Alexis Dragonetti (Boek.be): ‘De Boekenbeurs is geen Kookboekenbeurs’

De bezoekersaantallen van de Boekenbeurs lopen terug. Alexis Dragonetti, de gedelegeerd bestuurder van Boek.be, wil het tij keren voordat het te laat is. “We moeten ons vak verdedigen en futureproof maken.”

“Ik doe dit met heel veel overtuiging”, benadrukt Alexis Dragonetti (50) nog eens na het interview. “Dit is een heel belangrijke taak. De boekensector bevindt zich op een cruciaal moment. We moeten ons vak verdedigen en futureproof maken.” Als CEO en hoofdaandeelhouder van Ballon Media – de uitgeverij van stripreeksen zoals Jommeke, Lucky Luke, Largo Winch, XIII, Thorgal, Robbedoes en Guust Flater – is Dragonetti een van de sterkhouders van het Belgische strippatrimonium. Sinds september vorig jaar heeft hij er nog een functie bij: als gedelegeerd bestuurder is hij ook de sterkhouder van Boek.be, het gemeenschappelijke competentiecentrum van de Vlaamse boekenbranche. Die organisatie en haar vlaggenschip, de Boekenbeurs, zijn toe aan een nieuwe start (zie kader ‘Wij hebben de dynamiek omgekeerd’).

De Boekenbeurs, waarvan de 82ste editie zondag van start gaat, zag het aantal bezoekers de voorbije jaren gestaag teruglopen. “We moesten de vernieuwing in gang zetten voordat het te laat was en de Boekenbeurs in verval was. Voor alle duidelijkheid: zover is het niet”, zegt Dragonetti. “Vorig jaar hadden we 143.000 bezoekers. We zijn de op twee na grootste beurs van België. De spotlight die de Boekenbeurs op het boekenvak zet, is onbetaalbaar.”

Boek.be geeft zich drie jaar de tijd om de Boekenbeurs opnieuw op de rails te zetten. “Er zijn veel partijen betrokken bij dit evenement: uitgevers, boekhandelaars, mediapartners, auteurs, bezoekers, lezers. Die wilden we allemaal mee laten nadenken over de toekomst van het evenement. Het is gewoon niet realistisch dat je dat in één jaar rond krijgt”, legt Dragonetti uit. “Uitgaand van dat overleg zijn we gekomen tot een basistraject voor 2018 waarvan we kunnen zeggen: hier bestaat echt een draagvlak voor.”

Het thema van deze editie is ‘Woord aan het woord’. Stond het woord dan niet meer centraal op de Boekenbeurs?

DRAGONETTI. “Natuurlijk wel. Maar de Boekenbeurs is een beurs voor alle boeken. Vaak wordt ze afgeschilderd als de Kookboekenbeurs. Ten onrechte. Kookboeken, strips en thrillers zijn onwaarschijnlijk populair in Vlaanderen – en dat aspect van de Boekenbeurs blijft heel belangrijk – maar het aanbod is veel diverser. Er zijn 76 standhouders, die 5000 fondsen vertegenwoordigen en 91.000 titels aanbieden – waaronder poëzie, literatuur, kinderboeken en non-fictie. Ook dat aspect is heel belangrijk. We trekken daarom de inhoud in brede zin naar voren. De 350 podiumactiviteiten staan in het teken van het debat: we gaan discussiëren over wat maatschappelijk relevant is: politiek, migratie, ecologie, kunst, literatuur, noem maar op.”

Kunt u dat aanbod sturen? Hangt dat niet vooral af van de standhouders?

DRAGONETTI. “De activiteiten op de stands zijn vrij, maar de activiteiten op de podia zijn gebonden aan het thema. Het thema wordt dus richtinggevender. Daarnaast gaat de Boekenbeurs mee programmeren. We willen internationale namen naar de Boekenbeurs halen. Dit jaar komt bijvoorbeeld Michael Palin, ex-Monty Python, auteur en programmamaker. Met die topnamen willen we uitpakken, zoals muziekfestivals uitpakken met hun namen. We hebben de standhouders ook gevraagd extra aandacht te besteden aan de namen die zij uitnodigen.”

Tot welke doelpubliek richt u zich daarmee?

DRAGONETTI. “Iedereen die interesse heeft in lezen. Dat is een heel breed publiek: van families, jongeren tot de literaire lezer. We gaan ook doelgroepen begeleiden. Dit jaar lanceren we een route die je kunt volgen als je geïnteresseerd bent in kinderboeken of kunstboeken. Het is de bedoeling dat zo veel mogelijk lezersdoelgroepen op de Boekenbeurs worden aangesproken.”

Een oud zeer is de accommodatie van Antwerp Expo. Op sommige dagen is het veel te druk en te heet op de Boekenbeurs. Een parkeerplaats vinden is moeilijk. Dat zal wel veel boekenliefhebbers thuishouden.

