Weg van de wetenschappelijke rede

Het Europees verbod op het gebruik van het plastificeermiddel ftalaat in speelgoed is onverantwoord en mag niet uitgebreid worden tot medische producten.

Zal u uw kind een levensnoodzakelijk medisch infuus ontzeggen als men u komt vertellen dat de gebruikte gummislang kanker kan veroorzaken? Waarschijnlijk niet. Maar de beslissing van de Europese Commissie, vorige week, om sommige soorten plastiek te verbieden kan de eerste stap zijn om patiënten de beste infuusmaterialen te ontzeggen.

Het verbod op ftalaten, die gebruikt worden in zachte speeltjes voor kinderen beneden de drie jaar, wordt niet gesteund door wetenschappelijke bewijzen en bevestigt de macht van de groene lobby over de bureaucraten in Brussel. Zelfs James Bridges, hoofd van het wetenschappelijk comité voor toxiciteit, ecotoxiciteit en milieu van de Europese Unie, noemt het verbod onterecht.

Ftalaten zijn chemicaliën die hard plastiek zoals PVC zachter maken, zodat het voor een bredere reeks van toepassingen gebruikt kan worden, zoals medische tubes, rubberhandschoenen, plastiekzakken, regenjassen en zacht speelgoed. Ftalaten worden al veertig jaar gebruikt, hebben het leven van patiënten vergemakkelijkt en miljoenen kinderen uren plezier bezorgd. Nooit werden negatieve uitwerkingen vastgesteld.

Giftig beeld.

Maar ftalaten zijn vergelijkbaar met een deklaag op het oppervlak van plastiek zoals PVC en kunnen mettertijd migreren van het PVC naar de onmiddellijke omgeving, zoals bloedproducten en speeksel. Ftalaten kunnen kanker veroorzaken bij ratten. Op basis van die twee vaststellingen hebben Greenpeace en andere groene drukkingsgroepen aangedrongen op een verbod. Zij zeggen dat ftalaten giftig zijn en hangen een beeld op van nakende problemen.

Hun dossier is echter gebrekkig. In de eerste plaats is de hoeveelheid ftalaten die kan migreren vanuit speelgoed of medische producten miniem. Ten tweede waren de tumoren die aangetroffen werden in proefratten het gevolg van massale dosissen – duizenden keren hoger dan de maximum dosis die een kind ooit zou kunnen binnenkrijgen. Zelfs de Commissie geeft toe dat de bevindingen op ratten “misschien weinig relevant zijn voor mensen”. Wat ze naliet te zeggen, was dat de helft van alle chemicaliën die ooit getest werden (inbegrepen natuurlijke scheikundige producten) kanker bij ratten kunnen veroorzaken, grotendeels als gevolg van de gebruikte doseringen. Zulke tests bieden wetenschappelijke informatie, maar een beleid daarop steunen, is onjuist. Op basis van dat criterium zouden sinaasappelsap, kruidnagel en broccoli verboden moeten worden wegens de natuurlijke kankerverwekkende stoffen.

Bovendien bracht de onafhankelijke American Council on Science and Health ( ACSH) vorig jaar een onderzoekscommissie van experts samen om de bezorgdheid van het publiek in verband met mogelijke gezondheidsrisico’s verbonden aan ftalaten onder de loep te nemen. De groep onderzocht plastiekverzachters om na te gaan of blootstelling aan die samenstelling een gezondheidsrisico inhoudt. De leden consulteerden primaire en secundaire wetenschappelijke literatuur, risicoschattingen die gepubliceerd werden door regelgevers in Amerika, Canada en Europa, en wetenschappelijke manuscripten die nog in voorbereiding waren, om zeker te zijn dat hun bevindingen het meest recente onderzoek zouden omvatten. De voorzitter van het panel, Everett Koop, een voormalig directeur-generaal van de Amerikaanse gezondheidsdienst, zei: “De consumenten kunnen gerust zijn dat vinylspeelgoed en medische toestellen veilig zijn. We mogen allemaal vrij ademhalen. Begin nu maar niet met alle speelgoed weg te werpen.” Het dossier ten voordele van een verbod wordt verder ondermijnd door Bill Durodie, een lid van het European Science and Environment Forum en auteur van Poisonous Dummies (Giftige fopspenen). Hij zegt dat de Commissie ijverig bewijzen van de menselijke consumptie van ftalaten uit voeding opzij heeft geschoven. Volgens de bevindingen van Durodie wijst het meeste bewijsmateriaal erop dat we zonder enige nadelige gevolgen meer ftalaten binnenkrijgen via onze voeding dan door speelgoed of medische apparatuur. De Commissie heeft die gegevens links laten liggen, wellicht om een nieuwe voedingspaniek te vermijden.

Een woordvoerster van David Byrne, de commissaris voor consumentenzaken, heeft inmiddels een en ander afgezwakt door te verklaren dat de Commissie enkel het woord spoedverbod hanteerde omdat zulks vereist werd door de Algemene Richtlijn betreffende Productveiligheid van de EU. Bovendien wees ze erop dat niemand van de Commissie gelooft dat er sprake is van een “ernstig noodgeval”. En ze gaf ook ter overweging dat de Commissie vaak verweten wordt niet snel genoeg te reageren op ongerustheid vanuit het publiek.

Media.

Onder druk van de media en de bezorgdheid van het publiek moeten dus producten die sinds de jaren vijftig gebruikt worden zonder enige gekende schade aan te richten, met onmiddellijke ingang verboden worden. Dat is nog maar het begin. Greenpeace eist ook een verbod op ftalaten in medische producten.

Maar ftalaten werden tot nog toe gebruikt gedurende 5 miljard patiëntdagen van acute blootstelling en minstens 1 miljard patiëntdagen van chronische blootstelling, zonder enig incident. Het ACSH-rapport zegt dat het belangrijkste ftalaat “dat gebruikt wordt in medische toepassingen niet schadelijk is voor de mens. DEHP (ftalaat) biedt sommige medische toepassingen en procedures aanzienlijke voordelen en de uitbanning ervan zonder alternatief, kan een aanzienlijk gezondheidsrisico betekenen voor sommigen.” De campagne van Greenpeace om sommige medische toepassingen van ftalaten te verbieden, mag niet slagen. Het zou onlogisch en duur zijn, het averechts effect sorteren en een afstand betekenen van de wetenschappelijke rede. Maar dat gold evenzeer voor het verbod op ftalaten in speelgoed. We beleven rare tijden.