Een begroting in evenwicht afleveren als de uitgaven stijgen maar de inkomsten niet volgen, is een ‘mission impossible’. En het gat dichten met eenmalige inkomsten wordt ook een steeds penibeler opdracht. Minstens 2,5 miljard euro moet de regering deze keer uit de hoge hoed toveren.
Bij de Nationale Bank, Biac, Belgacom, De Post of de VRT kijken ze maar beter uit. De federale regering heeft veel geld nodig om in 2005 een begroting in evenwicht te kunnen presenteren. Tussen 2,5 miljard en 4,5 miljard euro komt de regering tekort, zo is de prognose vandaag. En naar stilaan ‘goede’ traditie zal de federale regering dit gat proberen te stoppen met eenmalige inkomsten, net zoals ze het pensioenfonds van Belgacom kraakte om de begrotingen van 2003 en 2004 overeind te houden. Tijd en politieke manoeuvreerruimte om over structurele maatregelen te onderhandelen – de belastingen verhogen of de uitgaven beperken – is er immers nauwelijks nog. En toeval of niet, het DHL-dossier verdrong de bijzonder moeilijke begrotingsbesprekingen van de agenda. Premier Guy Verhofstadt wil op 12 oktober toch zijn beleidsverklaring brengen?
Minister van Begroting Johan Vande Lanotte ( SP.A) heeft een grenzeloze verbeeldingskracht om eenmalige inkomsten te vinden en de overheidswinkel is nog niet helemaal uitverkocht. Toch vergt het steeds meer politiek en boekhoudkundig kunst- en vliegwerk om te gelde te maken wat de overheid nog in portefeuille heeft (zie kader: De dikke portefeuilles van… ). Ook het voor dit jaar aangekondigde begrotingsevenwicht is een camouflage van de werkelijkheid. Eenmalige trucs verbergen een structureel tekort. Zo boekte de federale regering dit jaar voor 800 miljoen euro aan investeringsuitgaven voor de NMBS ongegeneerd nog op het conto van 2003. Dan zijn er nog voor 850 miljoen euro aan inkomsten uit de fiscale amnestie ingeschreven, terwijl deze witwasoperatie mogelijk maar 200 à 300 miljoen euro opbrengt. De Nationale Bank verwacht daarom een tekort van 0,3 % voor dit jaar. De ministers Didier Reynders ( MR) en Vande Lanotte zwaaien wel met meevallende fiscale inkomsten om de begroting van 2004 alsnog uit de rode cijfers te houden.
Put in de sociale zekerheid
Voor de begroting van 2005 vallen in elk geval de eenmalige inkomsten weg. Komt daarbij de kostprijs (1,285 miljard euro) van de belastingverlaging die in 2004 wel aangekondigd werd, maar pas volgend jaar uitgekeerd wordt. Dan is er ook nog de put in de sociale zekerheid die volgend jaar, vooral door de snel stijgende uitgaven voor gezondheidszorg, eerst op 1,2 miljard euro maar nu op 850 miljoen euro wordt geschat. Tot slot moet de federale regering in het kader van het Lambermontakkoord volgend jaar 380 miljoen euro extra naar de deelstaten doorstorten.
Nu is het niet allemaal kommer en kwel. De regering mag in 2005 rekenen op de jaarlijkse rentemeevaller – intussen wel geslonken tot 500 miljoen euro – en op mogelijk een conjunctuurbonus bij een verwachte groei van 2,6 %. Steeds meer analisten corrigeren dat cijfer naar iets meer dan 2 %, zodat die bonus wel eens een malus kan worden.
Per saldo verwacht de Nationale Bank dat de gezamenlijke overheid in 2005 tegen een tekort van 1 % van het bruto binnenlands product zal aankijken. Dat betekent dat de federale regering op zoek mag naar 2,9 miljard euro. Dat kan meer worden als de conjunctuur tegen zit. Misschien lukt het om dankzij one-shots ook voor 2005 een begroting af te leveren die pro forma in evenwicht zal zijn.
De vraag is echter hoe lang de begroting met lapwerk overeind gehouden kan worden. Een sterk gestegen uitgavenpatroon (ook na intrestlasten) bij een gelijkblijvende of (vanaf volgend jaar wellicht) dalende fiscale druk kerft een structureel tekort in de overheidsfinanciën. Bij een ongewijzigd beleid is dat tekort in 2006 mogelijk 3 % (zie grafiek: Gapend gat in de begroting). Was het niet ooit de bedoeling om vanaf 2005 structurele overschotten te boeken om de extra kosten van de vergrijzing op te vangen?
Daan Killemaes
De put in de sociale zekerheid wordt voor volgend jaar, vooral door de stijgende uitgaven in de gezondheidszorg, op 850 miljoen euro geschat.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier