“We hebben te veel Mickey Mouse money uitgedeeld”

“Laten we eerlijk zijn: we moeten meer eenvoud slijpen in het Vlaamse economiebeleid. Al die verschillende maatregelen, ze maken een versnipperde indruk op mij. Wat moet een ondernemer dan niet denken?” zegt Vlaams minister van Economie Fientje Moerman. De VLD-politica wil daarom de Vlaamse economiebevoegdheden in elkaar weven, met als rode draad: innovatie, innovatie en nog eens innovatie.

“Onbegrijpelijk toch!” zucht Fientje Moerman ( VLD). “Vlaanderen investeert 55 miljoen euro extra in het traditionele onderzoek en innovatie, maar de federale regering vermindert haar budget van 550 miljoen met 10 %, dus met 55 miljoen euro ( werpt haar kaft met cijfers weg). Wij drijven dus de inspanning op en zij besparen met hetzelfde bedrag. Netto levert dit België dus niets op. Soms bekruipt me echt het gevoel dat we dweilen met de kraan open.”

De minister van Economie, Ondernemen, Wetenschap, Innovatie en Buitenlandse Handel weet dat ze een open deur intrapt als ze zegt dat Vlaanderen de kaart van de kenniseconomie moet trekken. Met een pure kostenstrategie kunnen we het schudden in de wereldwijde concurrentieslag, maar met het bedenken van innovatieve producten en diensten kan het misschien wel lukken. En, zegt Moerman: “Innovatie is voor de economie het additief waarmee je een motor doet lopen zonder dat hij klopt.” Ze vraagt even of ze de werking van een motor moet uitleggen, maar we weigeren vriendelijk. Met kennis van zaken en afwisselend met de glimlach of een vlammende blik, licht ze haar nieuwe beleid toe. En een sneer naar de federale overheid kan er bij tijd en wijlen ook af.

TRENDS. Een nieuwe Vlaamse minister van Economie betekent een nieuw economisch plan. Wat mogen de Vlaamse ondernemers deze keer verwachten?

FIENTJE MOERMAN (VLAAMS MINISTER ECONOMIE). “Zou u de woorden economie en plan liever niet in één zin willen gebruiken? Dat verglijdt snel naar planeconomie en zoiets staat haaks op wat ik van economie vind ( lacht fijntjes). Het regeerakkoord geeft duidelijk aan dat de Vlaamse regering opteert voor een flankerend economisch beleid om een goede economische omgeving te scheppen.

“Mijn doelstelling is een geïntegreerd beleid te voeren. Niet toevallig bestaat mijn portefeuille uit de bevoegdheden economie en ondernemen, wetenschap en innovatie, en buitenlandse handel. Ik zal maar één beleidsnota neerleggen en in de maatregelen die ik neem, zal ik steeds proberen de drie domeinen te integreren.”

Kunt u daar een concreet voorbeeld van geven?

MOERMAN. “Vandaag bestaan er drie ondernemingsloketten: het nieuwe Vlaamse Agentschap Ondernemen, dat Vlao zou gedoopt worden, het IWT ( Instituut voor de aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen) en het nieuwe FIT ( Flanders Investment and Trade). Weliswaar helpen zij ondernemingen op drie verschillende domeinen, maar het doet bij mij de vraag rijzen of we wel goed bezig zijn. Op mij maakt dat een versnipperde indruk, dus wat moet de ondernemer niet denken?

“Ik heb al die initiatieven on hold gezet en ben van plan één loket te maken. Hoe wij ons als overheid achter de schermen organiseren, mag voor de ondernemer niets uitmaken. Hij wil één loket. Nu die instellingen onder één ministerbevoegdheid vallen, is dit hét moment om ze te integreren.”

Gaat u nog meer oude plannen hervormen of naar de prullenbak verwijzen?

MOERMAN. “Burgers en ondernemers in het bijzonder hebben het recht op een bepaalde continuïteit en rechtszekerheid. Een beleid mag niet telkens 100 % op zijn kop worden gezet bij elke wissel van de Vlaamse regering of bij elke wissel van een minister in die regering. Ik zoek een evenwicht tussen de continuïteit en een grondige evaluatie van de maatregelen uit het verleden.

“Laten we eerlijk zijn: in het verleden zijn er veel en diverse maatregelen genomen. We moeten naar een vereenvoudiging en een betere integratie van de maatregelen. Het geld uitgeven aan aparte projecten waartussen geen synergie bestaat, levert te weinig op. Onlangs las ik in Trends dat de overheid cheques uitdeelt. Misschien kan de overheid op 6 december eens iets uitdelen, maar ik vraag mij af of we in het verleden niet te veel Mickey Mouse money hebben uitgegeven: te veel kleine bedragen aan te kleine initiatieven, zonder dat daar een synergie achter schuilging. Ik zal op het kabinet nooit bedrijven ontvangen die hun individuele dossiers komen bepleiten.”

