Bert De Graeve (voorzitter Vlaams Welvaartfonds): ‘Ik kijk met bewondering naar de Vlaamse kmo’s’

Het fonkelnieuwe Vlaamse Welvaartsfonds heeft een potje kapitaal opzijgezet om verzwakte maar gezonde ondernemingen snel door de crisis te loodsen. Als voorzitter van het fonds moet Bert De Graeve erop letten dat uw belastingcenten goed geïnvesteerd worden. Daar hoort ook een analyse van de Vlaamse economie en de uitdagingen van het bedrijfsleven bij. “Een goede score op duurzaamheidscriteria wordt een licence to operate”, zegt Bert De Graeve.

Bert De Graeve voorstellen hoeft misschien niet meer, maar toch. Op zijn 66ste is de voormalige CEO van Bekaert en de VRT bestuurder bij grote ondernemingen zoals Telenet, UCB en Sibelco. Daar is eind augustus ook de voorzittershamer bijgekomen van het Vlaamse Welvaartsfonds, een schakel in de relancestrategie van de Vlaamse overheid.

In de schoot van Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV) is een startkapitaal van 170 miljoen euro verzameld in het Welvaartsfonds, in een samenwerking tussen de overheid en een aantal private partners, zoals verzekeraars en banken. Wellicht komt er nog een tweede ronde om de kas te stijven. Bedrijven kunnen bij het fonds aankloppen voor vers kapitaal of achtergestelde leningen voor tickets van 1,25 miljoen tot 50 miljoen euro. “We hebben al 70 aanvragen gekregen. We werken op dit ogenblik met twaalf dossiers verder”, zegt Michel Casselman, algemeen manager van PMV.

Waarom bent u voorzitter geworden van het Vlaamse Welvaartsfonds?

BERT DE GRAEVE. “Ik ben vooral actief bij grotere bedrijven. Via het Welvaartsfonds krijg ik opnieuw voeling met de succesverhalen in Vlaanderen. Ik kijk met bewondering naar de prestaties van die sterke middenlaag van Vlaamse bedrijven. We mogen van geluk spreken dat de buik van onze economie veerkrachtig is. Dat weefsel verdient deze financiële ondersteuning. Met mijn ervaring kan ik helpen om de middelen naar de juiste bedrijven te kanaliseren. Ik ben hier om ervoor te zorgen dat PMV zijn werk goed doet, niet meer en niet minder. Het is belangrijk dat de volgende generatie bedrijven boven water komt. We klagen altijd dat er te weinig groeimogelijkheden zijn, dat er te weinig initiatief is, dat we geen grote bedrijven meer hebben. Maar als je de luxe ziet die wij hebben, zelfs vergeleken met het zuiden van het land dat deze middenlaag van kmo’s niet heeft, dan is het belangrijk dat we die bedrijven helpen bij de voortzetting van hun groei.”

Wat is de missie van het Welvaartsfonds?

DE GRAEVE. “Covid-19 was een hevige schok voor het bedrijfsleven. We willen verzwakte maar gezonde bedrijven versneld laten aansluiten bij een economie die zich snel herstelt. We willen hen financieel sterker maken om deze moeilijke periode te overbruggen. We willen er dus voor zorgen dat die bedrijven zo weinig mogelijk vertraging oplopen in hun ontwikkeling. Heel wat ondernemingen hebben behoefte aan extra werkkapitaal om de vele bestellingen te financieren, terwijl ze met een verzwakt eigen vermogen uit de crisis komen. Dat maakt het soms lastig om extra bankfinanciering te krijgen. Dan zorgen wij voor die extra solvabiliteit, zodat bedrijven ook opnieuw vlotter toegang krijgen tot bankfinanciering.”

Hoe definieert u gezonde bedrijven?

DE GRAEVE. “Een bedrijf is gezond als de kapitaalstructuur het mogelijk maakt normaal te functioneren. Het kan zijn dat die bedrijven winstgevend waren. Maar net zo goed gaat om een groeibedrijf dat nog niet winstgevend is, maar dat al bewezen heeft dat het businessmodel werkt en dat de aandeelhouders de groei kunnen financieren.

Kunnen die bedrijven niet elders op de markt terecht voor extra kapitaal of financiering?

DE GRAEVE. “Het Vlaamse Welvaartsfonds is een goede aanvulling. Heel wat bedrijven zijn trouwens aan het bijtanken op de markt. Het is geen mislukking als we niet al onze middelen investeren. Integendeel, dat zou erop wijzen dat gezonde bedrijven op de markt terechtkunnen. Beter kun je niet hebben. Maar voor diegene die net uit de boot vallen, is er een combinatie nodig van private financiering en overheidsfinanciering, wat iets meer garanties biedt aan de private investeerders. Het is een optimalisering van de beschikbare middelen.”

De kapitaalsteun is beperkt in de tijd.

