Vijf inzichten over het nieuws van morgen: de belangrijkste innovatietrends in de nieuwsmedia

Future Media Hubs, het internationale medianetwerk van 52 mediaorganisaties dat door de Vlaamse publieke omroep VRT is opgericht, heeft de expert in digitale transformatie Jo Caudron in de arm genomen om uit te zoeken hoe mensen in de toekomst nieuws zullen lezen of bekijken, en hoe journalisten dat nieuws zullen maken. 

Het rapport dat head of Future Media Hubs Sarah Geeroms bestelde, bestaat eigenlijk uit vijf rapporten. De vijf experts die eraan meewerkten, stonden onder leiding van Jo Caudron. Die vijf analyses gaan over de toekomst van nieuws, generatie z (de 13- tot -28-jarigen van vandaag), games en media, nieuwe technologie en AI, en het techecosysteem van bedrijven in de wereld van entertainment, muziek en media. Die vijf rapporten werden samengebald in vijf kerntrends.  

1. De mediaformats en -kanalen veranderen

We weten intussen dat jonge lezers en kijkers minder artikels op papier lezen en meer kortere berichten op hun mobieltje. We weten ook dat ze minder naar een integrale nieuwsuitzending kijken en meer naar korte clips op TikTok. “Dat weten we allemaal al vijftien jaar, en toch blijven de klassieke media nog altijd op een vrij traditionele manier basismaterialen maken, waar ze dan nadien afgeleiden van maken voor een ander kanaal”, zegt Jo Caudron.

Klassieke voorbeelden daarvan zijn een nieuwsuitzending die wordt gerecycleerd tot een podcast, een reportage die wordt opgeknipt in korte filmpjes, die dan hopelijk viraal gaan, of een artikel uit een krant of magazine waarvoor een andere en kortere versie wordt gemaakt voor de website.

“We hebben dus vijftien jaar tijd verloren”, zegt Jo Caudron. “Jonge doelgroepen verwachten snelle, gepersonaliseerde content – al dan niet aangedreven door AI – op hun mobiele toestel. Door de inertie van zowat elk mediabedrijf is dat niet gebeurd. Dat zorgt ervoor dat ze perfect relevant blijven voor wie nog het oude verwachtingspatroon heeft over nieuws, maar jongeren met dat nieuwe verwachtingspatroon ervaren een kloof tussen wat ze verwachten en wat wordt gemaakt.” 

Redacties denken daarop in te spelen met steeds sensationeler koppen, maar dat is niet noodzakelijk wat jongeren verwachten, zegt Jo Caudron: “Dat we enkel nog in headlines denken en eindredacties headlines maken die op sensatie gericht zijn, maar niet meer representatief zijn voor de content die eronder staat, wekt irritatie op.” 

2. Nieuwe poortwachters

Influencers en platformen worden de poortwachters van morgen. Jo Caudron schetst een scherpe tegenstelling tussen traditionele media en nieuwe, alternatieve nieuwskanalen: “Denk aan een influencer als Acid. Rond hem heerst een sterk gemeenschapsgevoel, omdat jongeren zich met hem identificeren. Zo’n sterke identificatie hebben de klassieke media nooit gehad. Kranten, magazines, radio en televisie bereikten alle Vlamingen en alle Belgen op een bepaald moment, maar nooit in een relatie van ‘ik ken u, en omdat ik u ken, doe ik de juiste dingen’. Het dichtste dat Knack ooit bij een community is gekomen, is een abonnee. Er zijn nooit systemen ontwikkeld om ervoor te zorgen dat de lezers een magazine vertrouwen, bijvoorbeeld door een gezicht uit te spelen. Amerikaanse kwaliteitskranten spelen hun gezichten veel meer uit, net om dat impliciete gemeenschapsgevoel op te bouwen. Klassieke media zeggen dan dingen als ‘onze kijkers zijn onze gemeenschap’, maar dat is geen gemeenschap die je kan vastpakken of aanspreken. Je kunt er niets mee doen. Terwijl de uitdagers van de klassieke media er wel in geslaagd zijn zo’n hechte community te bouwen, en die ook te monetiseren, er waarde mee te creëren.”

Sarah Geeroms van Future Media Hubs: “Als wij één miljoen kijkers hebben voor een programma van Tom Waes, dan is de vraag inderdaad wat wij daarmee doen. Zijn dat mensen die gewoon thuis kijken en het programma uiteindelijk weer vergeten, of kunnen we er een community rond bouwen en kan een deel van dat publiek ook effectief met iets aan de slag gaan? En wat is belangrijker: hogere kijkcijfers of lagere kijkcijfers met meer impact? En hoe meet je die impact? Dat is zeker voor ons, als publieke omroep, iets om over na te denken.” 