Zullen vooral de hoogtechnologische sectoren welvaren bij uw beleid?

MOERMAN. “Wacht eens, dat is nu eens een algemene misvatting. Wetenschappelijk onderzoek en innovatie gebeuren in alle sectoren en niet alleen de hightech. Het innovatieconcept moet verbreed worden. Onder innovatie moet ook procesinnovatie ressorteren, net zoals design en innovatie in de domeinen van menswetenschappen. En ten slotte valt het verbeteren van de efficiëntie van de overheid ook onder innovatie. De efficiëntie van de overheid wordt steeds een belangrijkere factor voor bedrijven. Ik denk dat er ruimte is voor procesinnovatie bij de overheid.”

Gaat u vooral werken met subsidies?

MOERMAN. “Vlaanderen werkt inderdaad vrij veel met subsidies. Voor het wetenschaps- en innovatiebeleid zijn die volgens mij zeker nuttig. Toch vind ik dat fiscale instrumenten vaak veel sneller werken en administratief minder belastend zijn dan subsidies. Maar zoals u weet, is het zo dat ons gewest vooral over het subsidie-instrument beschikt en de federale regering de meeste fiscale ruimte heeft.

“Juist omdat de federale regering dat sterke instrument heeft, vind ik het erg dat ze de aangekondigde maatregel ( nvdr – waarvan Moerman aan de basis lag) om privé-bedrijven 50 % korting te geven op hun bedrijfsvoorheffing als ze samen met universiteiten, hogescholen of onderzoeksinstellingen investeren in onderzoek, heeft uitgesteld. Die maatregel had een signaalfunctie. Ik weet zeker dat veel ondernemers naar de beslissingscentra in het buitenland zijn getrokken om hun toekomstige investeringen te verdedigen en deze maatregel naar voren hebben gebracht om te bewijzen dat België als overheid wilde meewerken. Nu moeten die ondernemers met hangende pootjes terugkeren. Beseft u welk signaal we hiermee geven?”

Hoe groot is uw budget voor innovatie en wetenschap?

MOERMAN. “In totaal bedraagt het budget binnen de Vlaamse overheid ongeveer 1290 miljoen euro, waarvan 800 miljoen binnen mijn budget valt.”

Tegen 2010 moeten de Europese lidstaten 3 % van hun bruto binnenlands product aan wetenschap en innovatie besteden. Zullen wij de norm halen?

MOERMAN. “De privé-sector moet 2 % voor haar rekening nemen en investeert vandaag 1,93 %. De overheid is verantwoordelijk voor de overige 1 % en de Vlaamse overheid scoort net onder 0,7 %. In de begroting van 2005 is voorzien om de middelen nog eens met 130 miljoen euro op te trekken. Daarvan gaat 75 miljoen euro naar het innovatiefonds dat zich zal vestigen binnen de Participatiemaatschappij Vlaanderen en dat het geld zal gebruiken om participaties te nemen in innovatieve bedrijven. De rest, 55 miljoen euro, gaat naar de wat traditionelere kanalen. De traditionele projecten zullen gelijkwaardig bedeeld worden, maar ik heb dit jaar alvast 10 miljoen extra gestoken in het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek.

“Blijven de budgetten met 60 miljoen euro per jaar stijgen, dan moeten we de normen kunnen realiseren. Maar zoals gezegd: ook de federale overheid moet mee willen.”

Over de hele wereld zijn er regio’s die topspelers in de kenniseconomie willen worden. Waarom zouden wij erin slagen hen te overtreffen?

MOERMAN. ( geërgerd) “Wilt u soms dat we dadelijk in ons graf gaan liggen? Over de hele wereld worden ingenieurs opgeleid en ik geef toe: de onze kosten meer. Maar ik hoor ook dat onze ingenieurs beter zijn opgeleid, in de zin dat ze breder gevormd zijn. Willen we overleven, dan moeten we blijven investeren in onderwijs en kenniscentra. En moeten we onderzoekers alle mogelijkheden geven om hier hun werk te doen. We moeten ze financieel ondersteunen, maar ook de juiste infrastructuur geven.”

Vlaanderen kent een grote braindrain, onder meer omdat onderzoekers in het buitenland meer kunnen verdienen.

MOERMAN. “Dat is een verkeerde analyse. Het financiële motief is niet het belangrijkste argument. Het zijn de middelen, de mogelijkheden en de vrijheden om aan onderzoek te doen die hen drijven. Een kleine nuance: het is ook goed dat Belgische onderzoekers de wereld in trekken, want onder de kerktoren blijven leven, is ook niet goed. Maar zij, of anderen, moeten wel terugkomen.

“Onderzoekers gaan ook weg vanwege het gebrek aan promotiemogelijkheden. In België is er vaak nog te veel inteelt aan de universiteiten. We moeten ook afstappen van het idee dat iedereen die hier een doctoraat haalt, moet opereren binnen de universiteit. Ook de privé-sector heeft deze mensen nodig.”

