WELKOM IN HET ROBOTHOTEL

Het personeel in het Henn-na Hotel in Nagasaki bestaat grotendeels uit robots. Het hotel spiegelt een toekomst voor waarin de omgang met kunstmensen vanzelfsprekend is.

Op 17 juli gaat in Nagasaki het Henn-na Hotel open. Henn-na Hotel betekent, vrij vertaald, ‘vreemd hotel’. Het bevreemdende is niet zozeer dat de kamerdeuren er opengaan als ze de gelaatstrekken van de gast herkennen, en evenmin dat de airco zich aanpast aan je lichaamswarmte, maar vooral dat het personeel grotendeels bestaat uit robots.

Zo wordt de receptie bemand met robots van het type Actroid DER2. Die hebben behoorlijk sterke vrouwelijke trekken: ze hebben schouderlang haar, een vriendelijke oogopslag en — volgens de catalogus van de fabrikant Kokoro — “lange benen en een heldere glimlach”. Ze beschikken over gezichtsmimiek, gebruiken gebaren en spreken Japans, Chinees, Koreaans en Engels. En ze wegen 80 kilo. Minder humanoïde zijn de transportrobots die de bagage naar de kamers rijden, en de poetsrobots die er schoonmaken.

Met dat robothotel — in een amusementspark met de oer-Hollandse naam Ten Bosch — heeft Japan er een attractie bij die perfect aansluit bij zijn imago van futuristische technologienatie. Het hotel spiegelt een toekomst voor waarin de omgang met kunstmensen vanzelfsprekend is en waar robots met sociale vaardigheden taken uitvoeren waarvoor mensen tot nog toe als onmisbaar werden beschouwd.

Gangnam style

Hoe dat zal uitpakken in het Henn-na Hotel valt nog te bezien, maar een succesvol voorbeeld dichter bij huis is de zorgrobot Zora. Zora is ontwikkeld door het Belgische bedrijf QBMT, dat de robot laat ineenschroeven in Frankrijk. Tommy Deblieck van QBMT: “Het UZ Gent vroeg ons een robotprogramma te ontwikkelen dat kinderen kon motiveren bij revalidatieoefeningen. Zulke oefeningen kunnen pijnlijk zijn, en men vroeg zich af of het de boel kon opvrolijken als een robotje ze voordeed.”

Dat werkte, en daarna namen de Christelijke Mutualiteiten QBMT in de arm om iets vergelijkbaars te bedenken voor rusthuizen. “Eerst vonden we dat een compleet gek idee. We twijfelden eraan of bejaarde mensen een connectie zouden maken met een robot. Maar we hadden het mis.” Vandaag zorgt Zora voor vermaak, gezelschap en educatie in tientallen instellingen. De robot kan zingen (‘E viva España‘), danst Gangnam style, doet spelletjes (bingo), gaat mee uit wandelen en is een daverend succes.

Uncanny valley

Is de robot bedoeld als kamergenoot? “Zora kost 265 euro per maand in een leasingformule van vijf jaar. Dat is een stevig bedrag. Dus als kamergenoot komt ze niet zo vlotjes in aanmerking. Voor gemeenschappelijke activiteiten wel.” Zora vervangt ook geen personeel, ze heeft een aanvullende functie. De robot kan bijvoorbeeld gymnastiekoefeningen voordoen voor de groep, terwijl de begeleiders extra aandacht besteden aan wie minder goed meekan. Tommy Deblieck: “Of neem een ander voorbeeld. De meest gestelde vraag in een rusthuis is, elke dag weer: wat eten we vandaag? Het is begrijpelijk dat je als personeelslid na de dertigste keer niet meer zo fris antwoordt als de eerste keer. Welnu, je kunt Zora die vraag honderd keer stellen, en ze blijft even goed geluimd.”

