‘We moeten trotser zijn op producten uit eigen streek’

Trends selecteert grensverleggende thema’s en verhalen. Spadel verdient het label omdat de hele productieketen klimaatneutraal is.

Ook voor de marktleider in mineraalwater was het coronajaar moeilijk. Spa zag nochtans zijn volumes groeien, door de stormloop naar de winkels en de grote vraag naar familieflessen van anderhalve liter. CEO Marc du Bois is vooral blij met de blijvers na corona: gezonder leven en de groeiende trots voor lokale producten.

In Domaine de Berinzenne hebben we afgesproken met Marc du Bois, de CEO van de waterproducent Spadel, en Ann Vandenhende, de directeur duurzaamheid. Domaine de Berinzenne ligt in een van de grootste beschermde zones in Europa: ruim 13.000 hectare. Landbouw en industrie zijn er verboden, en in de winter mag er geen zout worden gestrooid. Diep in de ondergrond borrelt het mineraalwater, dat beneden in de stad Spa rechtstreeks in flessen wordt gegoten.

Het coronajaar deed de verkoop van mineraalwater in België goed. Volgens cijfers van het onderzoeksbureau Nielsen steeg de verkoop in de winkels naar 12,5 miljoen hectoliter. Spadel zag zijn marktaandeel bovendien groeien naar 25,6 procent.

MARC DU BOIS. “2020 was een moeilijk jaar. Onze werknemers hebben sinds 17 maart vorig jaar dag en nacht, soms zes dagen per week, gebotteld. Normaal start ons hoogseizoen in mei. In 2020 was het het hele jaar door hoogseizoen. We hadden drie bottellijnen voor flessen met anderhalve liter mineraalwater.”

Zijn er coronabesmettingen in het bedrijf geweest?

DU BOIS. “In de Elzas was tijdens de eerste golf de helft van het personeel van Wattwiller in quarantaine. Ze waren niet ziek, maar de Elzas was in die periode het epicentrum van de corona-uitbraak in Frankrij. In België was een kwart afwezig. Voor Bulgarije hebben we geen cijfers. We hadden enkele zieken, maar geen overlijdens.”

Ondanks de pandemie stegen de volumes?

DU BOIS. “In België steeg de winkelverkoop van Spa met 11 procent. Maar in de horeca, de bioscopen en de benzinestations zakten de volumes met 17 procent. Het totaal groeide, want we verkopen 70 procent via de winkels. In Frankrijk deed Wattwiller het fantastisch, ondanks corona. Ook Bulgarije deed het prachtig. We hebben er een marktaandeel van 42 procent.”

Ondanks de volumegroei in België daalde de winst.

DU BOIS. “We verkopen vooral familieflessen van anderhalve liter. In de horeca en de kleinere winkels zijn het vooral flesjes van 50 centiliter, limonades of gearomatiseerde waters. Daar verdienen we meer mee. Thuis wordt vooral mineraal water gedronken.”

Het merk Spa is een eeuw oud. Is er geen gevaar dat u verdwijnt, samen met uw consumenten?

DU BOIS. “Helemaal niet. Kinderen drinken het tot 12 à 13 jaar. Vanaf die leeftijd kiezen ze voor frisdranken. Mineraalwaters wordt weer populair bij de jonge moeders en vaders. Dat effect wordt versterkt door de trend naar een gezonder leven. De algemene verkoop van mineraalwater groeit, ten koste van frisdrank.”

Is die gezondheidstrend een blijver na corona?

DU BOIS. “Steeds meer mensen sporten. Consumenten eten meer fruit en groenten, minder suiker en zout. Ze willen caloriearme producten.”

Welke trends zullen na de pandemie nog blijven bestaan?

DU BOIS. “De Belgen ontdekten vorig jaar hun eigen land. We zagen nog nooit zoveel wandelaars in Domaine de Berinzenne als de voorbije zomer. En consumenten willen meer lokaal geproduceerde drank. Dat is een belangrijke troef van Spadel. Onze strategie is gericht op de verkoop van regionale merken. We verkopen in een straal van 500 kilometer. Spa wordt verkocht in de Benelux, en een beetje in het westen van Duitsland. We verkopen Carola in de Elzas, Wattwiller in Noord-Frankrijk en Devin in Bulgarije.”

Dat lijkt geen slimme strategie. Evian bijvoorbeeld verkoopt zijn mineraalwater in China als premiummerk tegen heel hoge prijzen.

DU BOIS. “Waarom zou je mineraalwaters naar de andere kant van de wereld sturen? Het streelt misschien het ego van het bedrijf, maar het is vernietigend voor het milieu, en bovendien economische waanzin. In de jaren negentig vonden wij het prachtig dat we Spa verkochten in New York en Tokio. Het werd geëxporteerd naar 45 landen. De klanten betaalden 4 dollar voor een flesje!”

U verdiende geld met de vingers in de neus?

