Waarom Kinsbergen wordt gehuldigd door Indiase diamantairs (en niet door de HRD)

Een van de belangrijkste economische sectoren wordt verlamd door diepe menings-verschillen tussen diamantairs. In die mate dat het jaarlijkse internationale Diamantcongres moest worden afgelast.

Op 7 december wordt Andries Kinsbergen, oud-gouverneur van de provincie Antwerpen, gehuldigd voor zijn verdiensten aan de diamantsector. De viering is een initiatief van Dilip Mehta (Rosy Blue) in naam van de Indiase gemeenschap, en niet van de Hoge Raad voor Diamant (HRD). “De HRD had dit gedaan moeten hebben, de Indiërs geven ons een les in wellevendheid,” klinkt het (anoniem, zoals meestal in diamantkringen). Tegelijk wordt verwezen naar het afscheidsfeest dat HRD vorige week organiseerde voor Gary Ralfe, algemeen directeur van het diamantconcern De Beers.

Criticasters zien in het eerbetoon aan Ralfe een bewijs dat HRD gedomineerd wordt door “pionnen van De Beers”. Hiermee vertolken ze de diepe malaise in Antwerpse diamantkringen sinds Gary Ralfe in juli 2000 bij De Beers een structurele koerswijziging doorvoerde: de Supplier of Choice-strategie (SoC). Sindsdien werkt het concern alleen met ruwhandelaars die De Beers-steentjes als eindproduct in merkjuwelen aanbieden.

“Het hele HRD-beleid past in de SoC-visie en is gericht op kapitaalkrachtige klanten van De Beers, ten koste van andere deelgroepen in de HRD,” zegt André Gumuchdjian, voorzitter van de BVGD (Belgische vereniging van handelaars, in- en uitvoerders van geslepen diamant), die De Beers in juli 2005 bij de Europese Commissie aanklaagde voor marktverstoring. Ook individuele diamantairs dienden klacht in. BVGD is een van dertien lidverenigingen (onderverdeeld in drie deelgroeperingen: handel, nijverheid en de beurzen, met de groep producenten en banken als waarnemers).

Spanningen binnen de HRD lopen zo hoog op dat het jaarlijkse Diamantcongres (een groots pr-evenement in november rond prestigieuze sprekers als gewezen VS-president Bill Clinton en president Thabo Mbeki van Zuid-Afrika, met een duizendtal gasten uit binnen- en buitenland) niet kon doorgaan. In de coulissen proberen Vlaamse captains of industry van buiten de diamantbranche de brokken te lijmen, “maar de standpunten lijken onverzoenbaar”, luidt het (alweer anoniem).

Verlamming van HRD-bestuur

“Door aan alle deelgroepen zitjes te geven in de raad van bestuur, met inspraak van hun respectieve subcomités, is een eenduidige, globale strategie onmogelijk. De HRD zou gerund moeten worden als elke onderneming, maar het management is door botsende deelbelangen verlamd,” schetst een van de bemiddelaars. Voor Gumuchdjian is de kern van de zaak dat de HRD niet representatief is, omdat de KMO’s ondervertegenwoordigd zijn en de bestuurders niet rechtstreeks verkozen door de 1100 diamantbedrijven.

Aanhangers van de SoC-strategie, tot en met het ambitieuze project ‘Antwerpen Juwelenstad’, staan tegenover diamantairs die vinden dat juwelen een ander vak zijn. “Je vraagt ook niet aan een staalproducent om auto’s te gaan bouwen. Dat heeft een schijn van logica, maar vereist een totaal andere expertise en financiering,” zegt Daniël Van Dievoet van Beladamas. Hij nuanceert de stelling dat de intrinsieke waarde – die wetenschappelijk vastgesteld wordt door een bevoegd laboratorium – de prijs van een geslepen diamant bepaalt, volgens de vier criteria (karaat, kleur, helderheid, slijpvorm). “Een merknaam geeft wel degelijk toegevoegde waarde. Het probleem met SoC is echter dat de zichthouders van De Beers in plaats van klanten echte partners zijn geworden om samen de markt te controleren.”

