An Steegen (imec): ‘Wat je moet leren, is je werk van je af te zetten’

Het zijn boeiende tijden voor An Steegen. De halfgeleiderindustrie staat op het punt een grote sprong vooruit te maken met een techniek die het aantal transistoren per vierkante millimeter merkelijk opdrijft. Het Leuvense onderzoekscentrum imec staat mee aan de spits van die ontwikkeling. En An Steegen leidt de technologietak van imec.

An Steegen staat niet in de lijstjes van meest invloedrijke Belgen. Daar hoort ze nochtans in thuis. Zij leidt al zes jaar de technologie-ontwikkeling van imec om meer transistoren op een chip te krijgen. Dat onderzoek waaiert uit naar gebieden zoals DNA-analyse, artificiële intelligentie of digitale beeldvorming. De halfgeleiderveteraan Malcolm Penn van Future Horizons noemt haar “buitengewoon, competent, inzichtelijk”. Haar baas Luc Van den hove omschrijft haar als “een wervelwind, enorm gedreven en gepassioneerd”. Zelf wil ze alleen het krediet dat in zowat elk mobieltje een processor zit waaraan ze heeft bijgedragen.

Imec kijkt altijd flink wat aantal jaren vooruit. Waar werkt u nu aan?

Steegen: “De grote thema’s. Computers die sneller beslissingen kunnen nemen en beter en sneller met elkaar communiceren. En een betere gezondheidszorg.”

Welke technologieën hebben we nodig om dat mogelijk te maken?

Steegen: “Sommige zijn evoluties. Andere zijn zeer disruptief. Quantum computing bijvoorbeeld. De huidige computers doen de ene berekening na de andere. Complexe zaken zoals de proteïnestructuur in ons lichaam kun je daarmee eigenlijk niet in kaart brengen. Dat duurt te lang. Met quantum computing werk je niet meer met enen en nullen, maar met enorm veel qubits (een 1 of een 0 of beide, nvdr) en in parallel. Dat verhoogt de rekenkracht enorm en tegelijk blijft het energieverbruik laag. Zodra je de proteïnestructuur in kaart hebt gebracht, kun je zien waar er fouten zijn en onderzoeken welke fouten bijdragen tot bepaalde ziektes.

“Een ander voorbeeld zijn zelflerende computers. Tegen 2020 produceren we naar verwachting tientallen zettabytes aan gegevens per jaar. Dat is een miljard keer een miljard maal duizend bytes. Als we computers zelflerend maken, kunnen we die data filteren op basis van de kennis die de computer vooraf heeft geleerd. Dat maakt beslissen gemakkelijker en betekent dat we ook minder gegevens moeten opslaan. Machine learning in software bestaat al, maar vergt enorm veel rekenkracht en energie. Op ons jongste technologieforum hebben we veranderingen in geheugentechnologie voorgesteld die maken dat een chip kan leren. Als hij volleerd is, kan hij classificeren en voorspellingen doen. Dat hebben we getoond door die chip te leren componeren door naar muziek te luisteren.”

Wanneer zullen we die vooruitgang zien?

Steegen: “Er zijn al prototypes van quantumcomputers voor bepaalde moeilijke rekenkundige taken. Om dat echt uitgewerkt te zien, spreken we nog wel over een tiental jaren.”

Uw job bij imec omvat nu ook research naar technologie voor life sciences, sensoren en beeldvorming. Hoeveel projecten zijn dat bij elkaar?

Steegen: “Meer dan honderd. Ik reken tegenwoordig in halve uren. Ik probeer de informatie zo beknopt mogelijk te krijgen. Dat kan niet altijd. Bij nieuwe topics spreek je over uren en dagen van brainstorming. Ik ben nog altijd in hart en nieren graag bezig met innovatie, dus doe ik daaraan mee. Maar je moet je tijd bewust verdelen. Je bent verantwoordelijk voor een business. Je hebt je klantencontacten en je partners met wie je voortdurend moet samenwerken. Je moet je mensen motiveren en de passie erin houden. Je moet de fabrieken operationeel houden. Alles wat wij doen, hangt vast aan een tijdslijn. Die moet je voldoende onder controle houden. En dan heb je het strategische en technische, het innovatiegedeelte, want dat is uiteindelijk wat wij hier doen. Elk van die facetten moet evenveel tijd krijgen. Je moet zorgen dat je het juiste talent aantrekt op al die gebieden, zodat je kunt delegeren. Ook daar moet je voldoende tijd insteken.”

Imec trekt briljante onderzoekers aan van over de hele wereld. Zijn die moeilijk te managen?

Steegen: (schatert) “Als je de juiste briljante mensen bij elkaar zet – en dat proces een beetje leidt, dat moet gezegd – dan stimuleren ze elkaar. Respect is de basis. Zij willen een klankbord hebben. Onze taak is hen de middelen te geven om hun ideeën te kunnen uitwerken. Typisch voor imec is dat we demo’s en prototypes maken, waarmee we onze innovatie kunnen showen. Niet alleen de chips, maar ook nieuwe toepassingen. Dat trekt die mensen aan.”