DU BOIS. “Nee! De cijfers waren een ramp. We hadden overal buitenlandse verkoopkantoren. De volumes waren laag. Er waren ook logistieke probleem. En voor onze CO2-uitstoot was het helemaal onzinnig. Ik ben daarmee gestopt in 2001, toen ik exportdirecteur was. De coronacrisis zal die trend naar regionalisering alleen maar versterken. We moeten trotser zijn op onze producten uit eigen streek, op alle domeinen.”

Tijdens recessies drinken mensen meer kraantjeswater en huismerken. Dat was niet het geval in het coronajaar 2020. Volgens cijfers van Nielsen daalde het marktaandeel van de huismerken.

DU BOIS. “De consumenten zochten zekerheid in het coronajaar. Ze zochten merken die ze al jaren kennen en vertrouwen, de marktleiders in hun segment. Ook dat is een nieuwe trend die zal blijven.”

Is duurzame ontwikkeling een blijvende trend na corona?

DU BOIS. “Daar werken we al sinds 2010 aan, met duidelijke doelstellingen rond milieu, biodiversiteit en de CO2-voetafdruk. Tot 2015 moest de CO2-uitstoot met een vijfde dalen. In 2020 moesten we CO2-neutraal zijn. Veel werknemers reageerden vol ongeloof. ‘Dat is onmogelijk!’ dachten ze.”

ANN VANDENHENDE. “Onze bottelarijen en kantoren zijn klimaatneutraal, onder meer door de 10.000 zonnepanelen op de daken van de bottelarij van Spa. Bovendien is sinds vorig jaar onze hele keten klimaatneutraal, ook de verpakking en het transport. We zijn daarmee de eerste in Europa.”

Hoe compenseert u uw CO2-uitstoot?

VANDENHENDE. “Voor 20 procent zijn we klimaatneutraal. De overblijvende 80 procent compenseren we met een project rond drinkbaar water in Rwanda. We herstellen waterboorputten, en dat voorkomt ontbossing. Op die manier besparen we de uitstoot van 400.000 ton CO2 over tien jaar.”

DU BOIS. “Maar we willen niet zomaar alles compenseren. Dat is de gemakkelijkste oplossing. We moeten zelf onze uitstoot aanpakken.”

VANDENHENDE. “De nieuwe doelstelling is een verdere inkrimping met 42 procent van onze CO2-uitstoot over de hele levenscyclus tegen 2030. Daarmee halen we de doelstelling van het Akkoord van Parijs.”

Is duurzaamheid ook een troef bij het vinden van nieuwe werknemers?

DU BOIS. “Ik werk 26 jaar in mijn familiebedrijf. De kandidaten die wij vandaag aanwerven, zijn veel sterker en ervarener dan die van vijftien jaar geleden. Niet dat die slecht waren, hoor. Onze hoofdzetel ligt in België. Onze mensen krijgen veel autonomie en verantwoordelijkheid. Ze moeten niet enkel uitvoeren wat in een buitenlands hoofdkantoor is beslist. De innovatie gebeurt hier, vanaf het idee tot de lancering van het eindproduct.”

Hoe pakt u de uitstoot van het transport aan?

VANDENHENDE. “Onze transporteurs verminderen net als wij hun koolstofvoetafdruk. We werken met ecologische vrachtwagens. In plaats van 26 pallets, vervoeren zij er 42. De vrachtwagens rijden ook zelden leeg.”

De bottelarij ligt vlak naast het treinstation van Spa. Waarom gaat het mineraalwater niet via het spoor?

DU BOIS. “We hebben dat bekeken, maar het vergt een enorme investering: ruim 100 miljoen euro. Er ligt maar één spoorlijn. Er rijdt dus slechts één trein in één richting. We hebben geen zekerheid over de levertermijnen. Wij moeten aan een belangrijke klant in Nederland binnen de zes uur kunnen leveren. Dat lukt niet met de trein. De NMBS was trouwens niet enthousiast, toen wij met ons voorstel kwamen. Jammer.”

Ook verpakkingen zijn belangrijk. Petflessen moeten 100 procent recycleerbaar worden. Het plasticverbruik moet tegen 2025 met 15 procent zakken.

DU BOIS. “Onze eerste pvc-fles van Spa Reine van 1971 woog 51 gram. Vandaag weegt die ruim de helft minder.”

Worden droge en hete zomers een probleem voor de wateraanvoer?

DU BOIS. “Spa bottelt jaarlijks 5 miljoen hectoliter. We behouden een reserve van 2 miljoen hectoliter, die we niet bottelen. De kans dat we in één jaar groeien van een verkoop van 5 miljoen naar 7 miljoen hectoliter is, helaas, zo goed als onbestaande.”

VANDENHENDE. “We bottelen enkel het deel van het water dat hernieuwbaar is. Vergelijk het met een bankrekening. Je neemt enkel het geld van de intrestopbrengsten, je vreet nooit aan het kapitaal. Wij gaan als goede huisvaders om met ons kapitaal: het bronwater.”