SoC draait vooral rond branding van diamanten, een verhaal waar ook de andere grote ruwaanvoerders, zoals Rio Tinto, BHP Billiton en Alrosa, in meedoen. Dat legt een zware (financiële) druk op familiale bedrijfjes. In hun visie moet de HRD zich alleen toeleggen op een gunstig omgevingsklimaat in Antwerpen voor álle diamantairs en de hele sector in binnen- en buitenland promoten.

De Indiërs, die de nieuwe koersrichting (branding en juwelen) wel zien zitten, zijn uitgegroeid tot groepen met wereldwijde vertakkingen en nemen 60 % van de omzet in Antwerpen voor hun rekening. “De manier waarop sommigen de dynamische Indiase gemeenschap zelfs geen evenredige vertegenwoordiging gunnen binnen de HRD, is beschamend,” oppert dan weer een andere anonieme bestuurder. Het was Kinsbergen die Dilip Mehta na de herstructurering van 2003 in de HRD binnenbracht.

Hoge bankschulden

Ook economische zorgen voeden de malaise. Wereldwijd bereiken de bankschulden het historische niveau van 11 miljard dollar (voor Antwerpen 3 miljard dollar). Paul Goris, voorzitter van Antwerp Diamond Bank, verklaart de hoge schuldgraad onder meer door de hogere ruwprijs doorheen de hele pijplijn met 20 à 30 %, terwijl geslepen diamant ongeveer 10 % duurder werd. “Men had gehoopt dat SoC de prijs van geslepen zou opdrijven, maar zoiets heeft tijd nodig. Verwacht wordt dat de vraag naar diamantjuwelen dit jaar tot 62 à 65 miljard dollar zal toenemen. 60 % van die verkopen gebeurt in het najaar en begin januari. Het blijft uitkijken of de bankschulden in de komende weken grotendeels weggewerkt worden,” analyseert Goris.

Niet iedereen is overtuigd. Gumuch-djian: “Diamantairs deden er alles aan om in de selecte club te geraken van De Beers, BHP/Billiton, Rio Tinto of Alrosa. Ze gingen zich met nog meer bankkredieten scherper profileren, tot in juwelenfabricatie. Zo ontstond een artificiële vraag naar ruw, gebaseerd op de vrees niet bevoorraad te worden in de toekomst. Dat stemde niet overeen met de marktvraag. De HRD heeft dat mechanisme aangewakkerd.”

De meeste diamantairs zien Dubai minder als een bedreiging dan Mumbai. “Als India als dienstencentrum ooit zo flexibel wordt als Antwerpen, is het hier gedaan. Daar moet je niet aan twijfelen en dááraan moet de HRD werken, in het algemene belang.” BVGD stelt dat HRD als VZW niet tegelijk een spreekbuis kan zijn en commerciële activiteiten uitoefenen, zoals een eigen laboratorium dat HRD-certificaten aflevert. “Dat moet gescheiden worden, zoniet doen ze aan oneerlijke concurrentie tegenover privé-labs als IGI. Hetzelfde geldt voor het Diamond-office.”

De HRD (met 350 personeelsleden de grootse werkgever) draaide in 2004 een omzet van 23 miljoen euro bij break-evenresultaat.

Door het gekissebis verzwakt de aandacht voor de Knelpuntennota die de HRD in februari aan de federale regering voorlegde om een aantal dringende maatregelen ten behoeve van de sector te nemen, onder meer de afschaffing van een verouderde belasting op ruwinvoer uit bepaalde landen, zoals Canada en Australië. Rio Tinto dreigt daardoor naar India te verhuizen, wat een verlies zou betekenen van 850.000 euro op een ruwomzet van 9 miljard euro in Antwerpen.

Erik Bruyland

De spanningen binnen de HRD lopen zo hoog op dat het jaarlijkse Diamantcongres niet kon doorgaan.