Zijn professionele beleggers zoals een kudde ezels?

De auteur is hoofdeconoom bij vermogensbeheerder Petercam.

Reacties: visienoels@trends.be

Een boot met ongeveer zestig mensen aan boord kapseisde vorige week in een meer in de VS. Alle opvarenden waren plots naar de ene kant van het schip gerend omdat ze voorbij… het enige naaktstrand van Texas voeren.

Eigenaardig dat mensen in groep zulke bizarre dingen doen. Elk van hen afzonderlijk weet dat het gevaarlijk is om plots alle gewicht naar één kant van een vaartuig te verplaatsen. En toch werd hun risicogevoel gedesactiveerd door de groepsdruk en het veiligheidsgevoel van de collectieve onverantwoordelijkheid. Met andere woorden, datgene wat elk van hen als toeschouwer of adviseur sterk zou afraden, deden ze tóch in groep.

Beleggers gedragen zich niet anders dan de onfortuinlijke pleziervaarders uit dit verhaal. Hoewel iedereen veronderstelt dat markten efficiënt zijn en dat rationaliteit in beleggingsbeslissingen troef is, toont onderzoek ondubbelzinnig aan dat groepsdynamiek en irrationaliteit erg belangrijke factoren zijn.

Kleine kudde naast de grote kudde. Het fundamentele probleem voor een belegger is dat niet zijn mening telt, maar die van de groep. Met andere woorden, een succesvolle belegger moet eerst een opinie vormen over wat de markt denkt en zich dan afzetten tegenover die mening.

Econoom John Maynard Keynes vergeleek in de jaren dertig van de vorige eeuw beleggen met een schoonheidswedstrijd in een krant, waarbij het doel was het gezicht aan te duiden dat door het publiek als mooiste zou worden aangewezen. De winnaar zou dus worden geselecteerd uit de groep die het beste de smaak van het brede publiek kon inschatten. Iets wat fundamenteel verschilt van het kiezen van de mooiste miss volgens je eigen smaak.

Beleggers die koppig zelf hun aandelen kiezen en geen rekening houden met wat het brede beleggerspubliek vroeg of laat interessant zal vinden, ondervinden daarom na een tijdje de echte betekenis van het woord Miss-koop.

Professionelen gedragen zich niet veel anders dan kleine beleggers. Hun aankopen zijn wel groter, maar hun vergissingen zijn niet kleiner. Ze zullen allemaal beweren dat ze zich niet laten leiden door wat het grote publiek doet en telkens weer herhalen dat ze de massa niet volgen. Toch vormen ook de professionals een kudde – weliswaar ietsje kleiner in omvang – die toekijkt op de grote groep. En veelal zal de professionele kudde op hetzelfde moment grazen (kopen) of gemolken worden (verliezen lijden).

Kudde kijkt naar kudde. Het loont de moeite om nog een stap verder te gaan en naar die kleinere groep te kijken. Alleen is dat erg moeilijk. De professionele kudde heeft wel allerhande technieken om de grotere groep te observeren. Zo meten ze de sommen geld die naar de diverse beleggingsproducten (aandelen, obligaties, cash) vloeien. Ze schijnen niet in te zien dat handelen op basis van dat soort informatie ze net tot volgers maakt van die grote groep. Kopen omdat er massaal wordt gekocht, versterkt alleen de beweging. Het geeft aanleiding tot het zogenaamde momentumbeleggen, een fenomeen dat nu nogal in trek is bij hen. Ze volgen de marktbewegingen, lopen er in het beste geval op vooruit. Ze rekenen erop dat ze als professionelen recht hebben op het dichtste zitje naast de uitgang wanneer de grote kudde zich keert.

Een kudde ezels? Kuddegedrag kan leiden tot extremen, zoals bubbels. En daar delen de professionelen evenzeer in de klappen. Het verhaal dat alleen de kleine belegger wordt getroffen door beursmiserie, is dus een fabeltje. Onderzoek heeft aangetoond dat professionele beleggers zelfs meer worden aangetrokken door de bubbelmentaliteit, omdat ze zichzelf meer dan kleine beleggers overschatten.

Dat bleek ook uit een wetenschappelijk zeepbelexperiment. De pro’s die in dit beleggingsexperiment zwaar waren onderuitgegaan, leden kort daarna – in eenzelfde experiment – opnieuw dezelfde verliezen. Hun overtuiging was na de eerste proef nog gegroeid: ‘aangezien we meer ervaren zijn, zullen we er wel als eerste uit geraken en alsnog winsten opstrijken’. Vandaar dat bubbels dikwijls worden gevolgd door echobubbels – denk maar aan de sterke rally’s (20 % tot 40 %) in een dalende trend.

Kijken naar de professionele kudde. Er bestaan maar weinig manieren om naar de kleine kudde te kijken en tegelijk de grote troep uit het beeld te filteren. Marktgegevens maken geen onderscheid en de meeste sentimentindicatoren doen dat ook niet. Een enquête van Investments and Pensions Europe ( IPE) richtte zich uitsluitend tot de professionelen en vroeg ze of ze over- of onderwogen zijn in verschillende activa. De 120 antwoorden dekken ongeveer 90 % van de professionele kudde in Europa.

En wat blijkt? In plaats van de grote kudde te beloeren, loont het meer om naar de kleinere professionele groep te kijken. In de afgelopen zeven jaar waren ze vier keer extreem pessimistisch en drie keer extreem optimistisch.

Iemand die tegendraads belegde op hun houding, volgde tot nu toe de ideale beleggingsstrategie!

Geert Noels