Willem de Zwijger

Na vijf jaar nam Wim Duisenberg afscheid als voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB). Vooral na zijn opmerkelijke afscheidsinterview blijkt dat hij te veel gezwegen heeft. De huidige sterke groei in de VS vindt hij een statistische illusie. Sterke taal, die we eerder van zijn vrouw Gretta gewoon waren.

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer.

(*) Over centrale banken: Johan van Overtveldt, “De euroscheppers – Macht en manipulatie achter de euro” (Pelckmans, november 2003). Over de ontsporing van de VS: Louis Baeck, “Eigengereide ontwikkeling tegenover mondialisering” (Tijdschrift voor politieke economie, november 2003). Over de kredietbubble: Barry Eichen- green & Kris Mitchener, “The Great Depression as a Credit Boom Gone Wrong” (BIS Working Paper No. 137, september 2003).

Enkele mensen vroegen me of ik de afscheidsspeech van Wim Duisenberg had geschreven. Enkele passages: “Amerika zit in zware problemen door de monetaire politiek van de Federal Reserve. Het deflatiegevaar is niet geweken. En door de politiek van goedkoop geld, is er een bubble in de huizenmarkt, die bij een rentestijging kan doorgeprikt worden.”

Leest Wim deze column? Duisenberg stond bekend voor zijn koppigheid, zijn stugge communicatie en zijn arrogantie tegenover commentaar en kritiek (” I hear but I do not listen“), maar eveneens voor zijn zwijgzaamheid. Zijn plotse spraakzucht en pessimisme over de Amerikaanse economie lijkt op het eerste gezicht misplaatst na de recente cijfers uit de VS. Maar ook daar heeft Duisenberg gelijk: “De realiteit is veel zwakker dan de statistieken.”

Hollywood of Enron: 1 miljard dollar wordt er 36. De groei van de Amerikaanse economie in het derde kwartaal kwam uit op 7,2 %. Slechts weinigen weten dat dit cijfer geannualiseerd is: de economie groeide met 1,7 %, maar men doet alsof die kwartaalgroei een heel jaar duurde, waardoor het cijfer verviervoudigd wordt. Vergeleken met een jaar geleden, is het bruto binnenlands product (BBP) slechts 3,3 % gestegen. Helemaal niet slecht en een verre droom voor Europa, maar toch heel wat minder spectaculair.

De groeicijfers bevatten ook enkele merkwaardigheden. Zo wordt een nominale aangroei van 1,5 miljard dollar van de verkoop van computers er plots 36 miljard als ze door de Amerikaanse overheidsstatistici wordt omgezet in reële geannualiseerde cijfers. Een nominale toegevoegde waarde van 88 miljard wordt dus bijna 400 miljard dollar. Special effects van Hollywood of is het eerder Enron? Mocht de VS dezelfde boekhoudregels als Europa gebruiken, was de groei in het derde kwartaal slechts 1,25 % of 5 % geannualiseerd. In het tweede kwartaal zou met de Europese regels de groei zelfs gehalveerd zijn en een magere 1,5 % hebben opgeleverd. Zonder de militaire uitgaven in Irak, zou ze zelfs negatief zijn geweest. Wim heeft dus gelijk.

Wel blijft 1,25 % een sterke groei, die in de VS op één kwartaal wordt gerealiseerd, terwijl Europa er een heel jaar voor nodig heeft. Maar Europa zou ook kunnen. Het volstaat om het groei- en stabiliteitspact op te blazen, de geldhoeveelheid te laten ontsporen en de inflatiedoelstellingen te vergeten. Waarom heeft Wim dan niet zo’n afscheidsvuurwerk voor zichzelf georganiseerd? Omdat zo’n feestje één kwartaal zou duren en twintig jaar zou moeten worden afbetaald, in de vorm van kredietproblemen, onevenwicht in het banksysteem, inflatie en (vastgoed)zeepbellen. Elke (onverantwoorde) regering kan een kwartaal van supergroei creëren (premier Guy Verhofstadt kan in één kwartaal 200.000 jobs creëren als hij wil), die helaas onmiddellijk erna zou imploderen, met meer verlies dan het heeft opgebracht.

Op 8 januari 2004 publiceert de Amerikaanse centrale bank de cijfers van de schuldgroei in het derde kwartaal in de VS. Dan wordt duidelijk dat de schuld in de VS in het 7 %-mirakelkwartaal met 35 % steeg. Dat cijfer krijgt niet de opgefokte aandacht op CNBC, de financiële pers en de economen zoals het BBP-cijfer. Dat is normaal, uw buur toont ook liever zijn glimmende, nieuwe auto dan het gat dat die aankoop slaat in zijn bankrekening.

Uit de hand gelopen kredietbubble. Het is geen toeval dat Otmar Issing, de Duitse hoofdeconoom van de ECB, net nu in een interview oppert dat een ontsporing van de geld- en kredietgroei steeds heeft geleid tot zeepbellen en zware economische crisissen. Het verklaart ook waarom de Bank of International Settlements ( BIS) onder impuls van dezelfde Issing een studie bestelde over de Amerikaanse depressie in de jaren dertig. De nieuwe conclusie luidt dat die te wijten was aan een uit de hand gelopen kredietbubble (*).

Net als na de laatste pijl van een goed vuurwerk, hoort het om wow te roepen bij de Amerikaanse cijfers van het derde kwartaal. Als je 7 %-pijlen gewoon bent, geeuw je bij minder. Wim heeft voor het vuurwerk in ieder geval niet geapplaudisseerd. Hij wreef even door zijn witte haar, stak rustig een sigaret op en zei: ” I see it but I do not watch it. ”

De komende jaren zal duidelijk worden of de centrale banken schuldig zijn geweest aan bubbles (VS) of ondermaatse groei (eurozone). Duisenberg zal er waarschijnlijk beter uitkomen dan zijn Amerikaanse evenknie Alan Greenspan. Het had nog beter gekund, als Wim wat meer had gesproken toen hij voorzitter was. Het zou het democratisch deficit van de ECB in ieder geval verkleind hebben. Nu gaat Duisenberg de geschiedenis in als Willem de (koppige) Zwijger.

Geert Noels

De komende jaren zal duidelijk worden of de centrale banken schuldig zijn geweest aan bubbles (VS) of ondermaatse groei (eurozone).