Uw kapitaal beschermen kost geld

Beleggers betalen een steeds hogere prijs voor de kapitaalbescherming die gestructureerde beleggingsproducten bieden. Dat gaat ten koste van hun rendement.

Gestructureerde beleggingsproducten worden in België aangeboden in de vorm van beleggingsfondsen of obligaties – de zogenoemde notes. Anders dan gewone fondsen hebben gestructureerde fondsen als doelstelling het belegde kapitaal geheel of gedeeltelijk te beschermen. In ruil daarvoor hebben ze een bijzonder mechanisme om de opbrengst te bepalen. Gestructureerde obligaties bieden een kapitaalbescherming zoals gewone obligaties, maar er is geen vaste coupon. De coupon van een note – die periodiek of eenmalig op de eindvervaldag wordt uitgekeerd – kan bijvoorbeeld zijn gekoppeld aan de korte- of langetermijnrente of aan de evolutie van een aandelenindex.

Formele waarborg

De volledige of gedeeltelijke kapitaalbescherming is voor beleggers het belangrijkste argument om gestructureerde beleggingsproducten te kopen. De uitgevers van gestructureerde obligaties geven een formele waarborg. Tekent u bijvoorbeeld in op note ING Bank nv (NL) 10Y EUR Floating Rate Notes 01/27, dan moet ING Bank formeel zorgen voor de terugbetaling van 100 procent van uw inleg. Die waarborg geldt enkel voor de terugbetaling op de eindvervaldag. Wilt u uw note vroeger verkopen, dan kunt u een deel van uw inleg verliezen als de koers is gedaald onder pari (onder 100 % van de nominale waarde).

Die formele waarborg betekent niet dat u belegt zonder risico. Gaat de uitgever failliet – denk aan wat de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers overkwam in 2008 – dan riskeert u uw volledige inleg te verliezen. Het is dan hopen op een vrijwillige commerciële tegemoetkoming van de verdeler van die producten. Maar zelfs als die over de brug komt, krijgen beleggers zelden hun volledige inleg terug, laat staan de opgespaarde coupons.

Bovendien bestaat sinds begin 2016 de kans dat obligatiehouders mee in het bad worden getrokken als een Europese bank in moeilijkheden raakt. Volgens de Europese bail-inregels moeten alle schuldeisers bij de redding van een bank mee de verliezen dragen, afhankelijk van hun senioriteit (eerst de achtergestelde schulden, daarna de senior obligatiehouders en ten slotte de spaarders). Hoe lager de senioriteit, hoe groter het verlies. De recente schuldherstructureringen van een aantal Italiaanse banken tonen aan dat de bail-inregels geen theoretische oefening zijn. Ga daarom altijd na wat de senioriteit van de gestructureerde obligatie is waarop u wilt intekenen. Die informatie vindt u in het prospectus. De vermelde obligatie van ING Bank is bijvoorbeeld een senior, niet-achtergestelde obligatie.

Zorg er ook voor dat u het geld dat u in notes belegt, voldoende spreidt over verschillende uitgevers. Vooral als u vaste klant bent bij een bank die regelmatig nieuwe notes verdeelt, is de kans reëel dat u snel een grote blootstelling aan de favoriete uitgevers van die bank opbouwt.

Gestructureerde fondsen

Bij gestructureerde beleggingsfondsen is de kapitaalbescherming iets ingewikkelder. De brochure van het fonds Global Select 90 Timing Optimizer USD 1, dat wordt verdeeld door KBC, stelt dat het product ernaar streeft de belegger op de eindvervaldag minstens 90 procent van zijn inleg terug te geven. Enkele zinnen verder leest de aandachtige belegger dat het fonds geen kapitaalbescherming biedt.

Die op het eerste gezicht tegenstrijdige verklaringen worden verduidelijkt in het prospectus van meer dan 1300 pagina’s. Daarin wordt uitgelegd dat de terugbetaling van minstens 90 procent van de inleg op de eindvervaldag een streefdoel is, maar dat er geen formele waarborg wordt gegeven. Om die doelstelling te halen, wordt belegd in een portefeuille van obligaties en andere schuldinstrumenten van verschillende financiële uitgevers, met een gemiddelde kredietrating van minstens A- bij de kredietbeoordelaar Standard & Poor’s (of gelijkwaardig bij andere agentschappen). Als er op de eindvervaldag een tekort is – door problemen bij een of meer uitgevers – kan de fondsbeheerder KBC Asset Management beslissen dat tekort zelf aan te vullen, al is hij daar niet toe verplicht.