Het mag bevreemdend zijn dat Zora maar 58 centimeter hoog is. Praat dat niet moeilijk? Daar is een reden voor, volgens Tommy Deblieck: “Het vermijdt de uncanny valley. De uncanny valley of de ‘griezelvallei’ is een grafiek uit de robotica die in rekening brengt hoe een robot er moet uitzien om sociaal acceptabel te zijn en huiver te vermijden. “Niemand heeft schrik van Zora als ze haar de eerste keer zien. Door het formaat willen ze het robotje vastpakken, knuffelen, op schoot nemen.”

Dinosaurussen en reuzeninsecten

Er valt niet naast te kijken dat de servicerobot raakpunten heeft met de amusementssector. Kokoro, de fabrikant van de receptionistes van het Henn-na Hotel, bouwt ook dinosaurussen en reuzeninsecten voor pretparken. Zora is een verre afstammeling van de pratende speelgoedpop op batterijen. “Maar we proberen in te gaan tegen die perceptie van Zora als uit de kluiten gewassen speelgoed”, zegt Tommy Deblieck. “Dat we vanuit steeds meer ziekenhuizen en zorgcentra vragen krijgen, is een aanwijzing dat Zora meer is dan een gimmick.”

Professor Bram Van Der Borght doet aan de VUB onderzoek naar de sociale interactie tussen mens en robot. Ook hij vindt dat humanoïde servicerobots meer zijn dan gesofisticeerde speeltjes. “Communicatie met machines verloopt nu nog via knoppen, een toetsenbord of de muis. De bedoeling is dat in de toekomst natuurlijker te maken, dus via spraak, emotie en gebaren. De robot of de machine moet dan al die signalen kunnen detecteren, en dat is nog erg moeilijk.”

“Alleen al volzinnen begrijpen is niet vanzelfsprekend voor een robot. Voorlopig werkt dat het beste in situaties waar de interactie redelijk afgebakend is. Zoals in een hotel: daar gaat het om je naam, je kamernummer en beknopte informatie als: ‘het zwembad is op de tweede verdieping’.”

Klopt het dat Japan in de spits staat in de acceptatie van servicerobots? Japanners lijken weinig last te hebben van de griezelvallei. “Dat is zo. Je merkt het ook in de populaire cultuur. Een populair strip- en tekenfilmfiguurtje in Japan is Astro Boy, een sympathieke robotjongen. In westerse sciencefiction lijken robots er altijd op uit de mensheid uit te roeien. Die Japanse interesse voor robots heeft ook te maken met economie en demografie. De bevolking veroudert, en liever dan de arbeidskrachten aan te vullen met migranten, zet men in op betere en slimmere robots.”

Mocht u de lust bekruipen een nachtje te reserveren in het Henn-Na Hotel: de prijzen zijn schappelijk. Een tweepersoonskamer kost 9000 yen (67 euro). Door de robots bespaart het management op personeel, en dat drukt de tarieven.

Met een jeep rijden

De Europese Unie heeft begrepen dat ze de robottrein niet mag missen. Het Europese Sparc-programma voorziet in 700 miljoen euro voor de brede ontwikkeling van robotica tegen 2020, en de privésector legt nog eens drie keer dat bedrag erbovenop.

Ook in de Verenigde Staten zit men niet stil, al wordt het onderzoek daar sterk aangestuurd vanuit het leger, weliswaar met spin-offs naar de civiele sector. Het Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA) is een van de grote aandrijfkrachten. Professor Van Der Borght: “In juni had de Darpa Robotics Challenge plaats, een soort hindernissenkoers voor robots, waarop iedereen kan inschrijven. De robots moeten met een jeep kunnen rijden, een ladder opklimmen, balken verslepen, een brandslang aansluiten. Behoorlijk indrukwekkend. Maar je hoort de militaire toepassingen erin doorklinken.”

FILIP HUYSEGEMS

“Liever dan de arbeidskrachten aan te vullen met migranten, zet Japan in op betere en slimmere robots”