ZONDEBOK IN BELGIE?

Schadevergoeding.

Het is lang niet zeker dat in de stalen van het originele Koprowski-poliovaccin HIV wordt aangetroffen. Niet van elk lot is een staal bewaard en het is voorlopig onduidelijk of de geteste stalen ook in Congo werden gebruikt. Daarom verwachten waarnemers niet dat het doek definitief over de controverse zal vallen. Toch kunnen de resultaten verstrekkende gevolgen hebben. Aids-activisten planden al een betoging voor het Wistar Institute en op het internet was er al een oproep om de vaccinproducenten voor het gerecht te dagen.

Als het zover is, zal België een rol toebedeeld krijgen in het schandaal. In de vaccinatiecampagne in Congo, Rwanda en Burundi duiken heel wat Belgische namen op. Zo produceerden RIT in Rixensart – dat in 1968 werd overgenomen door SmithKline Beecham – en het Rega-instituut van KU Leuven in die tijd ook poliovaccins. Hooper is er zeker van dat minstens twee loten van het gebruikte Koprowski-vaccin zijn aangemaakt in Leuven of Rixensart.

Hangt er een astronomische boete in de lucht naar analogie met de 6000 mijard frank die de Amerikaanse tabaksproducenten moeten ophoesten? Op het eerste gezicht lijkt dat volgens Ingrid Boone van de Gentse rechtsfaculteit weinig waarschijnlijk. Een mogelijke rechtszaak zou zich in de eerste plaats concentreren op eventuele fouten die de makers van het vaccin kunnen worden aangewreven. Het zijn wetenschappers die daarover moeten oordelen. Aangezien de virologie toen in haar kinderschoenen stond en HIV totaal onbekend was in de jaren vijftig, lijkt dat een moeilijke klus. “Bovendien”, zegt ze, “moet er bij een schadevergoeding ook een causaal verband bestaan tussen de fout en de schade bij de patiënt. Het komt erop neer dat de patiënt niet met HIV besmet zou kunnen zijn als het vaccin er niet was geweest. Met andere woorden, als de producent kan bewijzen dat HIV-besmetting ook op een andere manier mogelijk is, gaat hij vrijuit.” Nagenoeg iedereen is het erover eens dat een natuurlijke besmetting mogelijk is. Zelfs aanhangers van de poliohypothese sluiten dat theoretisch niet uit, al aanvaarden zij die piste niet als verklaring voor het epidemisch karakter van aids.

Bovendien dateren de feiten van eind jaren vijftig. Dat betekent volgens Boone dat wie voor 1970 besmet raakte geen aanspraak kan maken op een schadevergoeding. In die gevallen is de zaak verjaard. Wie na 1998 besmet raakte, valt onder een nieuwe verjaringswet die toen van kracht werd in België. Boone:”De patiënt heeft een termijn van vijf jaar om een procedure te starten. Die klok begint te tikken vanaf het moment dat hij op de hoogte is van de besmetting én weet wie er aansprakelijk is. Als hij op het moment van besmetting niet weet wie aansprakelijk is, geldt er een tweede termijn. Als binnen een periode van twintig jaar na het ogenblik van besmetting duidelijk wordt wie aansprakelijk is, kan hij alsnog een schadevergoeding vragen.”

Voor de gevallen van 1970 tot 1998 geldt dezelfde vijfjarige termijn. De verjaringstermijn in afwachting tot duidelijk wordt wie aansprakelijk is, ligt op dertig jaar.

Roeland Byl