DRAGONETTI. “Dat wordt aangepakt, samen met Easyfair, de eigenaar van het gebouw. De voorbije veertig jaar had Antwerp Expo nauwelijks nog een structurele verbetering ondergaan. Er is een plan om het complex in zeven à acht jaar helemaal te vernieuwen en uit te breiden. De parkeergelegenheid wordt verdrievoudigd. Antwerpen is de tweede stad van het land, het is niet meer dan normaal dat daar een modern congrescentrum is, een evenement zoals de Boekenbeurs waardig. Dit jaar is de grootste hal opgefrist. De hoofdtoegang is verruimd, zodat de belevenis van de bezoeker start op een heel andere manier. De signalisatie was vroeger gebrekkig. Die hebben we verbeterd en digitaal gemaakt, zodat de bezoeker veel beter kan volgen wat in de zalen gebeurt. Op heel drukke dagen zal het nog altijd heet zijn op de Boekenbeurs. En soms zullen er nog files staan voor de toiletten. Maar er zijn fundamentele stappen ondernomen.”

U mikt dit jaar op 150.000 bezoekers. In 2010 trok de Boekenbeurs nog 184.000 mensen.

DRAGONETTI. “De opkomst was toen wel groter, maar op drukke dagen hadden die mensen geen prettige ervaring in deze infrastructuur. De 143.000 bezoekers van vorig jaar zijn gemiddeld langer dan vier uur gebleven en hebben gemiddeld per klant meer geconsumeerd dan het jaar daarvoor. We willen zo veel mogelijk mensen verwelkomen, maar wel in zo optimaal mogelijke omstandigheden. Dat is niet alleen goed voor de bezoekers, ook voor de standhouders. We zitten in een mutatie- én een groeiscenario.”

Enkele auteurs uitten vorig jaar kritiek op de kostprijs van een basisticket voor de Boekenbeurs. 10 euro is volgens hen te duur. Maar de inkomprijs blijft onveranderd.

DRAGONETTI. “We kunnen de Boekenbeurs niet gratis maken, maar elke eurocent winst die we maken, wordt geïnvesteerd in dienstverlening aan het boekenvak. De Boekenbeurs is geen gesubsidieerde organisatie. Wat ik trouwens verwonderlijk vind: de invloed op het boekenvak, auteurs en de leesbevordering is zo groot, dat we eigenlijk subsidies zouden móéten krijgen. We hebben wel plannen om de toegang voor jongeren tot achttien jaar vanaf 2019 gratis te maken. Dat is dit jaar niet meer gelukt. En we onderzoeken hoe bezoekers hun ticket na de Boekenbeurs deels nog te gelde kunnen maken in de boekhandel.”

Veel boekhandelaars zijn koele minnaars van de Boekenbeurs. De boeken die worden verkocht op de Boekenbeurs, worden niet verkocht in de boekhandel.

DRAGONETTI. “Die urban legend willen we doorprikken. De invloed van de Boekenbeurs op de verkoop in de boekhandel is bewezen, al zou ik die wisselwerking nog wat gedetailleerder willen laten onderzoeken. De boekhandels zitten in de werkgroep voor de reorganisatie van de Boekenbeurs. We doen dit in een inclusieve, constructieve sfeer. We praten.”

Vanaf april volgend jaar krijgt de boekhandel er een evenement bij. Boek.be organiseert dan de Maand van de Boekhandel.

DRAGONETTI. “Alle 274 boekhandels krijgen toegang tot een budget van 300 euro om een evenement te organiseren. Als ze allemaal meewerken, vinden die maand gemiddeld meer dan tien evenementen per dag plaats. We krijgen daarvoor een subsidie van 300.000 euro van Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz (Open Vld), gespreid over twee jaar. Boek.be investeert 500.000 euro. We gaan die actie communicatief ondersteunen. Het doel is 25.000 mensen naar de boekhandel te lokken met eventcheques en boekencheques. Je vraagt online een cheque aan ter waarde van 5 euro, die je kunt verzilveren als je voor 20 euro boeken koopt. Tijdens twee vorige acties zijn al 35.000 cheques uitgereikt. Die gingen zo de deur uit. Het is een testcase waaruit we kunnen leren, en heel meetbaar.”

Boek.be had vroeger naast de Boekenbeurs nog een ander sterk merk, de Gouden Boekenuil, later omgedoopt tot Fintro Literatuurprijs. Die werd uitgereikt in het voorjaar. De tien winnaars van de LangZullenWeLezen-trofee, een initiatief van de VRT dat in de plaats is gekomen, zijn deze week bekendgemaakt. Tijdens de Boekenbeurs worden nog eens vijf prijzen toegekend. Moet u niet een aantal prijzen verschuiven naar het voorjaar?

