Wat liep er fout bij Ahold?

Net één jaar geleden brak in Nederland het schandaal rond Ahold los. Jeroen Smit reconstrueerde de cruciale dagen waarin de bankiers tot het uiterste gingen om het supermarktconcern van de ondergang te redden. Maar hij ging ook op zoek naar de oorzaken van het drama.

Jeroen Smit, Het drama Ahold, uitgeverij Balans, 338 blz., 17,50 euro.

v rijdag 21 februari 2003, 9.00 uur

Voor het hoofdkwartier van de distributieholding Ahold in Zaandam rijden donkergekleurde BMW’s en Mercedessen af en aan. Het gezelschap begeeft zich naar de derde verdieping, de directieverdieping. Maatpakken met een krijtstreepje voeren de boventoon. Eén man valt op wegens zijn ordinaire trui, hij is zonet weggeplukt van een of andere besneeuwde bergtop. Zeventien topmensen van de drie huisbankiers ABN Amro, JP Morgan Chase en Goldman Sachs verzamelen zich in de grote vergaderruimte. Hun opdracht: vóór maandagmorgen 8.00 uur een overlevingsplan klaarstomen voor het grootste supermarktconcern na Wal-Mart.

De problemen bij Ahold zijn niet min. Bij de Amerikaanse dochter US Foodservice zit er een enorm gat in de boekhouding. Aanvankelijk schat men dat er 50 miljoen dollar zoek is, maar dat bedrag loopt al snel op tot het tienvoudige. Als gevolg daarvan wordt de bestaande kredietlijn van 2 miljard euro onmiddellijk afgesneden. Bovendien staat het zo goed als vast dat de leveranciers hun voorwaarden zullen verstrengen waardoor er op korte termijn nog meer geld nodig zal zijn. De bankiers zoeken dag en nacht naar 3,6 miljard euro verse middelen. Hun activiteiten worden alleen onderbroken voor een kort hazenslaapje of voor het doorslikken van een verschaalde pizza met een kop koude koffie. De toekomst van het bedrijf met 400.000 werknemers ligt in hun handen.

Om hun eigen posities in te dekken, sturen de mensen van JP Morgan onmiddellijk aan op een gedeeltelijke liquidatie van het bedrijf. Maar dat is onbespreekbaar voor de andere onderhandelaars. De klok tikt almaar verder en plots blijkt ABN Amro een dubbele agenda te hebben. Zonder de andere partijen in te lichten, is de bank op zoek gegaan naar een Nederlandse oplossing en is ABN Amro gaan aankloppen bij Rabobank en ING. Nadat die een geheimhoudingsverklaring hebben ondertekend, geeft ABN Amro meer details over de problemen bij Ahold. De twee bankiers staan niet meteen te springen om het gat te dichten en verlaten al vlug de geheime vergadering.

In Zaandam puilen de koffiekopjes intussen uit van de sigarettenpeuken. Wanneer de deal in de loop van de zondag niet rondgeraakt, en de toekomst van Ahold dus beslist lijkt, gooit ABN Amro zijn laatste troef op tafel. Misschien lukt het wel met vijf bankiers? De Amerikanen zijn eerst verbouwereerd door de dubbele agenda van de Nederlanders, maar uiteindelijk komt het vijftal tot een oplossing.

Op maandag reageert de financiële wereld geschokt op het nieuws en de aandelenkoers daalt met maar liefst 70 procent. Bestuursvoorzitter Cees van der Hoeven gooit de handdoek in de ring, maar Ahold overleeft.

Een Belg aan de top

Op een stomende wijze beschrijft auteur Jeroen Smit de gebeurtenissen van die cruciale dagen waarin over het lot van Ahold werd beslist. Maar hij gaat ook op zoek naar de oorzaken van het drama en die vindt hij onder meer in de defamiliarisering. Niet dat voorheen alles van een leien dakje liep. Zo slaagde de familie Heijn er ooit in om een zekere Voute te benoemen in de raad van commissarissen, maar toen de brave man kwam opdagen, bleek het om de foute Voute te gaan.

Na de ontvoering en de moord op Gerrit Jan Heijn in 1987 komt broer Ab er helemaal alleen voor te staan. Maar de tijd dringt, want de interne reglementen zeggen dat elke bestuurder op 62 met pensioen moet gaan en de oudste van de twee broers heeft dan nog amper twee jaar te gaan. Voor de positie van bestuursvoorzitter zijn er drie kandidaten, waaronder onze landgenoot Pierre Everaert. Na een primitieve stemronde – de vijf leden van de raad van bestuur schrijven elk hun topdrie op een papiertje – komt Cees van der Hoeven als winnaar uit de bus. Maar de eigenzinnige Ab Heijn legt deze democratische beslissing naast zich neer en benoemt toch Everaert.

Met Ab Heijn verdwijnt in 1989 het laatste familielid en ook de laatste echte kruidenier uit de raad van bestuur. Zijn opvolger ziet het meteen veel groter en belooft aan de aandeelhouders op vijf jaar tijd de cijfers te zullen verdubbelen. Maar door de onorthodoxe manier waarop hij aan het roer gekomen is, ligt de positie van Everaert van meet af aan onder vuur. Wanneer Everaert vier jaar later naar Philips trekt, krijgt Cees van der Hoeven uiteindelijk toch zijn kans. Zijn rijk bij Ahold duurt uiteindelijk tien jaar en in die periode neemt hij tientallen bedrijven over voor in totaal 19 miljard euro. De overname in 2000 van US Foodservice zal hem drie jaar later fataal worden.

Dirk Van Thuyne

De bankiers zoeken dag en nacht naar 3,6 miljard euro verse middelen. De toekomst van Ahold, een supermarktconcern met 400.000 werknemers, ligt in hun handen.