DE GRAEVE. “Het fonds is opgericht met een looptijd van tien jaar, met een mogelijke verlening van twee keer een jaar. Het is zeker dat we weer uit die bedrijven stappen. Typisch zit er toch vijf tot tien jaar tussen de instap in een bedrijf en de exit. Ik wil ook het woordje ‘steun’ nuanceren. We investeren in de bedrijven om er een return op te verdienen, in verhouding tot het risico dat we nemen. We geven dus geen subsidies, want dat zou ook een overtreding zijn van de Europese regels over staatssteun.”

Is de Vlaamse economie verrassend krachtig hersteld na de coronacrisis?

DE GRAEVE. “Dat sterke herstel is geen louter Vlaams fenomeen. De wereldeconomie is er heel snel weer bovenop gekomen. Wij zijn een exportregio. We groeien omdat de buurlanden en de rest van de wereld groeien. De les die we daaruit moeten trekken, is dat we onze concurrentiekracht heel goed moeten beschermen. De crisis is wel minder erg geworden dan aanvankelijk gevreesd. De overheid heeft uitstekend gereageerd door een omvangrijk steunbeleid in de steigers te zetten, terwijl ook zij op dat ogenblik blind vloog.”

Werd de creatieve destructie niet te hard aan banden gelegd door het omvangrijke steunpakket?

DE GRAEVE. “Ja, maar je moest opletten dat de creatieve destructie geen totale destructie werd. Het was beter het risico te nemen om te veel steun te geven, dan het risico om te weinig steun te geven. De Vlaamse overheid heeft geen verkeerde bedrijven in leven gehouden. Ze heeft voor een overbrugging gezorgd. Dat mag hé. En voor de gezonde bedrijven is het Welvaartsfonds een middel om versneld aan te knopen met het groeipad van voor de crisis. Dat proces van creatieve destructie komt vanzelf wel terug.”

Is de onzekerheid in de bestuurskamers weg, en heeft ze plaatsgemaakt voor vertrouwen in de toekomst?

DE GRAEVE. “Door de totale onvoorspelbaarheid tijdens de lockdowns aan het begin van de crisis is er in de bestuurskamers gekeken naar worstcasescenario’s. Vandaag is het vertrouwen teruggekeerd. Er is goesting om te ondernemen. Dan heb je als bedrijf de solvabiliteit nodig die het mogelijk maakt de groei te financieren. Daar kan het Welvaartsfonds bij helpen. Maar we hebben veel geleerd ook. Er leken voor covid-19 geen grenzen aan de mogelijkheden. We zagen alleen maar de voordelen van de globalisering. Dan krijg je plots een onverwachte klap van een virus dat zich even snel verplaatst als wij, en onze goederen. Toch mag de crisis niet misbruikt worden om de wereld opnieuw op te delen in kleinere stukken.”

Is de kwetsbaarheid van de aanvoerketens een aanleiding voor bedrijven om meer hier te investeren? Mogen we een beperkte terugkeer van de industrie verwachten?

DE GRAEVE. “Dat proces was al bezig, al was het maar omdat het hier weer wat goedkoper wordt om te produceren in vergelijking met andere delen in de wereld. Dat proces versnelt nu, maar je moet opletten dat je daar niet in overdrijft. Wat betreft de flessenhalzen in de aanvoerketens: ik heb nooit iets anders gekend. Voor de Europese Unie er was, stonden de vrachtwagens stil aan de Franse grens. Bij het maritiem transport hebben we ook niets anders gekend dan opstoppingen. Elk bedrijf in groei wordt continu geconfronteerd met flessenhalzen in zijn productieproces, zijn structuur en zijn mensen. Iedereen zal opnieuw correct zijn rekening maken. Ik hoop dat niet de verkeerde beslissingen worden genomen, waarbij bedrijven hun productie terug naar hier halen, om vervolgens vast te stellen dat de markt hier toch niet groot genoeg is en dat de efficiëntie ontbreekt. Met als resultaat dat je weer muren rond Europa moet bouwen om de economie te beschermen.

“Wat vandaag trouwens minstens evenveel op tafel van de raad van bestuur komt, van kleine tot grote bedrijven, is de reorganisatie van de bedrijfswerking. Fundamentele relaties tussen werkgevers en werknemers worden ter discussie gesteld. We hadden net allemaal zwaar geïnvesteerd om ervoor te zorgen dat iedereen zich op het werk thuis voelde. Samen eten. Samen werken. Plotseling hoeft men niet meer elke dag in de file te staan en kunnen veel mensen thuis werken. Wat is de organisatie van de toekomst? Daar breken veel bedrijven zich nu het hoofd over.”

Wat is uw ervaring met een bestuursvergadering via het scherm?

