Bart Sap is een jaar CEO van Umicore: ‘Onze mobiliteit dreigt heel afhankelijk van China te worden’

Het materialenbedrijf Umicore zag zwarte sneeuw de voorbije jaren. Beleggers schreven de investering van 3 miljard euro in de batterijmaterialendivisie bijna helemaal af. Het is de opdracht van CEO Bart Sap om zo veel mogelijk waarde te recupereren. “Mijn moeder zei altijd dat je moet zaaien naar de zak. Ik ben niet bang om te investeren. Maar de plannen moeten pragmatisch en realiseerbaar zijn”, zegt Sap. En de batterijdivisie? “Een extra klantencontract kan het sentiment veranderen.”

In de zomer van 2021 noteerde het aandeel van Umicore nog tegen een recordkoers van 60 euro, goed voor een beurswaarde van 15 miljard euro. Begin dit jaar bleef daar 2 miljard euro van over. De materialengroep investeerde zwaar in batterijmaterialen, maar de verhoopte groei bleef uit. De recyclagedivisie, het andere goudhaantje van de groep, kreeg af te rekenen met een scherpe daling van de edelmetaalprijzen. De dalende resultaten en de kelderende beurskoers kostten vorig jaar het vel van CEO Mathias Miedreich.

De raad van bestuur gaf in de lente van 2024 de sleutels van het bedrijf aan Bart Sap, een nuchtere maar energieke West-Vlaming met een fraaie staat van dienst bij Umicore. “Ik heb na mijn aanstelling eerst een inventaris gemaakt. Welke klantencontracten hebben we? Welke investeringen doen we? Dat heeft vrij snel geleid tot een winstwaarschuwing en een pijnlijke afwaardering van 1,6 miljard euro in de batterijdivisie. Eind november hebben we ook een herstructurering gedaan, om een nieuwe strategie te ontwikkelen. Dit eerste jaar als CEO was intens en verrijkend. Het bedrijf heeft de voorbije twintig jaar veel geïnvesteerd in mij. Het was tijd om iets terug te geven. Mijn taak is een duidelijke strategie uit te tekenen, een goede cultuur te bewaken en veel te communiceren. En een rol als CEO is bijna per definitie tijdelijk. Daar ben ik me goed van bewust”, zegt Bart Sap.

In de nieuwe strategie ligt de focus op een gedisciplineerde aanwending van het kapitaal en op betere operationele prestaties. Dat was nodig?

BART SAP. “Een bedrijf kent verschillende cycli. Onze voorgaande cyclus was er een van investeren in de klimaattransitie, net zoals veel andere bedrijven hebben gedaan. Achteraf bleken onze investeringsplannen te groot. Nu moeten we de investeringsdiscipline bewaken. Ik hou van discipline. Ik kom uit een West-Vlaamse familie. Mijn moeder zei altijd dat je moet zaaien naar de zak. Je kunt maar uitgeven wat je hebt en je moet elke euro twee keer omdraaien. Ik ben niet bang om te investeren. Ik ben niet bang om ambitieus te zijn. Maar de plannen moeten pragmatisch en realiseerbaar zijn. Zorgzaam omspringen met de beperkte middelen zit ingebakken in mijn persoon. Op dat gebied ben ik veeleisend, ja.”

Wat zijn de sterktes van Umicore? Wat is de slotgracht rond het bedrijf?

SAP. “Onze kracht is ons circulaire businessmodel dat we al meer dan twintig jaar hanteren. Destijds was dat model visionair en vandaag is het nog relevanter, omdat elke regio minder afhankelijk van de import van kritische grondstoffen wil worden. We vertrekken van metalen om er materiaaltoepassingen van te maken. Zonder onze toepassingen kan de wereld niet functioneren. En daarna recycleren we de materialen terug tot hun zuivere staat. Dat is het mooie van metalen: je kunt ze oneindig recycleren. Dat model is onze slotgracht, maar je moet die regelmatig uitdiepen, of je gaat achteruit. We investeren daarom veel in innovatie.”

En de zwaktes van Umicore? China domineert de markt voor elektrische auto’s en batterijen. Kunnen Umicore en andere Europese sectorgenoten de concurrentie met de Chinese spelers nog aan?

SAP. “Landen als China denken op heel lange termijn. Ze analyseren welke industrie ze willen domineren over tien tot twintig jaar. Ze gooien er subsidies tegenaan en zien af van normale rendementen om dat doel te bereiken. Zonder overheidssteun kunnen westerse bedrijven daar niet tegenop. China deed in de autosector haasje-over door sterk in te zetten op elektrische auto’s. In dat domein is het nu supersterk. Ook in batterijtechnologie is China heer en meester. Als de grenzen open blijven en als Europa China niet verplicht elektrische auto’s te produceren met een minimum aan Europese componenten, zal de import van elektrische auto’s vanuit China toenemen. Voor onze mobiliteit en technologie worden we dan heel afhankelijk van China. Maar dat willen we niet, dat is duidelijk.

