Werk versus loon

Geld maakt niet gelukkig, mensen maken elkaar gelukkig. Uit onderzoek naar geluk blijkt het belang van werk ten opzichte van koopkracht. Dat zijn nuttige inzichten voor het sociaal overleg.

Geld maakt niet gelukkig. Om precies te zijn: armoede maakt mensen ongelukkig. Maar de gelukscurve stijgt niet oneindig door. Hij vlakt vrij snel uit. Boven een bepaald welvaartsniveau neemt het geluksniveau niet meer toe.

Rijke mensen krijgen in toenemende mate een negatieve connotatie in onze contreien. Maar mensen die veel financiële middelen hebben, kunnen er wel degelijk waardevolle projecten mee doen. De twee rijkste mannen ter wereld, Warren Buffett en Bill Gates, schonken de helft van hun vermogen aan een goed doel. Mark Zuckerberg, met zijn 26 jaar een van de jongste miljardairs ter wereld, en stichter van sociaalnetwerksite Facebook, schonk ook de helft van zijn vermogen weg.

En een van de meest waardevolle projecten die vermogende mensen kunnen doen, is werk creëren of behouden. In ondernemingen, onderzoeksprojecten of startende bedrijven investeren. Middelen geven om de toekomst op een positieve manier vorm te geven. Geld maakt niet gelukkig, maar kan dus wel gebruikt worden om mensen gelukkig te maken.

Maar er is meer. Economen zijn zich in de afgelopen jaren meer en meer gaan bezighouden met wat mensen, en groepen van mensen, gelukkig maakt. Uiteraard zijn er de basisnoden, zoals vrijheid en gezondheid. Waarom zijn sommige landen dan nog gelukkiger dan andere? Het welvaartsniveau is net zoals bij individuen tot op zekere hoogte belangrijk. Maar net zoals bij mensen vlakt de relatie vrij snel af. Rijkere landen zijn niet noodzakelijk gelukkigere landen.

Andere factoren spelen een rol. Vooral de maatschappelijke verbondenheid is een belangrijke determinant van geluk. Niets maakt mensen gelukkiger dan deel uit te maken van het economische proces en daarvoor waardering te krijgen. Werk is de belangrijkste geluksmaker. Dit zou voor een econoom een belangrijke zachte waarde moeten zijn in zijn adviezen en observaties.

Bij sociale onderhandelingen moet werk(-creatie, -behoud, enzovoort) daarom altijd primeren boven andere doelstellingen. Behoud van werk moet dus altijd primeren boven koopkracht. In onze sociale onderhandelingen wordt dit onvoldoende meegenomen. Het is bewezen dat mensen zich gemakkelijker aanpassen aan een inkomensschok dan aan het verlies van werk. Want werk bezorgt mensen sociale contacten, eigenwaarde, een doel in het leven, een motivator om hun talenten verder te ontwikkelen, naast een inkomen.

In een studie van september van de San Francisco Fed over geluk en welvaart in meer dan 100 landen, kwamen de onderzoekers tot de conclusie dat in België uitzonderlijk een negatief verband werd vastgesteld tussen welvaart en geluk. Ons land haalde de meest negatieve score. De reden werd in de studie niet gegeven. Ons land scoort slecht op twee parameters die gerelateerd worden aan geluk: hoge belastingen en lage tewerkstellingsgraad bij de oudere bevolking.

Gezond economisch beleid moet dus rekening houden met geluk en factoren die mensen, en bij uitbreiding maatschappijen, gelukkig maakt. Het belang van werk boven koopkracht, betekent ook dat een uitkering niet dezelfde waarde heeft als een equivalent loon uit werk.