Bijlwerpen komt naar Vlaanderen

Vrijetijdsbestedingen zoals bijlwerpen, angerrooms en obstakelraces vieren vaardigheden die als ‘mannelijk’ te boek staan: rauwe kracht ontketenen, loos gaan, risico’s nemen, niet zeuren en doorbijten. Was de ongetemde viriliteit dan niet op haar retour?

De ruigbehaarde oerman kijkt vervaarlijk uit zijn ogen. Hij wijst naar mij. De bijl in zijn knuist spreekt boekdelen. Spoedig zal ik kennismaken met de vlijmscherpe snede. Dit is de ingang van Yeti, een amusementspaleis in Eeklo, en de man op de gigantische foto is de mascotte van Lumberjacks Urban Axe Throwing. In simpel Nederlands: hier kun je bijlwerpen.

Die nieuwe sport komt overwaaien uit Canada en de Verenigde Staten. Daar bestaan intussen heuse competitieliga’s, en de populariteit van bijlwerpen gaat wereldwijd zo hard vooruit dat je, volgens een wat overspannen bericht in 1843, het lifestylemagazine van The Economist, “aan bijlwerpen kunt doen in steden op alle continenten behalve Antarctica”.

En nu dus ook in Vlaanderen. Behalve Eeklo hebben ook Gullegem en Aalst Lumberjacks-vestigingen, en in het najaar komt er nog een bij in Gent. Er is ook een trailer waarin je kunt bijlwerpen en waarmee Lumberjacks ter plaatse gaat bij klanten. Uitbater Stephan Van den Berghe heeft hoge verwachtingen van die sport: “Bijlwerpen geeft een echte kick, brengt de oermens in jezelf naar boven en is erg competitief.” Hij neemt me mee naar een rij gangen met kooien. In elk daarvan hangt een houten doelwit met een roos. Voor we beginnen, start een instructiefilmpje over de spelregels, de veiligheidsvoorschriften en de werptechnieken: ofwel gooi je de bijl met twee handen rond de steel en boven je hoofd geheven, ofwel smijt je hem met één hand. Dat laatste vergt iets meer vaardigheid, omdat je asymmetrisch staat. Na een paar keer proberen begint het aardig te lukken.

Bijlwerpen leert ook een pedagogische les: met brute kracht alleen raak je er niet. Doldriest de bijl wegslingeren vergroot de kans dat hij stuurloos tegen de roos stuitert. De kunst is je krijgersenergie te doseren. Telkens als het lemmet zich met een droge krak in het hout vastzet, gnuif ik van voldoening.

Maar een bijl heeft het liefst gezelschap. Stephane Van den Berghe: “Bijlwerpen is ideaal voor teambuildings, of een avondje onder vrienden. Je kunt bij ons een toernooi organiseren, of een vrijgezellenavond, of een echtscheidingsfeestje.” In die laatste formule plakt een foto op de roos en mag iedereen de bijl in het voorhoofd van de ex-partner mikken.

Vlaamse schlagers en Beyoncé

Bijlwerpen is een van die vrijetijdsbestedingen die populair zijn door de belofte dat je er een wilde, viriele groepsenergie de vrije loop kunt laten. Zo’n beleving, zij het nog iets woester, bieden bijvoorbeeld ook angerrooms . Daar mag je met hamer en knuppel tekeergaan in een ingerichte woonkamer of op de carrosserie van een auto. Ook dat gebeurt bij uitstek in gezelschap. Michael Bernaert baat in Wingene Rage Room Wreck It uit. “Meestal krijg ik inderdaad groepen over de vloer. Het aantal mensen dat alleen komt, kan ik op mijn beide handen tellen.”

Muziek helpt om de aanvankelijke schroom te overwinnen. “Meestal zet ik heavy metal of hardrock op, voor het oppeppende effect. Al brengen sommigen hun eigen soundtrack mee: klassieke muziek, Vlaamse schlagers, Beyoncé. ” Onlangs is Rage Room Wreck It naar een ruimer pand verhuisd wegens groot succes. “Het gevoel er eens in te willen vliegen leeft bij iedereen zeker?”

Een andere angerroom, Rage Space in Ukkel, voorziet in een constructief moment na de ontlading. Er is een ‘zenruimte’, waar je na de sloopsessie een kunstwerk in elkaar kunt knutselen met wat overblijft van de vernielingen.

Van een ander kaliber, maar tappend uit dezelfde energie, zijn spelen en obstakelraces zoals – de namen alleen al – Highland Games, Iron Viking, de Spartacus Series, de Gladiator Runs en de Titan Runs. Stef Roevens van Titan Runs: “Voor zo’n looptocht van twaalf kilometer met dertig obstakels moet je best wat spierkracht en uithoudingsvermogen inzetten. Ik schat dat 30 à 40 procent van de deelnemers echt meedoet om te presteren, de anderen willen vooral een leuke dag ravotten.”

