Veilig op weg naar groei

H oe komt het dat verkeersveiligheid en economische competiviteit een (omgekeerd) verband vertonen? Met andere woorden: economisch sterke landen hebben minder verkeersslachtoffers. Het lijkt ‘freaky’, maar toch is het logisch. Zij het via een omweg …

Het viel me op in de massahysterie rond de dood van de Belgische topvoetballer François Sterchele. De opiniemakers ontweken handig de buitenspelval rond het thema ‘jongere-snelheid-nachtelijk verkeer-auto-drank’. Dit soort ongevallen gebeurt elke week, met veel minder publieke aandacht – de gewenning waarschijnlijk. Misschien helpt het om het onderwerp eens vanuit economische hoek te bekijken.

Landen die slecht scoren op het vlak van verkeersveiligheid, presteren ook pover voor economische competitiviteit (zie grafiek). Is dit wél voldoende schokkend om even de aandacht te krijgen?

Inefficiënt beleid. Er is de afgelopen decennia hard gewerkt om de verkeersveiligheid op te krikken. Sommige factoren hebben in alle landen een invloed gehad, zoals veiliger wagens en modernere wegen. Maar toch blijven er enorme verschillen bestaan tussen de landen.

In Europa is het verschil tussen het veiligste land (Nederland) en het minst veilige (Griekenland) niet volledig te verklaren door geografische verschillen. België zet eveneens een slechte prestatie neer. Vlaanderen scoort slechter dan het Europese gemiddelde, maar Wallonië zou als land zelfs even slecht doen als Griekenland. En merk op dat qua competiviteit de relatieve verhoudingen tussen beide landsdelen vergelijkbaar zijn met hun score op het vlak van verkeersveiligheid.

Het verband tussen verkeersveiligheid en economische competiviteit is niet volledig oorzakelijk. Het is eerder indirect: een aantal elementen werkt op beide factoren in.

De efficiëntie van de overheid is cruciaal voor de competiviteit én voor een goede organisatie van het verkeer. De inefficiëntie van de Belgische overheid is bijna spreekwoordelijk en straft ons in alle concurrentie-indexen af, maar verklaart ook deels het slecht scoren van ons land in allerlei internationale veiligheidsstatistieken.

De chronische onderinvesteringen van diezelfde overheid zijn een andere factor. Het continu moderniseren van de infrastructuur zou zowel onze economische sterkte als onze verkeersveiligheid ten goede komen.

Het culturele aspect ten slotte speelt ook een rol. Zuiderse landen scoren meestal slechter op het vlak van verkeersveiligheid. Hun gebrek aan discipline is daarbij niet vreemd. België kan zijn Latijnse invloeden niet verbergen.

Uiteraard spelen er nog andere factoren mee. De slechte ruimtelijke ordening (alweer te wijten aan een inefficiënt overheidsbeleid in het verleden …) en de verstedelijking (met minder zware ongevallen). Cru gesteld: een inefficiënte overheid kost niet alleen economische groei, maar ook een aantal extra verkeersdoden per jaar.

Gouden flitspaal. Steve Stevaert, vandaag gouverneur van Limburg, verdient een standbeeld. Of misschien zelfs een Gouden Flitspaal. Hij was het die de onbemande camera door de wetgevende mallemolen duwde, en daardoor van volgnestjes geduchte waakhonden maakte. Sinds 2001 is het aantal ongevallen spectaculair gedaald. Negentig procent van de flitspalen staat in Vlaanderen, 5 % in Wallonië, meteen een belangrijke verklaring voor het verschil in verkeersveiligheid. Een Waalse Stevaert zou 100 verkeersdoden per jaar kunnen voorkomen. Tegelijk zouden er zonder Stevaert 200 verkeersdoden per jaar méér zijn gevallen in Vlaanderen. Even economisch doorgerekend: vooral jonge mensen, die nog jaren productief zijn, en bijdragen aan pensioenen en belastingen. Dat betekent minstens 200 miljoen euro per jaar, de honderden vermeden gewonden nog niet meegerekend. Een standbeeld lijkt me dus het minimum, er zijn er voor minder heilig verklaard.

Het is bijna paradoxaal dat in een land waar de helft van het verkeer continu stilstaat, de andere helft zo slecht scoort in de veiligheidsstatistieken. De verzuurde en agressieve attitude van de verkeersdeelnemers speelt daarin een rol, en dat moet een groter aandachtspunt van de overheid worden.

Code voor galante bestuurders. Iedereen heeft wel zijn top drie van ergerlijke verkeerssituaties: rechts inhalen, het linkervak blokkeren, de file voorbijsteken, te kort de baan opdraaien, op het voetpad parkeren enzovoort. Het kweekt imitatie en navolging, omdat ‘goed gedrag’ toch niet wordt beloond.

Tekenend is dat landen die slecht scoren op het vlak van veiligheid ook veel verkeersagressie kennen. Die vicieuze cirkel doorbreken zal tijd kosten. Maar de bobcampagnes en de alcoholcontroles hebben bewezen dat belangrijke mentaliteitswijzigingen mogelijk zijn.

Misschien moet iemand eens een goede jamescampagne (gentleman-driver) bedenken. Een signaal waarmee autobestuurders (en fietsers) tonen dat ze een minimale veiligheids- en beleefdheidscode proberen na te streven in het verkeer. Dat soort voorbeelden zal imitatie van de goede soort kweken én onze competiviteit en welvaart verbeteren. Want veilig verkeer is stressverlagend. En dat betekent ook een niet te schatten economische opbrengst, niet alleen in euro maar ook uitgedrukt in bruto nationaal geluk.

DE AUTEUR IS HOOFDECONOOM VAN PETERCAM VERMOGENSBEHEER. REACTIES: visienoels@trends.be

Geert Noels