Van ‘braindrain’ naar ‘brain bank’

Wat hebben we er aan om te investeren in toptalent, als ze het land verlaten na hun studies ? De zogenaamde ‘braindrain’ of hersenvlucht betekent op het eerste zicht een zwaar verlies voor een land.

Maar misschien zien we het iets te negatief: braindrain kan ook ‘brain bank’ worden als ons land aantrekkelijk kan blijven.
Wat doe je als een briljante jongeman trots vertelt dat hij wordt toegelaten aan het Amerikaanse MIT in Boston. Eerst voelde ik uiteraard gedeelde vreugde. Maar als econoom, is er de neiging om ook de keerzijde van de medaille te zien. 24 jaar lang werd er geïnvesteerd in dit talent. De VS plukt nu de crème van onze intelligentsia weg, gesteund door een Belgische studiebeurs nog wel. Moeten we dan geen braindrainvergoeding vragen?

De VS is een hersenmagneet
Er zijn volgens schattingen van de OESO (1), zo’n 325,000 Belgen naar het buitenland vertrokken, een derde hoogopgeleiden. 100,000 academici zijn met andere woorden hun geluk in het buitenland gaan beproeven. Dat is het equivalent van een Belgische stad. Een op de zestien hoger opgeleiden verloren we aan het buitenland. Er zijn meer intellectuele vluchtelingen uit België dan uit Frankrijk, China of de VS. Maar de leegloop in het Verenigd Koninkrijk is bijvoorbeeld veel spectaculairder.

‘Braindrain’ is zelfs een hot topic in Groot-Brittannië. En dan waren de cijfers nog geflatteerd omdat de emigratie van Posh & Becks een relatieve braingain voor het land betekende.

Bij de Belgische hooggeschoolden hebben de VS het meeste aantrek: een kwart zoekt er zijn intellectuele geluk. De VS verliezen bijna geen eigen topintellectuelen, en blijven een globale hersenmagneet. Dat betekent een enorme en goedkope verrijking van het intellectuele potentieel van het land. Het land heeft drie belangrijke troeven voor tophersenen.

Ten eerste hebben de VS topuniversiteiten. Ze zijn erin geslaagd om de beste proffen, en het hoogste niveau van opleidingen aan te bieden. Ten tweede is de levenskwaliteit er erg hoog voor de buitenlandse elite. En ten derde zwaaien de VS met geld. Niet alleen zijn er studiebeurzen, studenten weten dat na en zelfs tijdens hun studies er heel wat mogelijkheden zijn. Universiteiten zijn broeihaarden van ondernemerschap, van spin-offs en continue kansen. Een MBA of PhD-titel zijn een entreeticket voor financiële onafhankelijkheid.

Elitair versus egalitair Toptalent aantrekken is per definitie elitair. Europese landen hameren echter veel meer op egalitaire opleidingen; bereikbaar voor iedereen, democratisch, met een breed en minder diepgaand aanbod. Ons beloningssysteem heeft dezelfde kenmerken: rijk worden of succes hebben heeft een negatieve bijklank gekregen.
Een land dat zijn beste talenten weet te behouden, of de buitenlandse kan aantrekken, kan meer welvaart creëren. Dat is meteen ook de houding die we moeten aannemen. Onze beste hersenen kunnen van een opleiding en ervaring genieten in het buitenland die ze niet vinden in ons land. Laat ons een economie vormen die creativiteit, ondernemerschap, initiatief en innovatie uitstraalt, en dan komen de toppers vanzelf teruggevlogen naar hun til.

Dan hoeven we ook niet meer wakker te liggen van een ‘braindrain’ maar wordt de emigratie een ‘brain bank’: talent komt dan beter ontwikkeld terug dan het vertrok.

Geert Noels, chief economist van Econopolis