Zwarte gaten in het financiële systeem

Twee vragen zijn essentieel om het succes van de nieuwe kapitaalnormen te evalueren. Zou Basel III deze financiële crisis hebben kunnen voorkomen? En zal het een volgende crisis verhinderen? Het antwoord moet worden gezocht in de analyse van de zwarte gaten die het nieuwe akkoord niet dekt.

De Basel-III regels zijn het Fort Eben-Emael van de financiële sector: misschien nuttig in de vorige oorlog, maar algemeen overschat om een rol te spelen in de volgende. Daarbij komt dat de verdediging van de hogere kapitaalbuffers nog niet zal opgestart zijn, laat staan voltooid, tegen het moment dat een nieuw financieel probleem zal opduiken. Het is dus niet zo nuttig om hier de analyse die op andere plaatsen is gevoerd te herhalen. Het gevaar voor de financiële sector zal immers niet zozeer van binnenuit komen, maar vooral van buitenaf.

Een van de grote problemen aan de basis van de financiële crisis is het zogenaamde ‘schaduwbankieren’. Dat wil zeggen dat het als niet-bank mogelijk is om in het financiële systeem belangrijke hefbomen op te bouwen of liquiditeit te creëren ‘uit het niets’. Het grootste probleem zijn de financiële structuren die grote hefbomen mogelijk maken. We denken dan aan hedge funds en derivaten. Uiteraard is het gevaarlijk om te veralgemenen. Niet alle afgeleide producten zijn ‘financiële massavernietigingswapens’, zoals Warren Buffett ze in 2002 al noemde.

Maar het is niet gezond, dat er (terecht) strengere regels gelden voor het zichtbare gedeelte van het financiële systeem, en tegelijkertijd een gedoogbeleid voor een steeds groeiend niet-gereguleerd en niet-transparant gedeelte van deze sector.


De toezichthouders kunnen zich ook niet verbergen achter een gebrek aan gegevens. Net zoals de overdreven hefbomen van de banken, en vooral de ‘Tsjernobylbanken’ (complexe financiële instellingen), al vanaf 2001 aangekaart werden door onder meer de Bank of England, zijn ook grote delen van de schaduwbanken goed in kaart gebracht.

Zo stond er in het meest recente rapport van de Bank voor Internationale Betalingen een grafiekje met de cumulatieve geldstromen (in dollar) in de afgelopen jaren. Daarin viel op dat de stromen naar de Caribische paradijzen even belangrijk zijn als die tussen het VK en de eurozone. Centra zoals de Caymaneilanden herbergen obscure constructies. Het is het wereldcentrum voor de ‘zwarte gaten’ van het systeem. Zoals Obama in 2009 plastisch stelde: op één adres op de Caymaneilanden zijn 12,000 bedrijven gehuisvest. Dit verbergt ofwel het grootste kantoorgebouw ter wereld, ofwel de grootste ontduiking…


Het groeiende niet-gereguleerde gedeelte van de financiële markten is geen bewijs van de onmacht van de regelgevers, maar veeleer van de onwil. Want achter deze financiële zwarte gaten schuilen grote belangen, die vooral voor de financiële centra New York en Londen erg belangrijk zijn. Een aanpak van deze black holes kan twee vliegen in één klap slaan. Want naast een financieel risico, zijn deze centra ook een manier om fiscale trucs mogelijk te maken. De 25 grootste hefboomfondsmanagers verdienen 25 miljard dollar per jaar. Door gerichte gelobby en fiscale paradijzen betalen zij lagere belastingtarieven dan bijvoorbeeld onderwijzers, brandweermannen en fabrieksarbeiders.

Reacties zijn welkom op trends@econopolis.be