Aan het parcours door bos en dal en modder en water nemen zowel mannen als vrouwen deel – “de verhouding is fiftyfifty”, weet Stef Roevens – wat niet wegneemt dat hier waarden en vaardigheden worden gevierd die traditioneel als ‘mannelijk’ te boek staan: rauwe kracht ontketenen, loos gaan, risico’s nemen, niet zeuren en doorbijten.

Man zero

Dat is opmerkelijk, want juist die waarden staan onder druk. We zouden, volgens sommigen, zelfs een ‘crisis van de mannelijkheid’ beleven. En die crisis is niet van de minste: “De kernwaarden van de man die eeuwenlang werden toegejuicht, zijn bij het voortschrijden der beschaving steeds bedenkelijker geworden”, schrijft de Britse essayist Tim Samuels in Waar is mijn speer? De rol van de man in de 21ste eeuw. “Tienduizenden jaren van solide mannelijke zekerheid en dominantie zijn in luttele decennia verdampt.”

Dat klinkt heel gewichtig, maar er is wel iets van aan. In het strijdperk der ideeën krijgt ‘mannelijk gedrag’ heel slechte recensies. Om een idee te geven: bij ons in de Lage Landen vindt de Nederlandse genderdeskundige Jens van Tricht het hoog tijd dat de man “zijn masker afwerpt en zijn vrouwelijke kant omhelst” ( Feminisme is goed voor mannen), terwijl zijn Vlaamse evenknie Katrien Van der Heyden ( Is bont en blauw een mannenkleur?) betwist dat het verschil in genderrollen van man en vrouw berust op biologische gronden – die illusie bestaat alleen doordat “de culturele saus waarin we baden zo krachtig is”.

De American Psychology Association (in Boys and Men Guidelines) oordeelt dat vaders hun zonen maar beter niet opvoeden met waarden als “zelfredzaam en sterk zijn, en je eigen problemen oplossen”. Dat zou ertoe leiden dat ze later, bij zielenleed, geen hulp zoeken en ‘toxische mannelijkheid’ tentoonspreiden. Dat is de giftige cocktail van hanig gedrag die mannen drijft naar drank en drugs, gewelddaden, misbruik van vrouwen en dodelijke verkeersongelukken.

Wie geen zin heeft al die lijvige werken te lezen, hoeft alleen maar het spotje te bekijken van het scheermesmerk Gillette over het nieuwe mannendom – The best men can be, en dat is beslist geen Viking. Zachte waarden voeren de boventoon. Tim Samuels krijgt er dorst van: “Zijn we Man Zero geworden? Een testosteronarme dieetversie van wat we zouden moeten zijn?”

De naakte man

Leve het einde van de bullebakken. Dat we jegens elkaar emotioneel attenter worden, is een goede zaak, maar de vraag is legitiem of in die sanering van de viriliteit niet ook iets verloren gaat. Want er zijn wel degelijk situaties en beroepen waarin het loont zelfredzaam te zijn, risico’s te nemen, door te bijten en niet te zeuren. Of ergens drastisch de bijl in te zetten. Bij de brandweer of als ondernemer, om maar iets te zeggen.

Bijlwerpen, ragerooms, obstakelraces, overlevingstochten, vechtsporten – het lijstje laat zich aanvullen – zijn vanuit sociologisch standpunt even zovele collectieve rituelen om juist die waarden in ere te houden. De beroemde bioloog Desmond Morris schreef in De naakte man: “De evolutie heeft de man tot een gehard, inventief, risico’s nemend wezen gesmeed”. Dat kan zowel “een destructieve als een creatieve expressie” krijgen – zoals de Rage Room in Ukkel al aantoonde. “De breker en de maker”, aldus Morris, zijn de twee vormen die nog altijd het dubbele gezicht van de man weerspiegelen. Hij concludeert op zonnige wijze: “Maar onze moderne wereld is het levende bewijs dat creatieve mannelijke energie de negatieve grotendeels overschaduwt.”

Vrouwen zijn fan

Of die mannelijke eigenschappen in onze biologische bedrading zitten of cultureel worden doorgegeven, doet niet zo ter zake. De kern is de erkenning dat ze hun verdiensten hebben. Meer nog: ook heel veel vrouwen doen mee aan al die rituelen die de mannelijkheid celebreren: aan hindernissenruns nemen zoals gezegd ongeveer evenveel vrouwen deel als mannen. Ook in een pretpark van destructie als de Rage Room Wreck It bestaat het publiek voor de helft uit vrouwen, telde Michael Bernaert, “en dat had ik echt niet verwacht toen ik ermee begon”.

En het nieuws van de lancering van het bijlwerpen bij Lumberjacks haalde niet alleen de hoogmis van de jongenslol Gert Late Night. Ook de redacties van de vrouwenbladen Elle en Flair namen de bijl ter hand om te zien wat dat gaf. Citaat uit Elle: “Wij zijn fan!”