“Ik ben niet tegen China, maar we moeten de Europese elektrische autosector uitbouwen mét China. We moeten de Chinezen uitnodigen in Europa een volledige productieketting te bouwen. Ze hebben daar oren naar, want ze hebben de Europese markt nodig. Europa moet daarom tegen de Chinese producenten durven te zeggen: jullie zijn hier welkom, breng je technologie en fabrieken mee, maar produceer volgens onze standaarden, met een minimum aan Europese onderdelen en met een recyclageverplichting. Doen we dat niet, dan neemt China de markt over. Zie het als een technologietransfer van China naar Europa. Zo krijg je een Europees ecosysteem van toeleveraars. Dat systeem kan heel innovatief zijn én nieuwe initiatieven losweken.”

Hoe moet het verder met de fel geplaagde batterijmaterialendivisie van Umicore?

SAP. “Eerlijk is eerlijk, we staan niet waar we willen staan. We halen niet de verhoopte volumes, maar dat geldt voor veel sectorgenoten. Maar we hebben de juiste technologie en onze kostenbasis is goed. Nu moeten we de bestaande capaciteit optimaal benutten om waarde te herstellen.”

Umicore investeerde in de NMC-batterijtechnologie, die garant staat voor betere batterijprestaties, maar duurder is. De markt koos verrassend veel voor de LFP-technologie, die goedkoper is.

SAP. “Umicore heeft beslist niet te investeren in kathodematerialen voor LFP-batterijen. Dat was de juiste beslissing, want dat is een verlieslatende business. Enkel de auto- en de batterijproducenten verdienen geld, maar de rest van de waardeketting wordt doodgeknepen en is verlieslatend. Op zich is de LFP-technologie niet sterk verbeterd. Wat we onderschat hebben, is de betere integratie van die LFP-batterijen in wagens. De beschikbare ruimte wordt beter benut, wat het bereik bevordert. Het grote gewicht van een LFP-batterij blijft echter een groot nadeel. De NMC-technologie behoudt dus een groot marktaandeel, maar kleiner dan aanvankelijk gedacht. We passen ons aan. We investeren minder en trager, maar NMC is competitief als je een grotere bereik wilt. Aan voorspellingen over de evolutie van het marktaandeel van NMC waag ik me niet.”

Heeft Umicore ook voor de NMC-technologie gekozen omdat die technologie een circulair businessmodel mogelijk maakt? Een LFP-batterij valt niet te recycleren.

SAP. “Er zit geen waarde in ijzersulfaat, de basisgrondstof van een LFP-batterij. De metalen in een NMC-batterij zoals nikkel, kobalt en koper kun je wel rendabel recycleren, wat op termijn een troef wordt voor die technologie. Vandaag kiest de markt voor de goedkoopste oplossing en wordt het recyclageprobleem uitgesteld voor zeven à tien jaar. Bovendien is het ijzerfosfaat voor LFP-batterijen enkel in China beschikbaar. Kiezen voor LFP betekent dus een grotere afhankelijkheid van China. Als Europa zijn autonomie wil versterken, moet het kiezen voor technologieën die recyclage mogelijk maken. NMC blijft voor mij een heel goede en voor ons de juiste technologie. De volgende generatie batterijtechnologie, de solid-statebatterij, zal gebruikmaken van de NMC-technologie.”

Uw grote klanten – zoals Volkswagen en ACC, de batterijdochter van onder meer Stellantis en Mercedes-Benz – zijn contractueel verplicht minimale volumes af te nemen, wat van groot belang is om in de batterijdivisie de gewenste cashflows te bereiken. Zijn die contracten waterdicht?

SAP. “We zullen die contracten ten volle afdwingen. Grote autobouwers stappen ook niet snel weg van zulke contracten, want dan zouden ze een slecht signaal geven aan de hele toeleveringsketen. Intussen werken we aan een uitbreiding van onze klantenportefeuille, zodat we minder afhankelijk worden van onze bestaande contracten. We willen waarde uit de business halen door onze capaciteit optimaal te benutten, door aan te tonen dat onze contracten werken en door extra volumes te zoeken. Een extra klantencontract kan het sentiment veranderen. Tegelijk kijken we naar strategische partnerschappen voor onze batterijdivisie. Het ene sluit het andere niet uit.”

Staat een investering in een nieuwe recyclagefabriek voor batterijen van elektrische wagens nog op de planning?

SAP. “Die investering is niet geschrapt, maar wordt beter getimed in functie van de marktomstandigheden. We bouwen enkel een fabriek als we zicht krijgen op voldoende volumes. We nemen zo’n recyclagefabriek ten vroegste in 2032 in gebruik.”

Waar komt die fabriek dan? In Antwerpen of Duinkerke?

SAP. “Ik ben een Belg, maar ik moet de beste keuze maken voor Umicore. We kiezen graag voor België als de juiste voorwaarden ingevuld zijn voor een goede businesscase. Dat gaat over energiebevoorrading, vergunningen, loonkosten én subsidies. De realiteit is dat Frankrijk een Duitsland over diepere zakken beschikken.”

Door alle aandacht voor de batterijdivisie wordt soms vergeten dat Umicore ook nog andere ijzers in het vuur heeft, zoals de recyclagedivisie en de verkoop van katalysatoren.

