De Vlaamse onderwijskwaliteit daalt opnieuw en bereikt een dieptepunt. Dat blijkt woensdag uit de internationale studie TIMSS, die de resultaten van leerlingen voor wiskunde en wetenschappen vergelijkt. Voor zowel wiskunde als wetenschap is Vlaanderen internationaal de sterkste daler sinds 2015.
Vlaams minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA) noemt de resultaten zorgwekkend en pleit ervoor al in te grijpen vanaf de kleuterklas. “Dit is een frustrende dag”, zegt ze. “De tanker is niet gekeerd. We keren terug naar de basis: met ambitieuze minimumdoelen voor het kleuter en lager onderwijs.”
TIMSS-studie over wiskunde…
TIMSS verzamelt elke vier jaar in 58 landen de prestaties van de leerlingen van het vierde leerjaar basisonderwijs voor wiskunde en wetenschappen. Bij de vorige meting werd nog voor het eerst een forse daling ingezet. Die trend zet zich verder.
Wat wiskunde betreft, is Vlaanderen in 2024 gedaald tot de 24ste plaats. In 2019 stonden de Vlaamse leerlingen nog op de 17de plaats, maar ook dat was een daling van zes plaatsen tegenover een eerdere meting. Vlaamse leerlingen scoren nu gelijkaardig aan leerlingen uit Hongarije en Slowakije. Slechts 7 procent van de leerlingen haalt een gevorderd niveau en 5 procent behaalt zelfs geen basisniveau.
Vlaanderen scoort voor wiskunde onder het Europese gemiddelde, maar nipt boven het internationale gemiddelde. “De resultaten in de buurlanden blijven stabiel, terwijl Vlaanderen afglijdt naar de lagere middenmoot”, zegt onderzoeker Dries Verhelst. “Slechts 7 procent van de Vlaamse leerlingen zijn toppresteerders. Ter vergelijking: in landen zoals Engeland en Litouwen ligt dat aandeel rond de 20 procent.”
… en wetenschap
De wetenschapsprestaties van Vlaamse leerlingen blijven ter plaatse trappelen op de 35ste plaats, gelijk aan het niveau in 2019. Destijds gingen we er vier plaatsen op achteruit. Toch valt op dat de score wel is gedaald: van 501 in 2019 tot 488 vorig jaar. Dat is een significant verschil. Vlaanderen hangt onderaan het Europese klassement, gelijkaardig aan Frankrijk en Cyprus. Slechts 2 procent van de leerlingen haalt een gevorderd niveau en 12 procent behaalt zelfs geen basisniveau.
“Meer dan één op de tien leerlingen haalt het basisniveau niet, een verdriedubbeling ten opzichte van 2015”, zegt Verhelst. “Vlaanderen presteert qua topprestaties vergelijkbaar met Wallonië, Iran en Jordanië en heeft amper toppresteerders.”
Test hier zelf uw kennis: is uw financiële kennis beter dan die van de gemiddelde Vlaamse scholier?
Nederlands als thuistaal
Ook tussen jongens en meisjes zijn er grote verschillen. Jongens scoren zowel op vlak van wiskunde als wetenschap verrassend beter dan meisjes. De kloof wordt bovendien steeds groter. “Hoewel jongens ook achteruitgaan, scoren ze nog steeds significant beter dan meisjes. Voor wetenschappen is de genderkloof in Vlaanderen enkel groter in Zuid-Afrika en Portugal.”
Ook blijkt dat leerlingen die thuis altijd Nederlands spreken beter scoren, voor wetenschappen gaat het om een 12,1 procent hogere score, voor wiskunde 7,5 procent. In andere EU-landen is dat verband minder sterk aanwezig. Maar ook leerlingen die thuis altijd Nederlands spreken, gaan achteruit. “In de groep is de daling zelfs significant”, zegt Verhelst. Het aandeel leerlingen dat thuis altijd Nederlands spreekt, daalde van 68 procent in 2015 naar 56 procent nu. Leerlingen zonder recente migratiestatus scoren bovendien beter dan andere migratiecategorieën: 5,3 procent hoger voor wiskunde en 10 procent hoger voor wetenschappen.
Voor zowel wiskunde als wetenschap is Vlaanderen internationaal de sterkste daler sinds 2015. Demirs voorganger en partijgenoot Ben Weyts maakte zich in 2022 nog sterk dat hij de dalende onderwijskwaliteit had weten te keren, met onder meer de invoering van de centrale toetsen. “De conclusie is dat de tanker niet is gekeerd en zelfs nog meer averij heeft opgelopen”, zegt Verhelst.
Minimumdoelen
Minister Demir wil afstappen van het idee dat kleuters zelf de wereld moeten ontdekken. “We geven ze het voordeel dat ze kunnen leren van hun leerkrachten. Dat betekent ook dat leerkrachten minder bezig moeten zijn met pampers. Minder crèche, voor betere resultaten.”
Demir erkent dat dit geen goede dag is voor het onderwijsveld. “Onze kinderen hebben recht op het onderwijs van de oudere generaties, waar de rest van de wereld jaloers naar keek”, klinkt het. “We gaan snel werk maken van de minimumdoelen, samen met internationale experts. Binnen zes maanden moeten die op papier staan.”
De nieuwe eindtermen werden vorige legislatuur al voorbereid door Ben Weyts, maar ze raakten niet op tijd klaar om nog voor de verkiezingen gestemd te worden in het parlement. In de tussentijd wil Demir zogenaamde tijdelijke leerlijnen invoeren, om nu al onmiddellijke actie te nemen in het kleuter- en basisonderwijs.
Tot slot blijft ook het Nederlands een stokpaardje van de N-VA-minister. “Nederlands als basis is het belangrijkste. Voor u staat een strijdvaardige minister, die samen met het hele onderwijsveld alles zal doen om te voorkomen dat het onderwijs verder wegzinkt.”
