ZAIRE. TERUG NAAR DE DIKTATUUR ?

Afgelopen weekend haalde president Moboetoe fors uit naar België (zie ook Perspektief, blz. 148) en demonstreerde de radikale oppositie tegen premier Kengo Wa Dondo. Wie in 1990 waarschuwde dat eenzijdige westerse steun aan de zogenaamde radikale oppositie kon uitmonden in een restauratie van de diktatuur werd weggehoond. Zeker op Buitenlandse Zaken, waar Willy Claes naïefweg het hoofd van Moboetoe eiste. Dat de oppositie inhoudelijk weinig voorstelde, stond al in 1980 te lezen in het boek van professor Kabuya Lumuna Sando : “Zaïre. Quel changement pour quelles structures ? Misère de l’opposition et faillite de l’Etat”. In 1992 koos hij de moeilijkste weg : het systeem hervormen van binnenin. Maar ook de hervormingsgezinden werden door het Westen geboycot en geïsoleerd op verzoek van de radikale oppositie (wat vragen doet rijzen over haar demokratisch gehalte). Kabuya Lumuna Sando, momenteel adjunkt-direkteur van het kabinet van de president en auteur van een nieuw boek (“La conquête des libertés en Afrique, éditions Noraf et Secco”), voelt de eenpartijstaat opnieuw opdoemen “omdat de radikale oppositie strategische fouten maakte. “

– LUMUNA SANDO. De oppositie had nooit een doordachte strategie, zij dreef hoofdzakelijk op westerse steun en op de schouders van de UDI van de Kengo-aanhangers. Nu dat Westen, logisch met zichzelf vermits de voorkeur stiekem altijd uitging naar de technokraten rond Kengo Tshisekedi en de zijnen laat vallen, zien we die oppositie tégen westerse inmenging één front vormen met de Moboetoe-aanhangers. Zielig. En dit allemaal, omdat de radikale oppositie het premierschap opeist. Zodoende hoopt ze greep te krijgen op de politieke benoemingen en haar financiële kas te spijzen. Perverser kan niet, want impliciet stelt men de staat gelijk met zakkenvullerij. Streven naar een regering van nationale eenheid getuigt trouwens van onvermogen om te geloven in de kracht van een échte demokratie. Een sterke oppositie moet immers tegenover de regering hààr alternatieven plaatsen en verdedigen. De huidige trend naar een algemene politieke concensus kondigt, vrees ik, de vorming aan van een “verlichte” eenpartijstaat met zogenaamd tendensrecht. Dat zou ons terugvoeren naar de toestand van 1990. Precies wat sommigen in de presidentiële entourage toen voor ogen stond. Nu geven de haviken opnieuw de toon aan. De eenzijdige steun van het Westen aan de oppositie heeft mee het opzijschuiven bewerkstelligd van de pluralistische hervormingsgezinden in het presidentiële kamp.

– Hoewel hij geen politieke basis heeft in eigen land, geniet Kengo aanzien in het Westen als de man die ekonomisch orde op zaken kan stellen.

– Kengo heeft moedige maatregelen genomen inzake de muntsanering en tegen het onwettig aftappen van fondsen uit de centrale bank. Maar in plaats van aan zijn populariteit te werken, gaat Kengo de repressieve toer op met het neerschieten van betogers van de Lumumbistische Palu-partij en een harde repressie in Katanga tegen de Uferi-partij. In zijn privatizeringsplannen wordt geen rekening gehouden met de plaatselijke bevolking of belangen van bepaalde regio’s. Dat zijn praktijken uit de eenpartijstaat. De Katangezen zullen echter niet meer dulden dat boven hun hoofden kopermijnen en boerderijen verkocht worden aan buitenlanders. Ook westerse zakenlui moeten begrijpen dat het niet langer volstaat om deze of gene politicus “in te pakken”. Ook in Zaïre bestaan representatieve strukturen en inspraakprocedures, die men niet moet negeren. De aanpak van Kengo riskeert echter uit te monden in gebruiken die gangbaar zijn in een diktatoriale staat. Westerse bedrijven die dat spel meespelen, plegen een soort chantage, omdat men weet dat Zaïre geld nodig heeft, of tonen alleen hun misprijzen voor ons demokratizeringsproces.

– Waar zijn de demokratische partners waarmee het Westen een volwassen relatie kan aangaan ?

– Het organizeren van demokratische verkiezingen moet de allereerste prioriteit zijn. Westerse ondernemers kunnen pas nà demokratische verkiezingen een stabiel partnerschap aangaan. Alleen met gesprekspartners die uit de nieuwe instellingen te voorschijn treden, zullen ze iets stevigs kunnen opbouwen.

– Verkiezingen zullen de chaos vergroten. Men beweert dat verkiezingen, in de huidige omstandigheden, in de kaart spelen van Moboetoe. En er is geen aangepaste infrastruktuur.

– Niet waar. Er zijn stabiele politieke formaties UDPS, Uferi, PDC die zodanig ingeplant zijn dat zij Moboetoes MPR moeiteloos overtreffen. Ook al zijn die nieuwe meerderheden vaak regionaal gebonden, zou het intellektueel oneerlijk zijn om met het spookbeeld van Bosnische toestanden te komen aandraven. Het federalisme leeft in brede lagen van de bevolking, in heel Zaïre. Waar het op aan komt, is dat men alle politieke formaties garanties biedt om qua propagandamiddelen de kiesstrijd met gelijke wapens te kunnen voeren. Het volstaat te berekenen welke bedragen nodig zijn en duidelijke regels vast te leggen voor de financiering van de politieke partijen én van de media. De bijdrage van de internationale gemeenschap aan de demokratizering kan erin bestaan dat zij instaat voor een eerlijke verdeling van dat geld. Indien de gebrekkige infrastruktuur een onoverkomelijk obstakel zou zijn, betekent dit dat het organizeren van verkiezingen niet weggelegd is voor ontwikkelingslanden. Zulke stelling is absurd. De demokratische instellingen waren in het Westen ook niet van de ene dag op de andere, na 1789, volmaakt. Wat de internationale waarnemers betreft : westerlingen zijn natuurlijk gewend aan een zeker komfort, maar zou men daarom geen mensen kunnen vinden die bereid zijn om een weekje in het ruwe binnenland de kiesverrichtingen te kontroleren ? Alle partijen, ook de Moboetoe-getrouwen, dringen aan op aanwezigheid van neutrale waarnemers. De mening die nogal opgeld maakt dat Afrika niet rijp is voor demokratie, is onzinnig. Demokratie heeft geen kleur. Demokratie is een historische verworvenheid voor àlle mensen. Ze komt wel niet uit de lucht gevallen. Er moet aan gewerkt worden.

ERIK BRUYLAND

KABUYA LUMUNA SANDO (MEDEWERKER VAN MOBOETOE) “De hervormingsgezinden in het presidentiële kamp werden door het Westen gewantrouwd. Men betaalt nu de rekening. “