3. Nieuws maken voor een gemeenschap

Nieuws wordt veel meer verweven met behoren tot een gemeenschap en relaties met anderen. Dat is het logische gevolg wanneer influencers dominanter worden, als spil van een community, en zich ontwikkelen tot een alternatieve nieuwsbron: “De winnaars van morgen zullen zij zijn die de klant het beste begrijpen. Het staat eigenlijk bijna in de sterren geschreven dat de media die daar het beste in slagen, het meest relevant zullen blijven ten opzichte van iemand als MrBeast (Amerikaans Youtuber, de grootste ter wereld, nvdr). Mr Beast bereikt honderden miljoenen mensen, die zich haast een vriend voelen van hem. Dat is een bedreiging voor de de positie van de klassieke media, maar het is ook een opportuniteit, als je dat vastpakt.

“Hoe doe je dat? De VRT kan bijvoorbeeld een van zijn journaalankers nemen en die digitaal zetten naast een influencer die een bepaalde demografische groep of subcultuur vertegenwoordigt. Die twee kunnen samen praten – niet als gast in een praatprogramma, maar als influencer – over nieuws als de Amerikaanse president Donald Trump die Gaza wil kopen om er een vakantieresort van te maken. Vanuit de VRT kan je er duiding rond maken. Zo creëer je een nieuw format. Je zet die influencers eigenlijk in als een vorm van reverse mentoring (jongeren die ouderen adviseren in plaats van andersom, nvdr) naast je schermgezicht. En je trekt de community van iemand als Acid mee in je verhaal. Daar kun je dan technologie onder zetten, zodat mensen kunnen interageren, zoals een live chat op YouTube.”

Veel van die technologie voor interactie zie je al in de gamingwereld. Sociale kanalen in games zijn bijvoorbeeld echte communitietools geworden voor jongeren. Spelers van een bepaalde game voelen zich deel van een community, en de game functioneert tegelijk als een soort van sociaal medium. Games tonen ook hoe soms grote groepen live met elkaar kunnen overleggen, om samen een strategie uit te werken of een probleem op te lossen.  

Minder vertrouwen in traditionele media

Mensen worden steeds meer nieuwsmoe en vertrouwen traditionele media minder. “Media vermijden is een complexe dynamiek, waarbij de media er zelf schuld aan hebben dat het gebeurt. Redacties werden gesaneerd, lokale media verdwijnen – in de VS is het heel erg op dat gebied. Kranten nemen buitenlandse artikels over. Hoe vaak lees ik in De Morgen of De Standaard niet dingen die recht uit een Nederlandse krant komen, tot en met de expert uit een Eindhovens ziekenhuis. Dat heeft het vertrouwen in redacties ondermijnd. Neem daar nog bij dat bepaalde delen van politiek de media als vijand hebben uitgeroepen van de burger. Vertrouwen is complex.”

Mediamoeheid is iets anders. Dat heeft volgens Caudron niet zozeer met vertrouwen te maken, wel met de niet aflatende stroom aan vooral negatieve berichten. “Mensen zeggen dat ze worden platgeslagen met negativiteit, en het niet meer aankunnen. Ze willen het nieuws over Gaza of Trump niet meer volgen en sluiten zich af. Het gaat niet alleen om jongeren, maar evengoed om mensen van mijn leeftijd, die niet meer naar het journaal willen kijken.” 

5. AI versnelt de digitale transformatie in de media

Artificiële intelligentie zal een steeds grotere rol spelen bij het maken en verdelen van nieuws, onder meer als een digitale assisent van journalisten. AI kan nieuws ook veel persoonlijker maken. De VRT heeft internationaal al een sterke reputatie opgebouwd op het gebied van technologisch innovatie, denk aan de accelerator VRT Sandbox en de internationale samenwerking onder de koepel Future Media Hubs, dat Sarah Geeroms als oprichter leidt. Het onderdeel van het rapport over AI bevestigt dat de VRT op dat vlak op de goede weg is.

“Sinds een jaar heeft de VRT een AI-team , dat artificiële intelligentie in de organisatie implementeert en ons voorbereidt op de toekomst”, zegt Sarah Geeroms. “Zo worden bepaalde programma’s, waaronder De Warmste Week en verhalen voor sociale media, al automatisch ondertiteld. Voorts loopt een test met Microsoft CoPilot, om tijd te besparen bij repetitieve taken, zoals het samenvatten van vergaderingen of het sneller doorzoeken van documenten. Voor de nieuwsdienst hebben we een redactieassistent gemaakt, die onder andere titels en samenvattingen suggereert aan de journalist. Ook AI Agents staan al even op onze radar, maar die leveren alleen goede resultaten op als we ze voeden met goede data. Dat geldt voor ieder AI-model. Vandaar dat we ook geloven in samenwerking op sectorniveau, om de kwaliteit van de AI-toepassingen te verhogen en zo sterker te staan in de rol die AI binnenkort zal spelen in ons dagelijks leven.”