Wachten op de volgende schok

Wie de voorbije weken de beurzen heeft gevolgd, kan de indruk krijgen dat de Amerikaanse bedrijven het herstel hebben ingezet. Toch is het leed nog niet geleden: de consument reageert immers altijd met vertraging…

Tot nog toe is de groeivertraging in de VS een eendimensionaal gebeuren geweest: de bedrijven hebben, na een periode van manifeste overinvesteringen, hun budgetten massaal teruggeschroefd. Het waren vooral de investeringen in de informatie- en communicatietechnologie (ICT) die onder de hakbijlpolitiek leden. Hoewel ze voor dit jaar nog een mooie groei hadden gebudgetteerd en daar hun productie op hadden afgestemd, werden de technologiebedrijven door de plotse terugval van de vraag geconfronteerd met te hoge voorraden en afkalvende marges. De nieuwe economie zag plots problemen opduiken die typisch zijn voor traditionele sectoren. Zo besloot Sun Microsystems zijn productie een week stil te leggen. Meer het soort berichten dat men verwacht in de automobielsector…

Arme Joe.

Voorlopig heeft de Amerikaanse economie nog geen negatieve groei laten optekenen. De recentste cijfers tonen aan dat de economie tijdens het eerste kwartaal het hoofd nog net boven water kon houden. Dit is vooral te danken aan de Amerikaanse consument: die heeft zich onder meer laten verleiden door de hoge kortingen in de autosector. Voorts speelt de lagere rente een grote rol. Bij dalende interesten herfinanciert de consument zich, waardoor zijn maandelijkse aflossingen dalen en zijn koopkracht verhoogt. In de goede traditie wordt er niet gespaard, en dit komt de consumptie ten goede.

Het valt echter moeilijk te geloven dat Joe Smith ongevoelig zal blijven voor de economische problemen:

De golf van ontslagen is indrukwekkend. Elke dag kondigt een grote onderneming slechte resultaten aan, met daarbij een streng herstructureringsplan. Het is zoals met zeeslag: vroeg of laat kan dit euvel arme Joe treffen.

De schuldgraad van de Amerikaanse consument ligt erg hoog. Het spiegelbeeld is een zeer lage spaarquote.

Het zogenaamde rijkdomseffect gaat uit van een positief effect op de consumptie door latente meerwaarden (vooral in aandelen). Dat speelt in de positieve richting, maar even sterk in de negatieve richting. Door de slabakkende beurs zullen sommige uitgaven snel worden teruggeschroefd.

De geschiedenis leert dat het bij vroegere speculatieve zeepbellen minstens twee jaar duurde voor de gevolgen waren doorgespoeld. Het is moeilijk te geloven dat het uiteenspatten van de grootste speculatieve zeepbel in de geschiedenis van de financiële markten in enkele kwartalen zal zijn opgelost. Alan Greenspan, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank Fed, mag de rente nog zo veel laten dalen als hij wil, een financiële indigestie zoals in de VS heeft ook tijd nodig om geabsorbeerd te worden. Met andere woorden, rentedalingen zijn één ding, er zal ook (veel) tijd nodig zijn om uit deze crisis te geraken.

Help wanted.

Critici zullen zeggen dat het consumentenvertrouwen in de VS wel gedaald is, maar op een erg hoog niveau blijft en zeker nog niet het recessieniveau heeft bereikt. Dat toont echter alleen de beperkte waarde van deze economische indicator. Er is immers een groot verschil tussen wat de consument antwoordt en in de praktijk doet.

Eén van de beste graadmeters voor het échte vertrouwen van de consument is het aantal jobadvertenties. De help wanted-index meet het aantal advertenties in 51 grote kranten in de VS. Hij geeft een bijna binaire indicator voor de economie: het gaat ofwel goed (1) ofwel slecht (0). Tijdens een recessieperiode slaat de indicator om, maar bij kleine conjunctuurschommelingen blijft hij vrijwel onbewogen. De recente omslag in de indicator voorspelt weinig goeds. Het is niet verwonderlijk dat Greenspan deze help wanted-indicator elke maand nauwgezet opvolgt.

Overinvesteringen waren slechts één dimensie van het Amerikaanse probleem. Overconsumptie zorgde mee voor het economische abces dat recentelijk werd doorgeprikt. Het is naïef te denken dat de consument niet zal worden getroffen door de gevolgen van de groeivertraging. Het optimisme waarin de beurs zich vandaag nestelt, zal in de volgende maanden dus nog serieus worden getest. Vanaf nu kan zich ook de tweede dimensie van de groeivertraging manifesteren. Als de Amerikaanse consument werkelijk ongevoelig blijkt voor deze situatie, mag er gerust van een nieuw economisch mirakel worden gesproken.

Na regen komt zonneschijn. Wie echter daarop anticipeert en zijn paraplu een kwartier te vroeg sluit, krijgt een nat pak. In beleggerstermen: anticiperen is oké, maar het kan u een gescheurde broek kosten.

De auteur is hoofdeconoom van het beurshuis Petercam.

Geert Noels