DE GRAEVE. “Heb je perfect voorbereide dossiers die een relatief eenvoudige beslissing vragen, en heb je een raad van bestuur die op elkaar ingespeeld is, dan kan dat perfect online. Maar als je de helft van de raad van bestuur al online hebt moeten rekruteren en er komen moeilijke dossiers op tafel die van strategisch of van existentieel belang zijn voor een onderneming, dan is een onlinevergadering gewoon een nachtmerrie. Je moet de belangrijke intermenselijke aspecten aan boord houden. Je verliest enorm veel als je puur online vergadert.”

Welke accenten wilt u leggen als voorzitter van het Vlaamse Welvaartsfonds?

DE GRAEVE. “We geven onze investeringen een lichtgroen karakter. Als de investeringen die we financieren een bedrijf op het gebied van milieu, maatschappelijke impact en goed bestuur vooruit helpen (de zogenaamde ESG-criteria, nvdr), dan zijn we goed bezig. Dan boeken we niet alleen een financiële return, maar ook een maatschappelijke return. We moeten ondersteunen wat ondernemen maatschappelijk relevant houdt. De druk wordt heel groot om goed te scoren op de ESG-criteria. Het Welvaartsfonds heeft daarin een duidelijke positie genomen. We willen alle risico’s van bedrijven in kaart brengen vooraleer we investeren, eventueel in combinatie met maatregelen om bijvoorbeeld de uitstoot te verminderen. Je moet bewust met die risico’s omgaan. Als een bedrijf zijn ESG-profiel niet aanscherpt, hoe duurzaam is het bedrijf dan nog? Als investeerder stap je in voor vijf tot tien jaar. Dan wil je weten waar het bedrijf zal staan over acht jaar. Het hangt ook allemaal aan elkaar. Het milieu- en het maatschappelijke aspect kan je alleen maar managen met een goed bestuur. Bedrijven die dat verwaarlozen, zullen hun relevantie in de maatschappij verliezen. Dat zal steeds minder aanvaard worden. Een goed ESG-label wordt een license te operate.”

Wordt de klimaattransitie een dure transitie of een transitie met kansen?

DE GRAEVE. “Een transitie houdt per definitie kansen in. Ik hoop dat we met het Welvaartsfonds kunnen investeren in bedrijven die in hun niche een grote impact kunnen hebben. De bedrijven zien vandaag ook de kansen. Maar je mag je natuurlijk niet vergalopperen. De agenda moet haalbaar blijven. De pandemie heeft duidelijk gemaakt dat we anders moeten denken. Nu moeten we dat doen op een realistische manier. Als mensen afhaken, dan belanden we in een negatieve spiraal.”

Is de Vlaamse economie voldoende flexibel om die transitie tot een goed einde te brengen?

DE GRAEVE. “Onze economie heeft bewezen dat ze ongelooflijk flexibel is. Als je ziet hoeveel bedrijven hier verdwenen zijn, en toch hebben we nog altijd een sterke economische ruggengraat. Ook tijdens de coronacrisis bewezen we onze wendbaarheid. Niemand heeft kunnen voorzien dat we de digitalisering zo snel zouden omarmen. Ook de bevolking heeft heel nuchter gereageerd. We hebben ons zonder aarzelen gevaccineerd om snel de draad van het normale leven weer te kunnen oppikken. Een flexibelere arbeidsmarkt zal helpen om de transitie mogelijk te maken, maar flexibiliteit zit ook in de geesten van de mensen. Je hoeft geen mensen te wisselen om de manier van werken te veranderen. Ja, de werkgelegenheidsgraad kan hoger. Dat ligt echter niet aan te bedrijven, want ze krijgen de vacatures niet ingevuld. Het belang van het onderwijs in al zijn vormen kan daarbij niet genoeg benadrukt worden. Van het leren van een taal, tot een leren van een stiel. Dat mogen we echt niet laten schieten. Het onderwijs is de belangrijkste pilaar onder gelijk welke maatschappij. Wil je het succes van de Chinezen kennen? Onderwijs is het succes van de Chinezen. Ze willen kennis verwerven. Geld willen ze ook, maar ze weten dat je geld verwerft via kennis.”

Over China gesproken. U kent het land goed. Wat moeten we denken van de nieuwe politiek van ‘gedeelde welvaart’?

DE GRAEVE. “Je moet meer dan 2500 jaar teruggaan in de tijd. De Chinezen hebben toen aanvaard dat er plaats is voor een regulator, een leider, met als enige verplichting om de beschikbare welvaart op een rechtvaardige manier te verdelen. Dat gebeurt nu opnieuw. De Chinezen aanvaarden het systeem, zolang het zorgt voor een rechtvaardige verdeling. Wat nu gebeurt, is een natuurlijke correctie van de uitwassen. China blijft echter een zeer belangrijke afzetmarkt voor ons, zolang we bereid zijn zaken te doen met China. Trekken we handelsmuren op, dan zal China dat ook doen.”