In tegenstelling tot de notes wordt uw kapitaal dus beschermd via een gediversifieerde portefeuille aan schuldinstrumenten van verschillende uitgevers, maar is er geen formele waarborg.

Impact op het rendement

De kapitaalbescherming van gestructureerde beleggingsproducten heeft een directe impact op hun rendement. De uitgever moet een deel van de inleg opzijzetten om de belegger op de eindvervaldag zijn inleg geheel of gedeeltelijk te kunnen teruggeven. Naarmate de rente zakt, moet hij een steeds groter deel opzijzetten. De aanhoudende daling van de rente in de eurozone betekent dat er bij gestructureerde beleggingsproducten in euro steeds minder geld overblijft voor de structuur die het rendement zal bepalen. Uitgevers moeten dat rendement daarom steeds meer beperken via lagere minimum- en maximumrendementen, of kiezen voor munten met een hogere rente (zoals de Amerikaanse dollar).

De ING Bank nv (NL) 10Y EUR Floating Rate Notes 01/27 keert bijvoorbeeld elk kwartaal een coupon uit die is gekoppeld aan de kortetermijnrente in de eurozone. Los van het feit dat u een langetermijnobligatie koopt waarvan de opbrengst afhangt van de kortetermijnrente, wordt die coupon ook afgetopt. De minimumcoupon bedraagt 0,15 procent bruto op jaarbasis. Na afhouding van de roerende voorheffing van 30 procent blijft 0,105 procent over, wat ongeveer gelijk is aan de minimumspaarrente (0,11 procent). De maximale coupon bedraagt 4 procent, maar de brochure zegt dat de kans dat die coupon tijdens de looptijd één keer wordt gehaald bijna onbestaand is. De kortetermijnrente staat sinds 2015 onder nul. Een soortgelijk mechanisme vinden we terug bij de Belfius Financing Company (LU) US Dollar Interest Rate Notes, al heeft die een kortere looptijd van drie jaar. Hier bedraagt de minimumcoupon 1,5 procent en de maximumcoupon 3 procent op jaarbasis. Die note is in Amerikaanse dollar, wat betekent dat u in ruil voor de hogere rente een wisselkoersrisico loopt. Daalt tijdens de looptijd de dollar in waarde tegenover de euro, dan verliest u op de eindvervaldag een deel van uw oorspronkelijke inleg in euro.

Kosten

De beperking van het mogelijke rendement is niet de enige prijs die beleggers betalen voor de gedeeltelijke of de volledige kapitaalbescherming. Er zijn ook instap- en uitstapkosten en – in het geval van de fondsen – beheerskosten. Ze kunnen een aanzienlijk deel van uw rendement oppeuzelen.

Van beleggingsfondsen worden de instapkosten expliciet vermeld. Zo bedraagt die bij de Global Select 90 Timing Optimizer USD 1 van KBC tijdens de intekenperiode 2,5 procent. U bent er het beste ook zeker van dat u wilt beleggen in dat product, want er wordt in de eerste maand na de start 5 procent uitstapkosten aangerekend. De rest van de looptijd bedragen die 1 procent. Op de eindvervaldag worden geen uitstapkosten aangerekend. Tijdens de looptijd wordt ook elk jaar 1,63 procent beheerskosten verrekend in de netto-inventariswaarde van het fonds.

Bij de notes zijn de instapkosten het verschil tussen de uitgifteprijs en 100 procent. De uitgifteprijs van de ING Bank nv (NL) 10Y EUR Floating Rate Notes 01/27 bedraagt zo 100,5 procent. Op de eindvervaldag krijgt u 100 procent van uw geld terug, wat betekent dat de instapkosten 0,5 procent van de inleg bedragen. Wilt u bijvoorbeeld 2000 euro in die note beleggen, dan betaalt u 2010 euro bij de start (2000 euro x 100,5%) en bedragen de instapkosten 10 euro. U krijgt op de eindvervaldag 2000 euro terug.

Mathias Nuttin

Een gestructureerd fonds beschermt het kapitaal via een portefeuille van schuldinstrumenten van verschillende uitgevers, maar er is geen formele waarborg.