‘We kunnen trots zijn op onze industrie’

90 procent van wat Europees Commissaris Maroš Šef?ovi? vorig jaar beloofde bij de lancering van de Energie Unie, wil hij tegen eind volgend jaar in Europese wetsvoorstellen gieten. Naar EU-normen is dat supersonisch snel, maar de Slowaak heeft haast.

De agenda van Europees Commissaris voor de Energie Unie Maroš Šefcovic puilt uit van de afspraken. Na het interview rept hij zich naar het bezoek van het Nederlandse koningspaar Willem-Alexander en Máxima, een tussendoortje tussen vergaderingen over gasbevoorrading, de nieuwe elektriciteitsmarkt, en tonnen wetgevende initiatieven. Tussendoor reist de dynamische en goedlachse Slowaak Europa door, om steun te zoeken voor ‘zijn’ Energie Unie.

Dat plan heeft vijf dimensies: bevoorradingszekerheid, een geïntegreerde interne energiemarkt, energie-efficiëntie, emissiereductie en klimaatactie, en onderzoek en ontwikkeling. Bij de eerste voortgangsrapportage, midden november, klonk Šefcovic optimistisch: “In 2016 leveren we resultaten, met de fundamenten voor een voorspelbaar en transparant energiesysteem.”

Alleen lijkt het niet vanzelfsprekend om de neuzen van de Europese lidstaten in dezelfde richting te krijgen. Voor zijn elektriciteitsbevoorrading mikt Duitsland op hernieuwbare energie, Polen op kolen en wil Frankrijk nog steeds de helft van kerncentrales laten komen.

Vertaald: de Energie Unie is een contradictio in terminis.

MAROŠ ŠEFCOVIC. “Ncee, nu toch niet meer. Onze lidstaten beseffen dat we voor energiezekerheid meer moeten profiteren van ons economisch gewicht, en meer met één stem moeten spreken. Ook de klimaatverandering is groter dan eender welke lidstaat. Het besef dat meer samenwerking betere resultaten oplevert, heeft ertoe geleid dat voorzitter Jean-Claude Juncker de Energie Unie als een van de prioriteiten van zijn Commissie omschreef.”

Elke lidstaat volgt een andere koers. Hoe beheer je al die visies?

ŠEFCOVIC. “Er was al flink wat wetgevend werk gedaan. Daaraan gaan we nu een veel sterkere samenwerking toevoegen. We gaan voor de eerste keer echt focussen op vijf dimensies die enorm relevant zijn voor deze energietransitie: energiezekerheid, de vervollediging van de interne energiemarkt, energie-efficiëntie, onze decarbonisatieagenda en de klimaatdoelstellingen, en ten slotte onderzoek en innovatie. Voor elk van deze dimensies gaan we belangrijke wetsvoorstellen indienen. 90 procent van wat we hebben beloofd, hoop ik tegen eind volgend jaar op de tafel van de wetgevers te hebben.”

Dat is erg snel naar Europese normen.

ŠEFCOVIC. “Ja, maar we weten dat al die voorstellen vrij verregaand zijn, en we hebben tijd nodig voor de onderhandelingen met de lidstaten en het Europees Parlement. Terwijl we de onderhandelingen opstarten over wat al op tafel ligt, sporen we de lidstaten aan hun huiswerk te doen, en het debat op te starten over hun langetermijnstrategie. We willen de drafts van alle nationale klimaat- en energieplannen zien in 2017. ”

Zijn sommige doelstellingen, bijvoorbeeld voor interconnectie — 10 procent tegen 2020 — niet te zwak?

ŠEFCOVIC. “Met een interconnectie van 10 tot 15 procent kunnen we kostenbesparingen van 30 tot 40 procent realiseren, verspreid over Europa. Dat is zeer de moeite. Tegelijk moet je kijken vanwaar we vertrekken. Niet zo lang geleden waren er overal energie-eilanden: de Baltische staten, het Iberische schiereiland, het Middellandse Zeegebied en zelfs in Centraal-Europa, waar er een interconnectie was van 2 procent. Die energiemarkten waren zo- goed als gesloten.

“Nu duurt het ongeveer elf jaar om een nieuwe, grensoverschrijdende verbinding te maken. Het is heel complex: twee wetgevende kaders, twee methodologieën van de regulatoren, binationale financiering enzovoort. We willen dat proces versnellen, tot pakweg drie tot vier jaar.

“Een betere interconnectie leidt ook tot meer concurrentie en meer energiebronnen. Dat moet zorgen voor meer energiezekerheid en betere prijzen voor onze consumenten.”

