Kraakt de Amerikaanse consument? Keer op keer hield de consumptiedrift van Joe Sixpack (de Amerikaanse Jan Modaal) de voorbije jaren de wereldeconomie op dreef – of dempte de ergste schokken. Crisis in Zuidoost-Azië? Geen nood, de Amerikanen shopten de Aziatische export opnieuw op gang. De huidige Chinese en andere ontluikende groeimirakels zijn (deels) gebouwd op de Amerikaanse leuze shop till you drop.
Zelfs de terreur van 9/11 kreeg Joe Sixpack niet klein. Met de belastingsteun van president Bush en goedkoop geld van centralebankgouverneur Alan Greenspan bracht hij de economie snel weer op toerental. Voor Joe Sixpack is het een vaderlandse plicht om geld te laten rollen. Zijn Japanse collega gaf er tien jaar lang de brui aan en de Duitse Otto Normalverbraucher zag het de jongste jaren ook niet zitten. Gevolg: economische ellende troef. Het Belgische groeimirakeltje – we groeien al enkele jaren sneller dan het gemiddelde van de eurozone – is voor een groot stuk te danken aan u, de consument, die meer uitgeeft.
De lengte van de file aan de kassa van de Wal-Mart is een van de belangrijkste conjunctuurindicatoren van de Amerikaanse én van de wereldeconomie. Knipt Joe Sixpack de portemonnee bruusk dicht, dan is een recessie onvermijdelijk en wordt de groeistrategie van de ontluikende economieën, die het nog altijd moeten hebben van hun export, aan diggelen geslagen. Voor hen kan het tekort op de lopende rekening van de VS (al bijna 7 % van het bbp) niet hoog genoeg zijn.
Maar hoelang kunnen de VS nog boven hun stand leven? De dure olie nam al een hap uit het budget van Joe Sixpack, maar het zijn vooral de renteverhogingen van de Amerikaanse centrale bank (de Fed) die nu pijn doen. Fed-voorzitter Ben Bernanke wil vooral de ongezond snelle stijging van de vastgoedprijzen doodknijpen en lijkt daar intussen in geslaagd. Maar de waardestijging van de eigen woning was de jongste jaren een bron van cash geld voor Joe Sixpack. Hier is het ondenkbaar en zelfs onmogelijk (bij gebrek aan de nodige financiële producten), maar in de VS is het een normale zaak om de waardestijging van het huis te verzilveren met een hogere hypotheek. En van het bezoekje aan de bank trekt Joe Sixpack meteen naar de autodealer om een nieuwe SUV te kopen. Het eigen huis deed dus dienst als Bancontact – tot vorig jaar werd zo tot 7 % van het beschikbare inkomen vergaard.
De Amerikaanse consumptiedrift is dus deels betaald met schulden, verkregen met papieren vermogenswinst (die als sneeuw voor de zon kan verdwijnen) als onderpand. De schuldenberg van de gezinnen is de jongste tien jaar gestegen van 85 % naar 120 % van het jaarlijks beschikbaar inkomen. De rente- en aflossingslast van die schulden slorpt nu 13,5 % van het beschikbaar inkomen op. Dat maakt de consumptie rentegevoeliger en zorgt misschien voor een negatieve groeiverrassing. Of is Joe Sixpack weerbaarder? De Amerikaanse arbeidsmarkt draait nog op volle toeren, en de relatief grote werk- en inkomenszekerheid is de beste stimulans om te spenderen. Verzuipen in een schuldenmoeras doet hij nog niet. De hypotheek bedraagt gemiddeld 44 % van de waarde van het huis. De schuldenlast bedraagt (amper) een zesde van de activa. De Amerikaanse gezinnen hebben een nettovermogen van ruim 43.000 miljard euro.
Met 300 miljoen zijn ze, de Amerikanen. Per kop hebben ze een inkomen van ongeveer 20.000 euro te spenderen. Maar niet iedereen omschrijft hun consumptiegedrag als eminent. Slechts één op de twintig aardbewoners is Amerikaan, maar ze slorpen wel een veelvoud van het wereldwijde calorie-, energie- en grondstoffenverbruik op. De groeiende wereldeconomie zal die verhoudingen echter snel herschikken. Het is niet evident om die 300 miljoen grootverbruikers in een keurslijf te stoppen. Maar hier is een poging tot robotfoto van Joe Sixpack. De doorsnee Amerikaan (mediaan) is 36 jaar. Driekwart van hen is blank en grofweg de helft maakt deel uit van de beroepsbevolking. De doorsnee voltijdse mannelijke werknemer verdiende in 2004 ruim 32.800 euro, de vrouw verdiende voor evenveel gepresteerde uren ruim 25.000 euro. Twee derde is eigenaar van het huis waarin hij woont, een op de vijf spreekt thuis geen Engels.
De 300 miljoen Amerikanen zijn gegroepeerd in 110 miljoen huishoudens, met gemiddeld 2,7 gezinsleden. Er staan gemiddeld twee auto’s voor de deur. Gemiddeld gaan 1,4 leden van dat huishouden werken, wat een mediaaninkomen oplevert van 36.000 euro. Het gemiddelde gezinsinkomen bedraagt 48.000 euro, wat op de groeiende inkomensongelijkheid in de Amerikaanse samenleving wijst. De tien miljoen armste huishoudens moeten rondkomen met 8000 euro of minder. De drie miljoen rijkste huishoudens hebben een jaarinkomen van ten minste 160.000 euro.
Maar is Joe Sixpack zo rijk, dat hij niet meer hoeft te sparen? De spaarquote van de gezinnen is in 2005 onder nul gedoken. Dat betekent dat de doorsnee Amerikaan inteert op zijn vermogen, of erger nog, geld leent om zijn of haar consumptiepatroon vol te houden. Staar u evenwel niet blind op die cijfers. Zo spenderen de Amerikanen 7 % van het bbp aan onderwijs. Omdat elk jaar scholing het jaarinkomen met 10 % opkrikt, kan investeren in onderwijs als een vorm van sparen gezien worden. En de uitgaven voor duurzame consumptiegoederen (8 % van het bbp) impliceren besparingen de komende jaren (want die goederen worden verschillende jaren gebruikt). Beschouw de uigaven voor duurzame consumptiegoederen, onderwijs en de R&D-uitgaven van de ondernemingen als spaargeld, en de Amerikaanse economie zet een derde van het bbp opzij. Joe Sixpack is nog niet afgeschreven.
Daan Killemaes
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier