WEB 2.0: VOX POPULI?

We leven in de interactieve maatschappij. Blogs, fora en internetpolls trachten continu onze mening te capteren. Het gevaar bestaat echter dat we geloven dat die de ‘vox populi’ weerspiegelen. Terwijl (internet)polls geen enkele wetenschappelijke waarde hebben. En puur entertainment zijn.

Internet heeft een deel van de bevolking een duidelijker stem gegeven. Een opinie hebben en die delen met anderen, is niet langer het voorrecht van enkele hoofdredacteurs. Een opinie hebben wordt nu gecultiveerd, door de creatie van blogs, internetfora en interactieve websites.

Dat is vooral verrijkend voor de democratie. Niet alleen op politiek vlak maar ook in andere domeinen, zoals economie, sport en cultuur. In mijn vakdomein bijvoorbeeld is het verfrissend om vandaag sterk onderbouwde meningen te kunnen vinden op het internet, naast de meestal sterk gekleurde traditionele kanalen van ‘Wall Street’-bankiers.

Onlinepolls zijn misleidend. Het interactieve internet is dus vooral een zegen, maar er zijn ook donkere kantjes. Meningen op internet blinken niet uit in diplomatie. De ruwe kantjes worden er minder afgevijld dan in, bijvoorbeeld, de geschreven pers. Dat biedt het voordeel van duidelijkheid, maar gaat ook vaak in de richting van meer extreme standpunten. De anonimiteit van het web speelt daarbij ongetwijfeld een rol.

Een groeiend fenomeen is dat van de internetpolls. De klassieke, zogezegd serieuze enquêtes zondigden al veel tegen de basisbeginselen van de statistiek. Ze worden door bedrijven of media opgesteld om de aandacht te trekken of zelfs om publiciteit te krijgen, niet om de waarheid te dienen. Webpolls zijn echter helemaal onbetrouwbaar (1):

Goede polls zijn a-select, dat wil zeggen at random: iedereen in de populatie heeft dezelfde kans om eraan deel te nemen. Telefonische enquêtes zijn dikwijls op het randje. Internetpolls hellen volgens onderzoek over naar jongeren, welgestelden, hoger opgeleiden en ook in groeiende mate jong-senioren. Geen gewone doorsnede van de bevolking.

De strekking van het nieuwsmedium is bepalend voor het antwoord op eenzelfde vraag. Dit komt onder meer door zelfselectie. Er is op het web helemaal geen willekeurige selectie van de ondervraagden.

Webpolls zijn dikwijls manipuleerbaar. Zo kunnen (en zullen) belanghebbenden zoveel mogelijk antwoorden genereren naar hun voorkeur. Vooral webgebaseerde poppolls lijden hieronder.

Webenquêtes schenden nog meer andere basisregels, zoals het naleven van de neutraliteit van de vraag, het invoeren van testvragen, of het aangeven van de foutenmarge.

Internetpolls zijn dus niet wetenschappelijk. Er zou steeds de vermelding bij moeten staan: dit is puur entertainment en van geen enkele waarde.

Polls leiden tot popularisatie en populisme. Het interactieve internet, of Web 2.0, is een nieuwe fase in het internetgebeuren. Het opent nieuwe perspectieven, maar vraagt ook bijsturing. Zo houdt de continue overbevraging het gevaar in dat media buigen naar het populaire, en politici naar populisme.

Een goed voorbeeld van dat eerste fenomeen is de typische ‘top 10’ van meest gelezen artikels die je op zowat elke nieuwssite terugvindt. Zelfs bij de kwaliteitspers wordt die top gevuld met roddelnieuwtjes, bizarre ‘man bijt hond’-gevallen en de obligate aangebrande verhaaltjes. Na het lezen van een aantal kwaliteitsartikels heeft de lezer blijkbaar behoefte aan wat ontspanning, en dus worden die nieuwtjes per saldo het meest aangeklikt. Hopelijk beseft de redactie dat ze daaruit niet mag afleiden dat de lezer vooral dáárvoor de site bezoekt. Toch is er een afglijden merkbaar naar het banale en spectaculaire (geholpen door onder meer de videosite You Tube).

Een kwaliteitskrant in de States besliste onlangs om de top 10 van meest gelezen artikels van de website te halen. Journalisten wilden daarin geregeld scoren om appreciatie te krijgen. Het gevolg was een verwatering van de kwaliteit van de berichtgeving.

Op politiek vlak is de dominante strekking op Web 2.0 helaas populisme. De continue polls over elke politieke stap geven de indruk op dezelfde hoogte te staan als een echte verkiezing. Politici willen ook in die miniverkiezing scoren, en focussen daardoor op de korte termijn en op simplisme.

Scoren op korte termijn is niet moeilijk. Het gaat meestal wel ten koste van de kwaliteit op lange termijn. Met populariteit als gids kom je terecht in het land van de middelmatigheid.

We deden een niet-wetenschappelijke onlinepoll bij de Trendsredactie en bij Petercam om een grafiek te kiezen die de meeste lezers zou aantrekken voor deze column. De stemming leverde… Paris Hilton op.

Als een onlinevox populi elke week mag beslissen (zie www.trends.be), dan is de kans groot dat babes telkens deze rubriek opvrolijken, in plaats van de saaie economische of beursgrafiek… U kunt dit misschien nog bijsturen door deel te nemen aan de interactieve poll op de Trendswebsite!

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer. Reacties: visienoels@trends.be

(1) ‘Quality issues in online research’, Nick Sparrow, International Journal of Marketing Research, juni 2007

Geert Noels