Past in een kenniseconomie een activiteit zoals het versturen van pakjes?

MOERMAN. “Logistiek is een van de polen die we moeten ontwikkelen. Elk kind kan zien dat Vlaanderen een ideale ligging heeft. De vraag die u onderliggend stelt, is of het mogelijk is ecologische en welzijnsbelangen te verzoenen met economische activiteiten. Elke economische activiteit heeft gevolgen en dat geldt ook voor snelwegen als de E17, de E19 en de E40. We moeten ervoor zorgen dat alle belangen kunnen samengaan. Maar in het dossier waarnaar u verwijst, ben ik voluit voor de jobs en de economische activiteit gegaan. We hebben er ook altijd bij gezegd dat je dan ook een isolatieprogramma moet uitwerken en in sommige gevallen dat je moet durven denken aan onteigeningen.”

Merkt u een trend dat de bevolking meer neigt naar niet-economische prioriteiten?

MOERMAN. “In het DHL-dossier koos driekwart van de bevolking voor werkgelegenheid.”

Waarom de regering dan niet?

MOERMAN. “Het bedrijf heeft zijn keuze gemaakt en een andere beslissing genomen. We kunnen ze hier toch niet vastpinnen?”

Misschien omdat de regering niet de juiste condities bood?

MOERMAN. “Ik wil eigenlijk niet te veel meer op dit dossier ingaan, maar ook het bedrijf heeft in de loop van de tijd zijn condities aangepast.”

Moet Vlaanderen nog in Biac investeren?

MOERMAN. “Dat valt onder de bevoegdheid van mijn collega Dirk Van Mechelen ( VLD).”

Maar vindt u het als minister van Economie een zinvolle investering?

MOERMAN. “Als u het mij zo vraagt, vind ik dat je de voor- en nadelen moet afwegen. Biac is in een privatisering verwikkeld. En ik sluit mij aan bij wat minister-president Yves Leterme eerder zei. Het zou stom zijn om zonder alle kennis hierover beslissingen te nemen.”

Over investeringsbeleid gesproken, ook de investeringsmaatschappijen en durfkapitalisten mogen een aantal maatregelen verwachten: de Arkimedes-regeling die investeringen in durfkapitaal fiscaal aanmoedigt, vriendenleningen, talentenbanken…

MOERMAN. ” Arkimedes is bijna voltooid en zal begin december aan de regering worden voorgesteld. We hebben wat gesleuteld aan de formule en een goede mix gevonden tussen het fiscale luik en het waarborgluik.

“De talentenbank is een idee van de vorige ondernemingsconferentie. We hebben beslist die maatregel eerst nog eens goed onder de loep te nemen en ze dit jaar nog niet uit te voeren. De vriendenlening zal ook iets voor volgend jaar zijn.”

In het regeerakkoord staat ook dat u het participatiefonds (een federale instelling die voornamelijk achtergestelde leningen aan startende ondernemingen geeft) zal regionaliseren.

MOERMAN. “Klopt, dat is de logica zelf. De instrumenten waarover het fonds beschikt, zijn regionale bevoegdheden. Vorig jaar zijn de middelen van het fonds nog eens opgetrokken door de uitgifte van een obligatielening, waardoor ze nu jaarlijks ongeveer voor 43 miljoen achtergestelde leningen kunnen toekennen. Het zou fantastisch zijn als de regio’s over deze middelen konden beschikken. Dat is een van de onderwerpen die we op de agenda van het Forum moeten plaatsen.”

De Vlaamse textiel ziet een nieuwe crisis op zich afkomen. Kunt u helpen?

MOERMAN. “De problemen die er aankomen, zijn niet nieuw. De openstelling van de wereldwijde textielmarkt is al lang bekend en de Europese Commissie zal daar nooit op terugkomen. We leven nu eenmaal in die internationale context. Maar de Commissie heeft wel op 13 oktober een nieuw actieplan voor de textielsector gelanceerd. Om de herstructureringskosten in de sector op te vangen, zal de Commissie bijvoorbeeld een speciaal fonds oprichten.

“Daarnaast kampt de industrie met het zware probleem van de namaak. En sinds 1 juni is er een nieuwe Europese verordening van kracht die het vervolgen van namaak makkelijker, eenvoudiger en goedkoper maakt. In Vlaanderen is men nog te weinig op de hoogte van die verordening, maar ik wil ze wel promoten.”

Werden er niet een paar mensen te veel betaald in die sector?

MOERMAN. “U hebt het dan over textielmachines en dus over Jan Coene en Picanol. Ik ben er altijd een grote voorstander van geweest dat de bezoldigingen van bestuurders publiek zijn, inclusief die van de gedelegeerd bestuurder.”

An Goovaerts Daan Killemaes

“Ik zal op het kabinet nooit bedrijven ontvangen die hun individuele dossiers komen bepleiten.”

“Zou u de woorden economie en plan liever niet in één zin willen gebruiken? Dat verglijdt snel naar planeconomie.”