Zelfoverschatting komt voor de val

De auteur is hoofdeconoom bij vermogensbeheerder Petercam.

Reacties: visienoels@trends.be

Ben Johnson was bijna even snel als zijn glimmende Ferrari toen hij in 1988 op de Olympische Spelen van Seoul de 100-meterfinale in 9,79 seconden liep. Een beetje later werd duidelijk hoe hij aan die breedprofielschouders en benen kwam. In de periode erna liep hij weliswaar nog altijd sneller dan de gewone sterveling, maar een superniveau bereikte hij niet meer.

Ook Richard Virenque degradeerde van berggeit tot bergmarmot toen hij het zonder epo moest stellen. Geen van beiden heeft ooit durven aan te kondigen dat ze hun niveau niet meer zouden halen zonder het gebruik van die extra stimulus. Het is echter belangrijk de echte drijfveren van een goede (of slechte) prestatie te onderkennen. Met zelfoverschatting kan je wel je ego opkrikken, maar niet je intrinsieke kwaliteiten.

Het einde van de oorlog. Alan Greenspan, een vaste figurant in deze column en daarnaast ook de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank ( Fed), zei vorige week dat de oorlog tegen de deflatie was gewonnen.

Het riep bij mij eerst herinneringen op aan George Bush, nochtans geen figurant in deze rubriek en de president van de VS, die vorig jaar in pilotenpak neerstreek op een vliegdekschip in de Perzische Golf om het einde van de oorlog tegen Irak uit te roepen. Het was het einde van de grondoorlog, maar het begin van een andere oorlog. Een die slepend en moeilijk te winnen is en begint te lijken op die in Vietnam, zonder jungle evenwel. Een oorlog die moeilijk te winnen valt.

Ook bij Alan Greenspan is de tijd van de grote rentebombardementen afgelopen. Het is echter het begin van een lange en moeilijke tweede fase in de strijd, een periode waar de economie en de financiële variabelen (rente, inflatie, kredieten, munten) moeten worden genormaliseerd. En net zoals George Bush is Alan Greenspan wat snel om victorie te kraaien. De oorlog tegen de deflatie is nog niet gedaan. Elke renteverhoging kan die strijd weer doen opflakkeren.

De twee steunpilaren. En daar komt het beeld van de overschatting om de hoek kijken. Sommigen zijn het spreekwoord de tak afzagen waarop men zit duidelijk vergeten. De groei van de wereldeconomie werd in de afgelopen twaalf maanden door drie componenten ondersteund: de lage rente, de terugstorting van belastingen in de VS, en China. Vooral de rente en China waren de reddingsboeien voor de wereld. Amerikaanse economen, maar ook Europese, zijn momenteel een opbod aan het doen over hoeveel die korte rente zou moeten stijgen. Het zijn dezelfden die minder dan één jaar geleden nog pleitten voor een rentedaling met minstens een half procent door de Fed en steigerden toen het minder was.

Wij hebben steeds tegen die excessieve rentedalingen gepleit, omdat ze de onevenwichten alleen vergroten. Maar de rente met 2 % verhogen in de komende twaalf maanden zou dan weer pure zelfmoord zijn. Het doet denken aan Japan in 1994, dat na een korte heropflakkering ook dacht de deflatiepagina te hebben omgeslagen. Het bleek een overschatting. De parallel met de VS is vandaag nog altijd treffend (zie grafiek).

Een paar weken geleden hadden we het hier over de ‘twin bubbles’, China en de VS. Vandaag staat de bubbelindex bij uitstek voor China – de Baltic-index van de scheepsvrachtprijzen – nog maar eens 20 % lager. En vooral, de Chinese centrale bank heeft haar afkoelingspolitiek verder opgedreven. De reservevereisten voor de banken werd voor de derde maal in zes maanden tijd opgetrokken; nieuwe cement-, staal- en alumi-niumfabrieken kunnen voortaan geen nieuwe kredieten meer krijgen en ook het aanbod aan nieuwe industrieterreinen wordt beperkt.

Zachte landing voor China, harde voor de VS? China zal waarschijnlijk slagen in zijn opzet en een zachte landing uitvoeren. Dat betekent nog altijd 7 % groei. Maar 7 % is te weinig om de rest van de wereld overeind te houden. Japan kruipt uit het deflatiedal dankzij de vraag vanuit China. Als die stilvalt, kan dat Japan opnieuw in de put duwen. Maar China is niet alleen een steun voor de wereldeconomie geweest, het is ook een belangrijke voedingsbron voor heel wat (hefboom)speculatie geweest. De Chinese domino hoeft zelfs niet te vallen maar nog maar wankelen om daar paniek te zaaien: grondstoffen, rente, dollar, aandelen…

Maar voor de wereldeconomie is er ook een belangrijke positieve noot: het Chinese mirakel krijgt weer normalere proporties. Meteen verdwijnt de excessieve speculatie uit de markten. Belangrijker is echter dat de beslissing van China ook een afkoeling van de wereldeconomie in de tweede jaarhelft waarschijnlijker maakt. Meer en meer tekenen wijzen er inderdaad op dat de conjunctuur in verschillende regio’s een top heeft bereikt in de eerste helft van dit jaar. Aandelenhuizen sturen nu rapporten dat een hogere rente en een afkoeling van China goed zijn voor aandelen, omdat ze wijzen op de “typische tweede fase van een conjunctuurherstel”. Zelfoverschatting is altijd een kenmerk geweest van aandelenbeleggers en hun verkopers.

Geert Noels