Het ondernemersavontuur van Steve Jobs begon met een transistorenbord ontwikkeld door zijn boezemvriend en technisch wonder Steve Wozniak. Die was er met de hulp van enkele nerds in geslaagd het brein van een computer tot een draagbaar formaat te herleiden. Wozniak wou eigenlijk alleen maar met andere uitvinders verder brainstormen over zijn creatie. Dat was buiten Steve Jobs gerekend. Die zag een product en bedacht een firma. De personal computer en de Apple-revolutie waren geboren.
Ik rakel deze anekdote de jongste tijd regelmatig op in debatten over de staat van ons land en onze welvaart. Iedereen wil ‘rechtvaardige belastingen’ die ook de ‘rijken’ aanspreken, ik ook. Maar hoe moeten we die slogans verstaan? Ik merk daarbij een toenemende scepsis over de toegevoegde waarde van ondernemerschap. Gebruiken bedrijven uiteindelijk niet de infrastructuur, de diensten en de opgeleide werknemers die de gemeenschap aanlevert? Natuurlijk doen ze dat. Maar minimaliseert dat de toegevoegde waarde van ondernemerschap?
Wat zou van de uitvinding van Steve Wozniak geworden zijn zonder de ondernemer Steve Jobs? Hoeveel producten, klanten, jobs, winsten en belastingen zou die hebben betekend? Nul komma nul. Het was Jobs die geld bijeen kreeg, productie startte, verkoop organiseerde en Apple uiteindelijk naar de beurs bracht. Zonder Jobs geen Apple Inc., geen tienduizenden banen, geen iPod-generatie, geen start van een van de grootste omwentelingen uit onze recente economische geschiedenis. Zonder Wozniak geen Jobs, maar zonder Jobs geen Apple.
Kijk naar de iPhone, de grote winstmachine van Apple. Sommigen zien daarin nu de ‘ondernemende staat’. Zowat alles wat de iPhone tot een ‘slimme’ telefoon maakt, komt uit een of ander overheidslabo: draadloze netwerken, gps, micro-elektronica, aanraakschermen, enzovoort. Maar het is met die overheidsderivaten zoals met de hersenspinsels van Wozniak: zonder de ondernemende Apple-goeroes zou daaruit nooit een sexy, intuïtief consumentenproduct zijn gekomen dat voor de hedendaagse mens bijna een verlengstuk is van zichzelf. De winst van Apple is heus geen gunst van de overheid.
In mijn boek Ongelijk maar fair leg ik uit hoe een briljante uitvinding of ontdekking economisch letterlijk niets waard is zolang daaruit geen product voortkomt dat aanslaat. Precies daar maken de ondernemer en zijn onderneming het verschil. De ondernemer maakt van uitvindingen innovaties. Zonder economische innovatie geen economische groei, geen banen, geen nieuwe belastingen.
Natuurlijk profiteren wij allemaal van ‘publieke goederen’ die met het belastinggeld van vorige of huidige generaties zijn betaald: van wetenschappelijk onderzoek tot bruggen en spoorwegen, en alles daartussenin. Natuurlijk moeten captains of industry inzien dat de samenleving hen kansen heeft geboden. Natuurlijk is het legitiem om te discussiëren over welke belastingen fair zijn voor superrijken. Natuurlijk is het niet fair dat multinationals hun winsten aan de vennootschapsbelasting kunnen onttrekken, zoals Apple dat doet via Ierland. Natuurlijk is het schitterend dat topondernemers hele fortuinen uitgeven aan goede doelen.
Maar dat moet ons niet blind maken voor het doorslaggevende economische belang van de innovator, manager, leider en strateeg die een onderneming maakt, leidt, uitbouwt en succesvol houdt. Daarin ligt de grote toegevoegde waarde en de legitimatie voor de soms fabelachtige rijkdommen die met marktsucces worden verdiend. Het is pijnlijk hoe een zeldzaam Belgisch succesverhaal van internationaal ondernemen en investeren, in de persoon van Marc Coucke, spontaan geassocieerd wordt met belasting in plaats van met welvaart. Als we echt om de toekomst geven, moeten we niet fixeren op een ‘Coucke-taks’, maar op Coucke zelf. Vermenigvuldigen levert meer op dan herverdelen. Meer succes is belangrijker dan meer belasting.
De auteur is directeur van denktank Itinera en doceert aan de UGent.
MARC DE VOS
De ondernemer maakt van uitvindingen innovaties. Zonder economische innovatie geen economische groei, geen banen, geen nieuwe belastingen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier