Belgische Maggie Shelter-tenten dienen als scholen in het Zuiden

Terwijl Belgische kinderen weer naar school gaan, krijgen honderden kinderen in vluchtelingenkampen wereldwijd les in tijdelijke, innovatieve schoolgebouwen die hun oorsprong vinden in Leuven. De Maggie Shelters van het architectenbureau DMOA haalden zelfs een expo in het MoMa in New York.

Benjamin Denef en Matthias Mattelaer zijn de twee vennoten van DMOA, een in 2009 opgericht architectenbureau met een vijftiental werknemers dat gespecialiseerd is complexe architectuur op maat. De vennoten zetten graag hun tanden in klassieke projecten, maar evengoed experimenteren ze met nieuwe concepten met een sociale missie. Dat resulteerde onder meer in de Maggie Shelter, een snel op te trekken tent die even sterk is als een permanent gebouw. De naam bedachten de twee vennoten in de auto toen ze op de radio een nieuwsbericht hoorden over toenmalig minister Maggie De Block. “’Maggie’ klonk zo solide, stevig en veilig, dat moest het worden”, herinnert Benjamin Denef zich. “Met een knipoog natuurlijk, ik heb haar ooit ontmoet en haar een maquette van een Maggie gegeven, ze vond het wel charmant.”

“De tent bestaat uit geweven polyester met een pvc-coating, het zijn eigenlijk zeilen die later gerecycleerd kunnen worden net als alle onderdelen van de tent”, legt Benjamin Denef uit. “Dat zeil, maar ook het aluminium en andere onderdelen worden door Belgische bedrijven geproduceerd – het zeil door Sioen. Het kan heel grote temperatuursverschillen aan. Er is telkens een binnen- en buitenzeil. Naargelang het klimaat vullen we de ruimte tussen dat binnen- en buitenzeil anders op. Ook met het dak doen we dat. In een warm land als Kameroen heeft de tent een dubbel dak waar warme lucht doorstroomt. Daardoor wordt het binnen niet superheet. In België vullen we de ruimte tussen binnen- en buitendak op met minerale wol. In een volgend kan die wol weer worden verwijderd. In het buitenland worden de wanden vaak met klei of zand gevuld, of zelfs met plastic afval dat lokaal te vinden is.” Er zijn kleine en grote versies van de tent mogelijk.

Van België naar het Zuiden

Innovatie in de ontwikkelingssector ligt volgens Denef niet voor de hand omdat de budgetten op korte termijn worden opgemaakt en de overheid doorgaans permanente gebouwen verbiedt in een tijdelijk vluchtelingenkamp. “Voor humanitaire hulp mag je niet met baksteen of beton werken; enkel tijdelijke oplossingen zoals tenten en containers zijn toegelaten. Maar als je weet dat mensen daar veertien jaar of langer zitten, in gebieden waar de weersomstandigheden zwaar zijn, dat heb je echt stevige gebouwen nodig. Maggie ziet eruit als een tent en is even snel recht te zetten, maar heeft de kwaliteit van een echt gebouw. Onze innovatie is dat we een tent maakten die vrijwilligers mee kunnen opzetten, en kunnen opvullen met lokale materialen tot ze stormbestendig is. Je kan de tent niet enkel in warme landen gebruiken, maar bijvoorbeeld ook in een winters klimaat in Irak. Dankzij de isolatie is ze bruikbaar bij sneeuw en vriestemperaturen.”

Voor de financiering van de eerste Maggie Shelters – de activiteit is ondergebracht in een vzw – weekten de twee vennoten financiering los bij grote bedrijven. Dat was goed voor de opstart, maar op lange termijn was een duurzamer model nodig. “Scholen in België of andere noordelijke landen die tijdelijke huisvesting nodig hebben door een verbouwing, betalen een marktconforme huurprijs voor een Maggie Shelter. Na drie à vier jaar is de tent afbetaald, heeft de school ze niet meer nodig en kunnen we de Maggie Shelter doneren aan een project in het Zuiden”, legt Benjamin Denef uit. “Vluchtelingen kunnen de tent helpen te bouwen, zo verdienen ze ook iets.” De Maggie die in 2020 werd gebouwd als klaslokaal voor de Vrije Basisschool Sint-Nobertus in Heverlee vertrekt nu naar Congo na vier jaar gebruik. De Maggies voor De Kraal Schaffelkant in Herent dateren van 2021 en 2023 en gaan later naar Gambia.

School in Kakuma

Niet alleen de innovatieve technologie maakt de Maggie Shelter bijzonder, het gaat vooral ook om de impact op de levens van de gebruikers. Er staan al Maggie Shelters in België over Irak tot Kenia. In Kenia ging het om een opvallend project in het bekende vluchtelingenkamp Kakuma. Denef hoorde op de radio over de plannen van Koen Timmers, docent technologie die een wereldwijd netwerk van leraars bouwde om digitaal les te geven in Kakuma. Hij belde Timmers op en stelde voor samen te werken. DMOA zorgde voor de school, Timmers voor het lesaanbod.

“Onze snelheid van uitvoering en lage overheadkosten vallen op in de sector”, zegt Benjamin Denef. “Als kleine partner kun je een sneeuwbaleffect genereren. De school voor Yezidi-vluchtelingen in Iraaks Koerdistan staat er ondertussen zeven jaar. Die mensen worden opgevangen in Koerdisch gebied, maar ze mochten geen permanente basisschool bouwen. Overdag dient de Maggie voor onderwijs aan getraumatiseerde kinderen. ’s Avonds wordt er volwassenenonderwijs gegeven, in het weekend zijn er feesten, er gebeurt gigantisch veel in.”

De Maggie Shelter haalde ondertussen een tentoonstelling het prestigieuze museum MoMa in New York en won een Henry Van de Velde Award, de bekendste Belgische designprijs. Ondertussen voegde DMOA nog een aspect toe aan Maggie Shelter. “We merken dat bedrijven meer aan liefdadigheid willen doen, waarbij ze er beleving aan koppelen voor hun personeel. Als een bedrijf een Maggie financiert in een ontwikkelingsland, kan een team personeelsleden die tent ook ter plekke mee gaan bouwen.”
Maggie Shelter toont hoe een kleine kmo dankzij slimme innovatie en systeemdenken vernieuwing kan brengen in een moeilijke wereld als die van de ontwikkelingshulp, maar vooral, hoe vanuit Leuven kinderen overal ter wereld een goed en aangenaam klaslokaal kunnen krijgen.