Wat zegt u? Een wereldbedrijf in uw oor?

Bruno Leijnse Redacteur bij Trends

Redacteur bij Trends 24-04-2003, 00:00 Bijgewerkt op: 20-07-2022, 07:44

De tijd dat slechthorenden pijnlijk gefluit te horen kregen wanneer ze het volume van hun hoorapparaat harder zetten, is gelukkig voorbij. De oplossing ligt in implantaten. De Australische specialisten van Cochlear verankeren in Mechelen een hele hoogtechnologische industrie.

De afstammelingen van Laura, het befaamde ‘kunstoor’ van Antwerp Bionic Systems uit de vroege jaren negentig, huizen vandaag op de nieuwe wetenschapscampus in Mechelen tussen tinten van aboriginalart. Het Australische CochlearLtd, de grootste fabrikant van hoorimplantaten, had 750.000 euro over voor de inrichting van de labs, waar nu 43 mensen werken.

Cochlear en Antwerp Bionic Systems stonden ooit samen aan de start van deze technologie, maar de Antwerpenaren maakten de strategische fout om niet direct naar de Verenigde Staten te trekken, waar één homologatie door de Food & Drug Administration ( FDA) een enorme markt had kunnen openen. Uiteindelijk raakte het icoon van Gaston Geens’ Derde Industriële Revolutie in Vlaanderen in ademnood, en werd het door een nieuw management verkocht aan Philips, dat er een interessante aanvulling op zijn hoorapparatenbusiness in zag. Tot topman CorBoonstra drie jaar later hoorapparaten niet langer een kernactiviteit vond voor Philips. De hoorapparaten gingen naar Beltone, de implantaten naar Cochlear.

Het is een nichemarkt waar klank in zit. Het aantal implantaten groeit met zo’n 20 % per jaar. Ongeveer vijf op de 10.000 mensen komen voor de ingreep in aanmerking, maar daarvan laat maar 10 % tot 15 % ze ook werkelijk uitvoeren. Dat geeft ruimte voor groei, bevestigt algemeen directeur Jan Janssen van Cochlear Technical Center Europe, een ingenieur en specialist in signaalverwerking. Verdere groei voor Cochlear kan komen van een verruiming van het toepassingsgebied. “Zwaar slechthorenden horen beter met ons implantaat dan met de krachtigste hoorapparaten,” zegt Janssen. Daartegenover staan de hoge kostprijs – 20.000 euro, in veel landen weliswaar terugbetaald – en het feit dat het toch om een vrij complexe chirurgische ingreep van anderhalf tot twee uur gaat in een gespecialiseerd ziekenhuis. “Het komt er dus op aan de kostprijs te drukken door de ingreep te vereenvoudigen,” zegt Janssen, terwijl hij ons door op gehoorgangen geïnspireerde wegen naar de clean room loodst. Onder microscopen worden daar de productietechnieken bijgestuurd voor de fijne elektrodes met hun 22 haarfijne geleiders – een monnikenwerk.

Trouw aan de inversteerders

Cochlear, dat 722 werknemers in dienst heeft, verkocht in zijn jongste boekjaar 7845 implantaten, goed voor een omzet van 145 miljoen euro. In kalenderjaar 2001 hadden de Australiërs ongeveer 60 % à 65 % van de wereldmarkt in handen, tegen 24 % voor het Amerikaanse Advanced Bionics en 13 % voor het Oostenrijkse Med-El, een te duchten concurrent in Europa.

Vorig jaar was er even opschudding, toen de FDA een onderzoek voerde naar enkele tientallen gevallen van bacteriële hersenvliesontsteking bij patiënten met een implantaat. Advanced Bionics haalde sommige producten voor enkele weken van de markt, maar Cochlear en vooral Med-El konden van de zaak profiteren. Het onderzoek leek aan te tonen dat Med-El, met slechts één geval van meningitis (wat dan volgens de FDA nog andere oorzaken kon hebben), de beste technologie heeft voor het inbrengen van de elektroden in het binnenoor.