DRAGONETTI. “Ik deel uw mening. De Boekenleeuw en de Boekenpauw (die jeugdboeken bekronen, nvdr) zijn vorig jaar niet uitgereikt. Je kunt zeggen: het is niet het moment, we stellen het nog een jaar uit. Of je kunt zeggen: we doen het wel, maar we blijven nadenken over alles wat beter kan. Boek.be is een positieve organisatie, we hebben dus dat laatste gedaan. Op een gegeven moment zullen we de zaken wel op hun plek krijgen, en ondertussen blijven goede boeken in de prijzen vallen. Ik ben voorstander om met het boekenvak in gesprek te gaan en te onderzoeken hoe we de boekenprijzen op een verstandige manier kunnen herstructureren.”

De LangZullenWeLezen-trofeeën hebben nog lang niet de bekendheid en de uitstraling van de Gouden Boekenuil. Voor die publieksprijs hebben amper 10.000 mensen hun stem uitgebracht. Moet u niet opnieuw een prestigieuze literaire prijs op touw zetten?

DRAGONETTI. “LangZullenWeLezen heeft nog niet de uitstraling van de Gouden Boekenuil, maar die uitstraling kan nog groeien. Is er daarnaast plaats om na te denken over een nieuwe prestigieuze boekenprijs? Ja. Zijn we daarover aan het praten met een aantal partners? Ja. Ik kan niet geloven dat er vandaag een overaanbod is aan boekenprijzen. Het boekenvak heeft er alleen maar baat bij dat Vlaanderen een paar echte topprijzen heeft.”

De Boekenbeurs staat nog altijd in het teken van het papieren boek en de traditionele boekverkoper. Of ga ik te kort door de bocht?

DRAGONETTI. “De boekenmarkt bestaat nog voor 90 procent uit papieren boeken. Het is dus logisch dat we daar veel aandacht aan besteden. Maar het e-book is geen monolithisch gegeven. De impact van de digitalisering op poëziebundels is bijna nul, de impact op woordenboeken en educatieve uitgaven enorm. Uitgevers van woordenboeken en educatieve uitgevers hebben nieuwe businessmodellen moeten vinden om daarmee om te gaan. Daarom is het belangrijk dat we ook toenadering zoeken tot de technologiesector, bijvoorbeeld via SuperNova (het technologie- en innovatiefestival in Antwerpen, nvdr). En moeten educatieve uitgevers opnieuw meer aanwezig zijn op de Boekenbeurs om duiding te geven over de toekomst van het leren? Ja. Dat maakt deel uit van de inhoudelijke bijsturing die we voor ogen hebben.”

De gevolgen van de digitalisering op het boekenvak zijn tot nu minder ingrijpend dan op de muziekindustrie. Blijft dat zo?

DRAGONETTI. “Ik blijf geloven in de toekomst van het gedrukte boek. Volgend jaar organiseert Boek.be een inspiratiedag voor de boekensector over de haptische ervaring van het boek. Iets wat je op papier leest, neem je veel beter op en blijft veel beter in je hoofd zitten dan iets wat je op een scherm leest. Dat komt door de fysieke ervaring van het papier dat je in je handen houdt. Dat heeft niets met mijn leeftijd te maken – ik ben vrijwel een digital native en ik ben hele dagen geconnecteerd – het geldt voor iedereen. Maak van je kinderen dus geen schermzombies. Dat heeft dramatische gevolgen voor hun leervermogen en hun taalontwikkeling.”

U maakt zich meer zorgen over de ontlezing.

DRAGONETTI. “De ontlezing is een grotere bedreiging voor het boekenvak dan de digitalisering. Volgens het PIRLS-rapport (een internationaal vergelijkend onderzoek naar het leesniveau van leerlingen in het vierde leerjaar van het lager onderwijs, nvdr) is het gemiddelde leesniveau van de Vlaamse leerlingen de voorbije tien jaar fors gedaald. Daar ben ik heel ongerust over. Als uitgever kun je prachtige boeken uitbrengen en commercieel ongelooflijke dingen doen, maar als het publiek niet meer leest, heb je een probleem. Dat is een belangrijke uitdaging voor alle actoren: uitgevers, opvoeders en de overheid. Vlaanderen zal het in de toekomst niet redden met zijn industrie, maar vooral met kennis, verbeelding en creativiteit. Die krijg je door te lezen. Er is geen andere weg.”

U bent stripuitgever. Toen ik naar school ging, werd de populariteit van strips gezien als een symptoom van de ontlezing. Strips lezen was niet écht lezen.

DRAGONETTI. “We leven vandaag in een visuele maatschappij. Strips kunnen een belangrijke rol spelen om het lezen te bevorderen. Ik ben natuurlijk niet neutraal, maar ik vind dat iedere zesjarige een stripverhaal zou moeten krijgen, om de drempel voor het lezen te verlagen. Als je een stripverhaal leest, zul je vroeg of laat iets anders lezen. Nee, strips zijn niet barbaars meer” ( lacht).