Vijf misvattingen over ons dagelijks gedrag

Hoe staat het met uw goede voornemens, bijna een maand in het nieuwe jaar? Houdt u het plan minder stressvol te leven nog vol? Het kan, volgens cognitief psychologe Leen Ryckaert. “Plaats stress in een maakbaar daglicht.”

Volgens de cognitieve psychologie en de auteur van Je bent niet jouw gedachten. Kiezen voor geluk: een gids hebben je gedachten een eenduidige invloed op je gevoelens, je stemmingen en je gedragingen. Zelfs op bepaalde lichamelijke parameters. Leen Ryckaert: “Pieker- en stressgedachten leiden tot stressreacties. Het komt erop aan die gedachten te vermijden. Maar daarvoor moeten we een aantal misvattingen in ons dagelijkse doen en denken herkennen, die stress stiekem in de hand werken.” Leen Ryckaert zet de belangrijkste vijf op een rij.

1. We vinden onszelf efficiënt, maar we hebben zelden rusttijd

“We doen honderd zaken tegelijk en we geloven dat we dan efficiënt bezig zijn. We zijn constant online en bereikbaar. Maar die aanpak is nefast, zowel voor onze gezondheid als voor onze prestaties. Wie een taak uitvoert die concentratie of intellectuele inspanning vraagt en door e-mails, sms-berichten en telefoons wordt onderbroken, heeft twintig minuten nodig om tot hetzelfde concentratieniveau te komen. Door van de ene taak naar de andere te hollen, nemen we geen ademruimte meer. ‘s Avonds vallen we doodmoe in de zetel neer. De zin in sport of ontspanning is allang verdwenen, terwijl dat net kan helpen je gedachten te verzetten en de opgebouwde stress weg te werken. Onze geest blijft daarentegen gestrest en we piekeren verder over allerhande problemen. Te weinig slaap en ontspanning zorgen op lange termijn voor uitputting van de bijnierschors, ons stressorgaan.”

2. We geloven dat we vrij zijn, maar we ‘moeten’ ongelofelijk veel

“We willen een zinvol leven: een interessante job, een relatie en kinderen, een mooi huis, een uitgebreide vriendenkring. Op al die vlakken zijn er bovendien uitdagingen. De sfeer op het werk is vaak concurrentieel, het huis en de auto moeten worden afbetaald, we willen beantwoorden aan het beeld van de perfecte ouder, we willen onze vrienden niet verwaarlozen. We leven in een vrije maatschappij die tegelijk zeer hoge normen stelt. We leggen onszelf zoveel ‘moetens’ op. Komt het woord ‘moeten’ te veel voor in je interne dialoog, dan verhoogt je stressniveau. Wie ‘moeten’ door ‘kiezen voor’ kan vervangen, behoudt een gevoel van controle en wordt minder snel door stress- en piekergedachten overvallen.”

3. We denken dat we alles aankunnen, maar onze hersenen zijn niet afgestemd op postmoderne stress

“Stress ontstaat wanneer je gelooft dat er een onevenwicht is tussen je draagkracht en de last. Je denkt: ‘ik heb te weinig tijd, ik heb meer ondersteuning nodig want ik red het niet alleen’, ‘ik moet nog koken, de kinderen afhalen enzovoort’. Dat piekeren activeert de amygdala in de hersenen. Die zendt een signaal naar onder meer de bijnierschors die stresshormonen in het lichaam pompt. Het probleem is dat ons lichaam nog altijd zoals in de oertijd reageert. Omdat onze voorouders vooral met fysiek gevaar te maken kregen, reageren we in eerste instantie met reflexen. Vandaag is de stressdreiging vooral psychisch van aard, maar onze hersenen zijn niet gemaakt om efficiënt met postmoderne stress om te gaan. Door de reflexen kunnen we minder goed nadenken. We kunnen enkel leren om onze ‘interne taal’ te monitoren en zo de lichamelijke stressreactie te counteren. Iemand die tegen zichzelf zegt dat hij alles onder controle heeft, zal de stressrespons niet in gang zetten.”

4. We denken dat alles oké is, maar we zakken dieper weg

“Soms lijkt het of een burn-out je overvalt. Gisteren ging je nog werken, maar deze ochtend ging het licht uit. Toch verschijnt een burn-out niet plots. Hij is het resultaat van een proces, waarbij de stress geleidelijk toeneemt. Meestal doorloop je drie stadia. In de alarmfase ervaar jeeen psychische dreiging – stressgedachten. Je lichaam reageert met een reflex, en gaat over in een vlucht-, bevries- of vechttoestand. In de weerstandsfase raak je gewend aan het verhoogde stressniveau en bouwt het lichaam een weerstand op. Je hebt het even druk, maar je overtuigt jezelf dat het allemaal nog wel lukt. Ondertussen ga je echter in overdrive. Het immuunsysteem vecht om met de situatie om te gaan, maar kan dat abnormaal hoge stressniveau niet permanent aan. Je belandt in de uitputtingsfase en je wordt lichamelijk of psychisch ziek. Eigenlijk is zo’n inzinking volkomen logisch en absoluut voorspelbaar.”

5. We geloven dat stress enkel bij een overload kan ontstaan, maar we vergeten de effecten van een bore-out

“Een bore-out is het omgekeerde van een burn-out, maar wordt veel minder vaak onderkend. Het probleem is ‘onderbelasting’, met een onevenwicht tussen je capaciteiten en wat er van jou wordt verwacht. Sommige taken zonder sociaal contact, mentale of fysieke inspanning werken geestdodend. Te weinig intellectuele of creatieve uitdaging, het idee dat je je kwaliteiten niet kan benutten of dat je je dodelijk verveelt op je werk, leidt ook tot stress. Ideaal is dat je kunt werken in een flow, waarbij je alle besef van tijd en ruimte verliest.”

Goele Geeraert

“Het idee dat je je kwaliteiten niet kan benutten of dat je je dodelijk verveelt op je werk, leidt ook tot stress”