SAP. “Ik ben heel tevreden dat onze andere divisies herontdekt worden. Dat zijn juwelen. Wij, Belgen, zijn niet chauvinistisch genoeg.”

De rentabiliteit van de recyclagedivisie is sterk afhankelijk van prijzen van de gerecycleerde metalen. De prijs van rhodium is echter ingestort.

SAP. “De prijs van rhodium is sterk gedaald, na een uitzonderlijk gunstige periode. Maar de prijzen zijn historisch bekeken nog relatief goed. De prijs van platinum daarentegen is de voorbije weken sterk gestegen, omdat het steeds meer gezien wordt als een metaal om in te beleggen, zoals goud. Rhodium en palladium worden vooral gebruikt voor de productie van autokatalysatoren, dus de vraag zal dalen. Recyclage is echter heel kostencompetitief en kan dus de last man standing zijn in het aanbod van die metalen. We plannen om 400 miljoen euro te investeren in onze fabriek in Hoboken. We versterken bijvoorbeeld onze capaciteit om speciale metalen als tin, antimoon en arseen te recycleren. Tegelijk willen we onze uitstoot verder verminderen. Onze uitstoot van arseen bijvoorbeeld is al zeer laag in de industrie.”

De katalysatorendivisie is ook heel belangrijk voor Umicore dankzij de royale cashflows. Maar de divisie belandt door het dalend marktaandeel van brandstofmotoren in een sunsetscenario.

SAP. “Ik spreek liever over een Indian summer, wat altijd het mooiste deel van de zomer is. Onze positie op die markt is heel sterk. We hebben de ambitie die business heel rendabel te houden tot het einde van dit decennium en langer. Kleiner misschien, maar nog heel waardevol. Ik heb die divisie drie jaar mogen leiden. Het oude businessmodel bestond erin telkens in te spelen op de almaar stengere milieunormen. Die technologische race is grotendeels voorbij. Nu moeten we vooral zo efficiënt en kostenbewust mogelijk werken.

“We hebben ook sterk geïnvesteerd in de bedrijfscultuur. Het is niet vanzelfsprekend te werken in een business met een eindige horizon. Dat maakt mensen onzeker. We helpen onze mensen een rugzak op te bouwen die hen elders kansen biedt, binnen of buiten Umicore. Op die manier bevrijd je ze. We creëren een veilige omgeving waarin je elkaar op een eerlijke manier feedback kunt geven. Dan krijg je een heel effectieve organisatie. We hebben in die divisie 3.000 mensen getraind in zelfleiderschap. We leren hen om te gaan met verandering, want de verandering wordt een constante en gaat steeds sneller. Een van mijn grote doelstellingen is bij Umicore een cultuur van openheid creëren waar iedereen zich veilig voelt. Dat is een van de sleutels tot succes.”

De vierde divisie is Specialty Materials. Wat is het potentieel van die afdeling?

SAP. “De kobaltactiviteiten hebben het moeilijk door een overaanbod op de markt. Maar die divisie huisvest ook een aantal hoogtechnologische toepassingen met een mooi groeitraject. Het gaat bijvoorbeeld om materialen voor zonnepanelen in de ruimte of materialen die het mogelijk maken meer halfgeleiders op een kleine ruimte te steken.”

Waar ziet u Umicore over vijf à tien jaar?

SAP. “Mijn perspectief is de volgende dertig jaar. Dat is de enige manier om de juiste beslissingen te nemen. Maar de focus ligt nu op de uitvoering van het driejarenplan én het uitdiepen van onze feedbackcultuur. Als ik dat kan nalaten, zijn we goed bezig. Alles staat of valt met een open bedrijfscultuur. Ik hou daarom scherp onze ongevallencijfers in de gaten. Als die niet goed zijn, zit er iets scheef in de communicatie en de bedrijfswerking. Iedereen in dit bedrijf mag een operatie stoppen of iets niet doen als ze zich onveilig voelen. Dat is cruciaal en die cultuur betaalt zich op lange termijn altijd terug. Ik hou ook in de gaten hoe collega’s de taxichauffeur of het hotelpersoneel behandelen. Hoe gedragen ze zich op restaurant? Dat is een belangrijke indicatie van leiderschap. Ze zullen op die manier ook hun organisatie leiden.”

Hoe bewaakt u het evenwicht tussen werk en leven?

SAP. “Door goede afspraken te maken. De eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat het thuisfront een zekere weerbaarheid heeft opgebouwd voor mijn lange dagen, als je ook jaren in het buitenland hebt gewerkt. We doen deze baan samen als gezin. Ik kan nu de rol van CEO opnemen omdat ik altijd op mijn vrouw hebben kunnen steunen. Zij zorgt voor alles. En ze is ook mijn klankbord.”

Wat doet u om te ontspannen?

SAP. “Ik fiets graag, het liefst bergop, al kan de conditie op dit ogenblik beter. Dat is een prijs dit ik betaald heb voor het afgelopen jaar. Daar wil ik opnieuw wat meer tijd voor maken. Als je als CEO dag en nacht moet werken, zit er iets fout in de bedrijfsvoering.”