Wat te doen tegen winterblues?

Het bestaan van echte winterdepressies is tot nog toe niet wetenschappelijk aangetoond. Toch kunnen we niet ontkennen dat sombere weersomstandigheden en een overdosis grijze lucht een invloed hebben op het gemoed.

Bij sommige mensen is het slechte weer een grotere spelbreker dan bij andere, zo blijkt. Bij naar schatting één op tien tot twintig mensen kan je spreken van seizoensgebonden stemmingsstoornissen. Ze komen meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Het gaat typisch om klachten die tijdens de herfst- en wintermaanden opduiken en spontaan verdwijnen in de lente. Meestal lusteloosheid, vermoeidheid, sombere buien, angst, toegenomen prikkelbaarheid, concentratieproblemen, gewichtstoename en een grotere slaapbehoefte. Er mag bovendien geen andere reden zijn die de gedeprimeerde stemming kan verklaren.

Heel typisch voor winterblues is de toegenomen trek in zoetigheden. En een markant verschil met een echte depressie is het overdreven slapen. Mensen met een ‘gewone’ niet-seizoensgebonden depressie kunnen doorgaans de slaap niet vatten. Terwijl degenen die last hebben van sombere najaarsstemmingen meestal de neiging hebben om meer te slapen.

Zonnebank helpt niet

Over de oorzaken van seizoensgebonden stemmingswissels tasten de onderzoekers nog in het duister. De meest po-pulaire verklaring is de lichttheorie. De intensiteit van het zonlicht beïnvloedt het ritme van de biologische klok. De epifyse, een klein aanhangsel van de hersenen, scheidt gedurende de nacht het hormoon melatonine af. Die stof is betrokken bij het slaapmechanisme en speelt een rol in het afstellen van de biologische klok. Deze waakt niet alleen over

ons slaap-waakritme, maar zorgt er ook voor dat we ons overdag

alerter voelen en ‘s avonds moe. Ook dat onze bloeddruk en lichaamstemperatuur wat toenemen in de loop van de dag en dat de productie van sommige hormonen overdag op volle toeren draait, terwijl andere vooral ‘s nachts geproduceerd worden.

Stoornissen in de melatoninehuishouding kunnen het ritme van de biologische klok verstoren en dat zou een deprimerende invloed hebben. Onderzoek naar de precieze mechanismen achter die stoornissen en de gevolgen ervan hebben tot nog toe niet veel opgehelderd. Wetenschappers gaan ervan uit dat mensen met een neiging tot seizoensgebonden stemmingsstoornissen een ‘gevoeliger’ biologische klok hebben. Bovendien stellen ze vast dat lichttherapie deze mensen kan opmonteren.

Wat de precieze oorzaak ook is, mensen met een seizoensgebonden depressie blijken goed te reageren op lichttherapie. Naast eenvoudige maatregelen, zoals zoveel mogelijk buitenkomen in het volle licht en binnenin zo goed mogelijk verlichten, kan lichttherapie soelaas brengen.

Daarnaast kan je in de handel diverse lichttoestellen kopen die seizoensgebonden somberheid moeten verdrijven. Zo zijn er lichtbakken waar patiënten dagelijks een half uur tot een uur aan kunnen worden blootgesteld, afhankelijk van de aangeboden lichtintensiteit. Die toestellen bevatten speciale witte fluorescerende lampen met een lichtintensiteit die varieert van 2500 tot 10.000 lux. Ter vergelijking: gewoon kunstlicht binnenshuis bedraagt maximaal 500 lux. Deze lichttoestellen voor lichttherapie bevatten UV-filters die eventuele beschadiging van de huid en de ogen voorkomen. Tijdens de lichttherapie moeten de ogen immers ge-opend blijven. Het gunstige effect zou namelijk werken via het invallende licht in de ogen. Er bestaan ook toestellen die rechtstreeks inwerken op de ogen: ze lijken op een soort lichtgevende bril. Hierbij worden lampen gebruikt van slechts 60 lux.

Een andere piste is het kunstmatig nabootsen van het ochtendgloren. Experimenten waarbij men tijdens de slaap het lichtvolume geleidelijk aan verhoogt, zodat het tegen de tijd dat de wekker afloopt, een zomerochtend lijkt, blijken enig effect te hebben, zelfs bij vrij zwakke lichtbronnen (250 lux). Voor u zo’n kunstmatig lichttoestel in huis haalt, is het goed om uw arts te raadplegen.

Een zonnebank, die vrij frequent wordt gebruikt bij winterblues, blijkt geen effect te hebben op de sombere stemming.

Marleen Finoulst