Zonder remmen over de top

De slogan dat de crisis achter de rug is, klinkt steeds luider. Helaas moeten we na een keynesiaans gestimuleerd herstel ons beginnen af te vragen hoe we de volgende groeivertraging gaan aanpakken.

De crisis is achter de rug. Hoeveel keer hebben we deze kreet al niet gehoord? Maar de crisis is hoogstens even verdoofd. Net zoals een doodzieke patiënt een dosis adrenaline krijgt, hebben we onze economie een dosis stimulus gegeven. Dat heeft de wereldeconomie voor erger behoed. Een blik op de cijfers van 2010 leert dat 90 procent van de groei komt door de bijdrage van de export. Daarin speelt China natuurlijk een hoofdrol. De Belgische wagon wordt getrokken door de Duitse locomotief die naar de Chinese en andere exportmarkten raast. Duitsland groeide bijna 4 procent, België de helft daarvan; het zet de dingen in hun context.

Meestal vergeet men te zeggen dat ook de Chinese groeimotor gedopeerd werd door overheidsstimuli. De Chinese regering injecteerde honderden miljarden dollars in haar economie om de crisis te bestrijden. Het Chinese groeimirakel heeft dus heel wat zwakke kantjes. De talrijke Chinese prestigeprojecten en spooksteden staan naast de indrukwekkende industriële verwezenlijkingen.

2011 doet in vele opzichten denken aan 2007. Een parfum van financiële problemen, zonder dat ze al beginnen te stinken. Portugal, Ierland, Griekenland, Spanje, haircuts en stresstesten… Het hangt allemaal in de lucht, maar net als de subprimeproblemen in 2007 probeert men het onder de mat te vegen. Dat zal ook deze keer geen goede opkuisstrategie blijken te zijn. De opstoot van grondstoffeninflatie is een andere parallel: in 2007-2008 was het vooral energie en in mindere mate voeding, nu is het net omgekeerd. Het vertrouwen van de bedrijfsleiders in de VS en Europa staat op een ‘all time high’.

De conjunctuurindicatoren zitten dus aan hun top, en je hoeft geen econometrische modellen te onwikkelen om een logische afkoeling in de komende kwartalen te verwachten. De dure olie geeft een stevige tegenwind. De voorraden van de bedrijven zijn goed aangevuld. En overheden moeten de tering naar de nering zetten: dat betekent een omgekeerde stimulus of extra groeiremmers.

Elke nieuwe groeivertraging is in de huidige omstandigheden gevaarlijk, en kan een nieuwe crisis veroorzaken. Overheden en centrale banken hebben geen marge meer voor steunmaatregelen, tenzij ze nog verder over de grenzen van de orthodoxie gaan. Dat houdt grote gevaren in. Niemand wil vandaag nog spreken over de noodzaak om de echte oorzaken van de crisis, zoals de westerse schuldobesitas, aan te pakken. Ook de hervorming van het financiële systeem (inclusief de euro en de rol van centrale banken, het schaduwbankieren, en de nog steeds te hoge leverage van banken) is wat stilgevallen.

We hebben onze economie tijdens de crisis niet aangepast, en de economie en de maatschappij niet voorbereid voor de volgende generatie. Integendeel, we hebben gigantische schulden gemaakt om ons vooral niet te moeten aanpassen, en die schulden worden naar de volgende generatie verschoven. De echo van deze crisis zal binnen twintig jaar nog klinken. Deze crisis is niet over, we proberen haar gewoon te ontkennen en te vergeten.