Vernietig ons grijze kapitaal niet langer

In het buitenland zie je ze vaak, vijftigplussers die in de supermarkt de kassa bemannen of de aankopen inpakken. In België doen we daar niet aan mee.

Oudere werknemers zijn doorgaans veel te duur voor die taken, en we hebben de keuze gemaakt hen liever vervroegd met pensioen te sturen. In België werken slechts veertig op de honderd mensen in de leeftijdsgroep van 55 tot 65 jaar. Dat zijn er negen minder dan gemiddeld in Europa. En beter wordt het niet. Als van de 55-plussers slechts vier op de tien aan de slag blijven, nu de babyboomgeneratie met pensioen gaat, zet dat een nog grotere rem op onze economische groei. De kostprijs van de pensioenen zal nog meer de pan uit rijzen.

De Belgische economie kan het nog altijd genereuze stelsel van de vervroegde uittreding niet meer financieren. Bedrijven die relatief veel oudere werknemers in dienst hebben, zoals Delhaize, prijzen zich uit de markt. En de oudere werknemers zelf zijn vroeg of laat ook de pineut. Want voor wie in België na zijn vijftigste zijn baan verliest, is het zogoed als zeker game over op de arbeidsmarkt. De aanwervingskansen boven die leeftijd zijn heel gering en behoren tot de laagste in Europa. Studies tonen ook aan dat de cognitieve functies van mensen op vervroegd pensioen versneld achteruitgaan. Zo’n verspilling en vernietiging van menselijk kapitaal kunnen we ons niet meer veroorloven. Een recente studie van de Nationale Bank legt de vinger op de wonde. Ze is aanbevolen lectuur, niet het minst voor de vakbonden, en zeker voor die van Delhaize.

De hele Belgische economie is onderhevig aan een gevaarlijke delhaizering – een veroudering van de beroepsbevolking die de kostenstructuur en de concurrentiepositie zwaar aantast. De gemiddelde leeftijd van de loontrekkende in de private en de publieke sector is tussen 1999 en 2011 gestegen met meer dan twee jaar. Die trend zal zich de volgende jaren alleen maar doorzetten, en brengt extra kosten voor de ondernemingen mee, omdat het loon van de meeste werknemers, zeker aan het einde van hun carrière, sneller stijgt dan hun productiviteit.

Ramingen suggereren nochtans dat de relatieve loonkosten per eenheid product van vijftigplussers boven het gemiddelde liggen. Dat prijst oudere werknemers uit de arbeidsmarkt. Een grote loonspanning tussen oud en jong gaat in Europa hand in hand met een lage werkgelegenheid voor oudere werknemers. Het is daarom cruciaal de stijging van de loonkosten aan het einde van de loopbaan af te remmen. Dat kan onder meer via een verdere verlaging van de sociale lasten voor oudere werknemers. Als er een doelgroepenbeleid kan werken, dan wel dat voor vijftigplussers.

Niet alleen de vraag naar oudere werknemers bij bedrijven moet worden opgekrikt, ook werknemers moeten financieel worden geprikkeld om langer op de arbeidsmarkt te blijven. In vergelijking met tien jaar geleden is er al beterschap. De maatregelen om oudere werklozen tot 55 in plaats van tot 50 jaar te controleren op hun inspanningen om werk te zoeken, was een stevige prikkel om op de arbeidsmarkt te blijven. Ook de regering-Di Rupo nam enkele maatregelen, zoals de verstrenging van de toegang tot de werkloosheid met bedrijfstoeslag, beter bekend als het brugpensioen. Delhaize is een nieuwe testcase. In principe is bij Delhaize geen brugpensioen mogelijk voor wie nog geen 55 is, en het zou een bijzonder schadelijk signaal zijn als hier een uitzonderingsconstructie wordt opgezet.

Er zijn meer maatregelen nodig om ons grijze kapitaal beter te benutten, zoals de koppeling van de pensioenleeftijd aan de levensverwachting en de invoering van een pensioenmalus. Het kersverse rapport van de pensioencommissie geeft een paar goede aanzetten, maar vergaloppeert zich door ook een herverdelingsagenda te volgen. De commissie pleit ervoor de individuele aanvullende pensioenen, zoals de groepsverzekering, zwaarder te belasten, omdat de huidige niet-progressieve belastingtarieven “bezwaarlijk billijk kunnen worden genoemd”, aldus de commissie. Maar arbeid nog zwaarder en progressiever belasten, staat haaks op de ambitie om meer mensen aan de slag te houden.

De verwachte duur van een loopbaan in België is nog altijd relatief kort. Vernietig dat menselijk kapitaal niet meer, maar spreek het aan. Daar zit onze reserve om de vergrijzing betaalbaar te houden.