Wanneer begint uw werkdag?

Steegen: “Ik sta om 6 uur op om wat te lopen. Mijn eerste afspraak is meestal om halfnegen. Hoe laat het ‘s avonds wordt, wisselt. Maar het houdt niet op als je hier vertrekt. Wat je op je eentje kunt doen, doe je ‘s avonds thuis.”

Hebt u nog tijd voor uw gezin?

Steegen: “Ik heb een zeer begrijpende familie. Mijn man (ex-CFO van Capricorn Venture Partners, nvdr) is een van de managers van het imec.xpand-fonds. Hij heeft een financiële achtergrond. Wij zijn complementair. Ik heb een zoon van 16, die erg mee is met de technologie (lacht). Wat je moet leren, is je werk van je af te zetten. De knop omdraaien. Dat móét je kunnen. Van elk uur met je familie moet je kunnen genieten.”

Hoe gaat u om met mislukkingen? Dat lijkt niet bij u te passen.

Steegen: “Ik ben gepassioneerd en gedreven. Je wil dat wat je doet een succes is. Dat stimuleert je teams. Dat is gezond. Natuurlijk zijn er tegenslagen. Dat is op je tanden bijten en doorgaan. Bij imec werken we altijd met een brede funnel. Je begint met een groot aantal mogelijke oplossingen, en je moet beslissen wat potentieel heeft en wat niet. Dat is de natuur van wat we doen. Als er iets niet goed eindigt, bekijk je dat niet noodzakelijk als een falen. Als wij kunnen zeggen dat iets niet werkt, hoeft de industrie daar niet in te investeren. Zo kun je dat een beetje relativeren.”

Volgens Rashid Attar van Qualcomm zit de chiptechnologie op haar tandvlees. De wet van Moore klopt niet meer. Halfgeleiderproductie wordt niet meer in hetzelfde tempo goedkoper als vroeger.

Steegen: “Je maakt de patronen op de chip met een lichtbron en lithografie. Afhankelijk van de golflengte van die lichtbron kun je op een gegeven moment niet kleiner meer gaan. Je kan dan trucs – workarounds – gebruiken, zoals meerdere belichtingen, maar dat maakt het proces duurder. De modernste fabrikanten gebruiken nu licht met een golflengte van 193 nanometer. Extreem ultraviolet licht (EUV) kan dat op 13,5 nanometer brengen. Dat is een mijlpaal. Dan kunnen we opnieuw meer transistoren op die chip zetten en meer bewerkingen doen.”

EUV heeft jaren vertraging opgelopen. Hebt u nooit twijfels gehad?

Steegen: (lacht) “Die dingen vind je niet in één nacht uit. Het eerste EUV-prototype bij imec dateert van 2008. Natuurlijk is het een zeer complex toestel (een product van de Nederlandse lithografie-wereldleider ASML ter grootte van een scheepscontainer, nvdr), maar er is enorme vooruitgang gemaakt. We zitten nu in een zeer positieve en optimistische periode. Vandaag is EUV nog in ontwikkeling, maar we hebben er vertrouwen in dat het kan worden gebruikt voor de volgende generatie chips. Vroege productie kan dan eind 2018. Dat wordt een keerpunt.”

Eén EUV-machine kost pakweg 100 miljoen euro. Imec heeft nu een budget van boven 500 miljoen. Hoe blijft u zich financieren?

Steegen: “80 procent van het geld voor wat wij hier doen komt van partners, 20 procent van de overheid. Juist omdat dit werk niet goedkoop is, kunnen wij zoveel partners aantrekken met ons open-innovatiemodel. Wij delen de kosten. Daarnaast hebben we ook andere businessmodellen. Als het meer een idee is waarop we zelf geïnnoveerd hebben, kan dat tot een spin-off leiden, zoals met MiDiagnostics. We kunnen ook naar een servicemodel gaan, zoals voor de ontwikkeling van prototypes van hyperspectrale camerachips. Er is een incubator voor ideeën die niet passen in ons werkplan. Het imec.xpand-fonds kan die ondersteunen.”

Het glazen plafond lijkt minder en minder actueel te zijn in technologiebedrijven. De CEO’s van IBM, HP Enterprise, AMD en tot voor kort Yahoo! zijn vrouwen.

Steegen: “Ik hoop dat het taboe doorbroken is dat STEM-beroepen niet voor meisjes zijn. Ik was een goede student op de middelbare school en ik ging voluit voor dat ingangsexamen. Ik slaagde met vlag en wimpel. Een ingenieursfunctie is me op het lijf geschreven. Als je nieuwsgierig van nature bent en pragmatisch ingesteld om problemen op te lossen, dan is ingenieur een geweldig beroep. Daarbij kwam dat ik altijd zeer motiverende vrouwen heb ontmoet, zoals Karen Maex, of Lisa Hsu (nu CEO van AMD) bij IBM. Dat helpt.”