Verrassende valiezen

Reizen was eeuwen een privilege van de topklasse. En dat gebeurde in stijl, évidemment. In het Umicore Zilverpaviljoen bij het MAS in Antwerpen loopt een tentoonstelling over unieke historische reiskoffers.

Het allerbelangrijkste aan een reiskoffer is dat hij zo licht mogelijk is. En hij moet een speciaal slot hebben zodat de Amerikaanse douane hem open kan maken zonder hem te beschadigen. In de loop der eeuwen evolueerde de reiskoffer tot een louter utilitair voorwerp in kunststof. In het Umicore Zilverpaviljoen kan je je vergapen aan de pracht en praal van twaalf unieke historische exemplaren.

“De reiskoffers die wij tentoonstellen, zijn geproduceerd vanaf de tweede helft van de achttiende eeuw tot in de jaren twintig”, vertelt Zoë Dejager van het Zilvermuseum, dat instaat voor de inhoudelijke invulling van het paviljoen. “In onze collectie hebben wij maar één reiskoffer, de andere hebben we in bruikleen. De onze is een dameskoffer met toiletgerei uit het begin van de twintigste eeuw. Hij was van een adellijke familie uit Zeeland. Je kunt hem vergelijken met een beautycase, er zitten een spiegel, haar- en kleerborstels, flacons en doosjes in.”

Verschillende ambachten

De koffer van het Zilvermuseum is relatief eenvoudig en staat in schril contrast met het reistoilet van koningin-regentes Emma van Nederland. “De moeder van koningin Wilhelmina ging vaak op reis in binnen- en buitenland. Haar koffer zat bijzonder ingenieus in elkaar. Je kunt hem omtoveren tot een mobiele toilettafel, kandelaars incluis. Het leukste aan deze koffer is wellicht het geheime vakje om juwelen in op te bergen. Je moest aan speciale scharniertjes draaien om de lade te openen.”

Naast de koffer van koningin Emma staat de koffer van de Belgische prinses Charlotte, die later keizerin van Mexico werd. Leopold I schonk hem aan zijn dochter als huwelijksgeschenk. Het was een erfstuk van zijn eerste vrouw, Charlotte van Wales. De waarde van deze ‘nécessaire de voyage avec tous ses accessoires en cristal et en vermeil, avec la boîte en bois de pallisandre que le contient‘ werd in 1851 op 1025 frank geschat, omgerekend is dat 40.000 euro. “Onze vorsten plaatsen geregeld bestellingen bij de bekende koffermakers als Drew & Sons in Londen. Ze werden aangevuld met Belgisch zilver”, vertelt Dejager.

“In tegenstelling tot vandaag, kocht je vroeger een gevulde koffer. Vandaar dat ze zo duur waren, want ze bevatten het handwerk van verschillende ambachtslieden: van een lederbewerker, tot zilversmid, slotenmaker, stoffenwever, glasblazer, graveur, enzovoort. Dat zie je ook duidelijk bij de oudste ‘reisnecessaires’. Zij bevatten een thee- en chocoladeservies. De eigenaars gebruikten ze niet alleen onderweg, maar ook thuis.”

De gratis tentoonstelling ‘Koninklijke reiskoffers’ loopt tot 15 juni in het Umicore Zilverpaviljoen bij het MAS in Antwerpen.

FREDERIC EELBODE