Vernieuwer vecht tegen kopie

Materialise en Materialise Dental wonnen vorige week in eerste aanleg een octrooizaak tegen Nobel Biocare. Eén van de creatiefste en meest innoverende groepen uit de Leuvense kennisgordel bijt daarmee van zich af. “We hebben in heel wat toepassingen een trekkersrol gespeeld; denk maar aan de hoorapparaten. Geld verdienen heeft daarbij nooit op de eerste plaats gestaan,” zegt gedelegeerd bestuurder Wilfried ‘Fried’ Vancraen (46), de mede-uitvinder op het bewuste Europees octrooi nummer EP0756735. “We zijn financieel gezond, maar we investeren heel veel in de toekomst. Dat is ook de reden waarom we ons echt wel verdedigen over die boormallen ( nvdr – voor dentale implantologie). De ideeën dateren uit 1992-1993 en pas in 2005 is die activiteit echt rendabel geworden. Het was voor ons niet acceptabel dat op zo’n moment Nobel Biocare met een kopie op de markt kwam,” zegt Fried Vancraen.

Vancraen, die als sober, bijna ascetisch, wordt beschreven, komt uit een familie van zelfstandigen. Zijn grootvader was slager. Zijn vader Hugo – nu 78 – was als ingenieur veeleer een uitzondering. Hij werkte bij Stella Artois. Moeder was wel zelfstandige. Van zijn twee broers is er een traiteur-slager geworden, de andere runt Quadrox, dat software schrijft voor videobewaking.

Leiderschap toonde Fried Vancraen al bij de Chiro van Rijmenam. “Ik heb altijd zijn efficiëntie geapprecieerd. Niet alleen in zijn eigen werk, maar ook in het aansturen en structureren van de organisatie,” zegt een bron die Fried Vancraen al vele jaren kent. Gedrevenheid en toewijding zijn andere epitheta. “Een echte entrepreneur. Hij heeft visie en hij weet zijn mensen te motiveren. Hij staat voor zijn zaak,” beschrijft voormalig onafhankelijk bestuurder Lucien De Schamphelaere hem.

Fried Vancraen was onderzoeksingenieur in computergestuurde fabricagetechnieken voor het toenmalige WTCM-CRIF toen hij in de jaren ’80 in Duitsland kennismaakte met stereolithografie, een techniek om prototypes laag per laag ‘uit het niets’ op te bouwen. Dat gebeurt door een hars met een laserstraal te harden. “Het was een omwenteling in de manier van denken, een nieuwe industriële revolutie,” zegt Vancraen. De techniek stond nog in zijn kinderschoenen. Met KU Leuven Research & Development als mede-oprichter en met een aangekochte machine, startte Vancraen in 1990 Materialise als een servicebureau voor de productontwikkelingsindustrie.

Uit onvrede over de bijgeleverde programma’s begonnen de Leuvenaren zelf software te schrijven om de machines aan te sturen. Andrei Novac, de webmaster van The Rapid Prototyping Home Page, noemt de software van Materialise vandaag alomtegenwoordig in zijn industrie. Maar Materialise ontwikkelde ook medische en later dentale software en stapte in de fabricage van designproducten zoals lampen en vazen. In 1996 opende Materialise een Amerikaans filiaal, in 2000 een reeks Aziatische. Vandaag beschouwt Materialise de site in Haasrode als het grootste productiecentrum voor snelle prototypes ter wereld, gespecialiseerd in zeer grote modellen, tot 2 meter.

Interesse voor medische toepassingen heeft Vancraen al heel lang. Als ingenieursstudent maakte hij zijn eindwerk over een computergestuurde bovenbeenprothese. Een kunstverzamelaar is hij niet. In design rolde hij puur via zijn werk in rapid prototyping. “Wij hebben sinds we bestaan prototypes voor designers gemaakt,” aldus Vancraen.

Novac roemt het bedrijf vandaag vooral om zijn leidende rol in ‘RP4Baghdad’, de humanitaire actie die probeert om de vermink-ten van de honderden bomaanslagen in Irak met protheses te helpen.

Alles samen is Materialise actief in een verbazend groot aantal markten. Maar Vancraen koppelt ondernemingslust aan voorzichtigheid: “Wij hebben altijd geïnvesteerd in functie van onze mogelijkheden.” Een andere bron: “Hij heeft zeer bewust gekozen om traag te groeien om de uitbouw van de organisatie goed in de hand te houden. Op momenten dat er een herstructurering nodig was, is dat rustig kunnen gebeuren.” Lucien De Schamphelaere looft bovendien Vancraens capaciteit om strategische allianties te sluiten. In 2002, bij een kapitaalverhoging met 10 miljoen euro, haalde Vancraen de Japanse collega- concurrent ARKK Corp. als aandeelhouder binnen. Vorig jaar verkocht hij 40 % van Materialise Dental aan het Amerikaanse Dentsply.

Ondanks drie belangrijke kapitaalverhogingen (met de groep rond Luc Synaeghel, Gevaert/KBC Private Equity en ARKK) behield Vancraen wel een stevige meerderheid. “Een harde onderhandelaar,” noemt één van de aandeelhouders hem. Tegelijk professionaliseerde Vancraen het bestuur met onafhankelijke bestuurders, recentelijk nog met Johan De Lille, hoofd van de audit bij de Delhaize groep.

“Met zo’n diversiteit aan activiteiten is het heel belangrijk om een goede ploeg te hebben,” zegt Vancraen, die onder meer aan oud-IBM-personeelsdirecteur Marcel Demeulenaere (76) krediet geeft voor zijn rol als mentor in personeelszaken. Demeulenaere, nog altijd bestuurder, was de manager van het incubatiecentrum van de KU Leuven waar Materialise eerst was gevestigd. Urbain Vandeurzen van buur LMS International, die een tijdlang onafhankelijk bestuurder was, is een ander rolmodel. “Wij proberen in zijn voetsporen te treden,” zegt Vancraen.

Hamvraag is nu of Materialise het vonnis van de rechtbank in Dusseldorf zal laten afdwingen. Nobel Biocare gaat immers in beroep. “Wij zijn niet van plan van het hierbij te laten,” zegt Vancraen, wiens groep in 2006 ruim 37 miljoen euro omzette, met iets meer dan 500 mensen. Pikant detail: een deel van de software voor de geviseerde NobelGuide-oplossing is ontwikkeld door het Mechelse Medicim, een andere spin-off van de KU Leuven. Medicim heeft de software exclusief in licentie gegeven aan Nobel Biocare.

Bruno Leijnse