Cochlear wint voor belastingen 24,6 % op zijn omzet, maar keert daar meer dan de helft van uit aan zijn aandeelhouders, ook als het daarvoor diep in zijn liquiditeiten moet grijpen. De directie verwacht dat het dit jaar zelfs zal afsluiten met een pay-out-ratio van 70 %. “Van bij de beursgang is dat een historisch commitment aan de aandeelhouders,” zegt Janssen. Het lijkt aan te geven dat het Cochlear niet zozeer om groei te doen is. Toch onderzoekt de directie expansie. “We kijken naar diversificatie. In de tweede helft van vorig jaar hebben we Accenture in de arm genomen om een strategisch plan op te stellen.” Diversificatie zal via partnerships lopen. Janssen: “Op zich zijn we waarschijnlijk te klein om een volledig nieuwe activiteit op te zetten.”

Van radio tot pijnbestrijder

Een van de mogelijkheden is aansluiting zoeken bij een fabrikant van hoorapparaten. Die branche is een Europese specialiteit, met SiemensAudiologischeTechnik als marktleider (20 %) en drie Deense spelers in de wereldtopvijf ( GN Great Nordic, Oticon en Widex). “De trend is om hoorapparaten binnen in het oor aan te brengen,” zegt Janssen.

Cochlear heeft al commerciële banden met het Zwitserse Phonak, ‘s werelds nummer drie of vier. Die link bestaat sinds de Australiërs in 2001 de FM-communicatiesystemen van Phonak begonnen te verdelen. FM-systemen? Jawel: via radioverbindingen kunnen software-instructies of tv-geluid rechtstreeks naar het implantaat worden gestuurd. Het Oostenrijkse Med-El kocht onlangs activa van SymphonixDevices uit San Jose, een fabrikant van een nieuw type implantaat, dat nauwer tegen de klassieke hoorapparaten concurreert.

Er zijn andere mogelijkheden. Advanced Bionics, de niet-beursgenoteerde Amerikaanse concurrent, waagt zich tegenwoordig aan implantaten tegen vormen van chronische pijn en incontinentie. “Het implantaat als microapotheek,” noemt Janssen het.

“We moeten toegang hebben tot technologie die we niet fromscratch moeten ontwikkelen,” zegt Janssen, die Cochlear ook inschrijft in het Healthy Man-onderzoek binnen het zesde Europese Kaderprogramma.

Cochlear illustreert alvast knap hoe niet kapitaal, maar kennis bedrijven verankert. Het bedrijf werkt samen met Sint– Augustinusziekenhuis in Antwerpen, waar de eerste proeven van Antwerp Bionic Systems gebeurden, en met de universitaire ziekenhuizen van Antwerpen, Gent en Leuven. Daarnaast reikt de wirwar van kabels, computers en modules in de laboratoria van Cochlear via de Leuvense Digital Signal Processing Valley tot diep in Vlaanderen. DSP Valley-manager Peter Simkens bevordert de onderlinge relaties. Het Interuniversitaire Microelektronica Centrum ( Imec) helpt Cochlear met de ontwikkeling van heel zuinige chips (dé uitdaging is een implantaat dat werkt met hernieuwbare energie, zoals lichaamswarmte). AmiSemiconductor uit Oudenaarde bakt de prototypes. BarcoSilex springt bij in ontwerp en assemblage (via BarcoSMD). PhilipsTass levert ingebedde software voor het implantaat. Groep T in Leuven werkt op algoritmes, onder meer met eindwerkstudenten. KU Leuven onderzoekt multimicrofoongeluidsdetectie en meerkanaalsgeluidsfiltering. Dekimo uit Gentbrugge ontwikkelt de cruciale programma’s waarmee de artsen het signaal van het implantaat, elektrode per elektrode, aanpassen aan de patiënt. En al die draden doen Mechelen helder doorklinken in het Australische hoofdkantoor.