Nog meer concurrentie dus? De energiebedrijven klagen steen en been, omdat ze met de lage elektriciteitsprijzen massaal verlies boeken.

ŠEFCOVIC. “Dat is een van de paradoxen van de huidige situatie. Door de zeer lage groothandelsprijzen gebeuren er geen investeringen. Maar aan de andere kant van de Atlantische Oceaan zijn de prijzen nog 30 procent lager, en wordt er toch geïnvesteerd.

“Feit is dat de prijzen niet vergelijkbaar zijn, omdat de structuur per land verschilt. Daarom stellen we voor dat er elke twee jaar een rapport wordt gemaakt over de kostenstructuur van energie. Wat we wél weten, is dat de prijs voor de eindconsument zeer hoog is. Er zijn te veel tussenstations, en te veel aspecten op de factuur. Lokale belastingen, distributiekosten, … In onze energieprijzen zit liefst 120 miljard euro subsidies per jaar. Dat is een van de grote redenen van het prijsverschil tussen Europa en de Verenigde Staten.

“Taxatie is in handen van de lidstaten, maar we hebben een publiek Europees debat nodig over hoe de prijzen moeten worden gestructureerd. Moet alles op die factuur blijven, of horen sociale maatregelen elders thuis?”

U wilt ons gebruik van fossiele brandstoffen verminderen. Hoe gaat u dat doen?

ŠEFCOVIC. “Europa zal ook na de COP21-onderhandelingen in Parijs een leider blijven in klimaatverandering. Die ambitie hebben we vertaald in duidelijke doelstellingen voor 2030, en die zijn we nu aan het omzetten in duidelijke wetten en regels.

“Via het Smart Cities-concept willen we steden stimuleren te kiezen voor economische en milieuvriendelijke oplossingen voor openbaar vervoer: hybride en elektrische bussen, spoorvervoer, meer elektrische wagens en alternatieve brandstoffen.

“De beste Europese en Amerikaanse laboratoria gaan samenwerken aan de standaardisatie van elektrische wagens, en van slimme netten. Als je meer elektrische wagens op de weg hebt, dan moeten de netten veel flexibeler en slimmer zijn dan nu. We moeten de testen verbeteren voor de uitstoot van wagens, maar ook voor elektrische wagens. Welke mogelijke problemen zijn er met elektromagnetische velden? Wat is de impact van vijf of zes Tesla’s op de computers en de pacemakers in de buurt? Hoe reageren de stroomnetten op files met veel elektrische wagens? Bovendien willen we weten hoe we die wagens kunnen gebruiken voor opslag van elektriciteit.”

Moeten we niet meer focussen op energie-efficiëntie?

ŠEFCOVIC. “Absoluut. Bijna de helft van de kosten van energie gaat naar verwarmen en koken. We hebben nu al technologie die die kosten fors kan verlagen. Nieuwe gebouwen gebruiken ongeveer 3 liter verwarmingsolie per vierkante meter. Maar bij veel andere heb je voor hetzelfde resultaat 60 liter nodig. Liefst driekwart van de huizen is niet energie-efficiënt.

“Energie-efficiëntie moet een onderdeel worden van het Smart Cities-beleid. Met 6000 burgemeesters hebben we convenanten afgesloten om te kiezen voor duurzame oplossingen. Velen deden dat al voor scholen en ziekenhuizen, nu breiden we dat uit naar industrieën en huizen. En we werken aan speciale financiële producten, in samenwerking met de Europese Ontwikkelingsbank, de Europese Investeringsbank en het Juncker Investment Fund.”

Wat is de rol van onze industrie daarin?

ŠEFCOVIC. “Onze industrie is twee keer zo efficiënt als de Amerikaanse. Daar kunnen we trots op zijn. De Europese economie blijft op nummer één staan, ondanks de hoge energieprijzen. Dat zien we aan het hoge peil van de export en de investeringen die naar Europa komen.

“Tegelijk hebben we nog potentieel om de energie-efficiëntie te verhogen. Ik bezoek veel bedrijven en ik ben vaak verrast over de oplossingen waarmee de werknemers komen. Het Franse Sungevity kan bijvoorbeeld via software aan een gezin vertellen of zonnepanelen voor hen rendabel zijn of niet, en indien niet, hun een andere oplossing aanbieden. Elektriciteitsbedrijven moeten minder focussen op de energielevering en meer op de energiediensten: slimme toepassingen, slimme oplossingen.”

Luc Huysmans

“In 2016 leveren we resultaten, met de fundamenten voor een voorspelbaar en transparant energiesysteem”

“Driekwart van de huizen is niet energie-efficiënt”