(T)ROEBELS?

Rusland scoort weer beter bij het Internationaal Monetair Fonds ( IMF). De voorbije weken was er nochtans onrust op de financiële markten: zozeer zelfs dat buitenlandse investeerders uit obligaties in roebel stapten. Maar (voorlopig) is de rust weergekeerd. Ondanks de erg optimistische prognoses van de Russische regering vorige week (1% à 2% groei voor 1998, tegen een schuchtere 0,4% in 1997 en -6% in 1996), zouden een verzwakte roebel en nieuwe negatieve groeicijfers ook de West-Europese export aantasten – van Duitsland in de eerste plaats en onrechtstreeks dus van België. Hoewel, zelfs in een doemscenario is er niet meteen reden tot paniek: de directe handel van de Europese Unie met de Gos-landen (ex-Sovjet-Unie) vertegenwoordigt amper 4,4% van de totale exportcijfers buiten de EU-grenzen en leningen van West-Europese banken belopen nauwelijks 0,6% van het bruto nationaal product (BNP) van de EU. Mohamed El-Erian, hoofd emerging markets research bij de Londense investeringsbank Salomon Smith Barney, verwacht geen zware schokken op korte termijn, maar waarschuwt toch voor mogelijke turbulenties op het vlak van de rentevoeten: “Investeerders worden zenuwachtig en zullen nauw toezien of de regering er eindelijk in slaagt haar fiscale inkomsten te vergroten, de overheidsuitgaven te beperken en of ze werk gaat maken van haar privatiseringsprogramma. Of de hervormingsgezinden in de regering eindelijk vorderingen kunnen maken, zal ook doorwegen.”

TRENDS. Na tien jaar markthervormingen is Rusland er alleen maar in geslaagd de hyperinflatie te bezweren en de roebel te stabiliseren?

MOHAMED EL-ERIAN (SALOMON SMITH BARNEY). De regering wenst in ieder geval een gestabiliseerde munt, binnen enge schommelingsmarges. Dit vormt immers de basis om door te gaan met de noodzakelijke herstructurering van de economie. Als de druk op de roebel zou toenemen, zal Rusland de rente verhogen. Dat bleek in december 1997 en ook enkele weken geleden, toen de rentetarieven pieken bereikten tot 48%. Hoge rentevoeten zijn in Rusland makkelijker vol te houden omdat ze niet dezelfde impact hebben als in de West-Europese economieën. De onderontwikkeling van de formele economie speelt immers in de kaart van de centrale bank: binnenlandse hypotheken bestaan bijna niet en bankleningen aan bedrijven vormen een verwaarloosbaar deel van de totale kredietverlening. Daarnaast moet er nu ernstig worden gesleuteld aan de fiscale situatie om het begrotingstekort terug te dringen. Er zal scherp worden toegezien op een effectieve controle van de overheidsuitgaven en op een efficiëntere inning van de belastingen – ruim 90% van wat de privé-sector produceert, ontsnapt aan de belastingcontroleurs.

Hebben valutaspeculanten minder vat op de roebel dan op de Oost-Aziatische munten?

Uiteindelijk zijn het de Russen zelf die het lot van de roebel bepalen. Als zij het vertrouwen in hun munt verliezen, komt de roebel door een stijgende dollarisering van de economie en door kapitaalvlucht onder zware druk. Ik zie dit in de eerstkomende maanden echter niet gebeuren, omdat het buitenlandse vertrouwen in de roebel erg wisselvallig is. Dat bleek nog maar eens begin dit jaar. Internationale beleggers zijn in hun wereldwijde strategie bijzonder gevoelig voor ontwikkelingen in de opkomende groeimarkten. Tot vorig jaar waren ze, aangepord door een schijnbaar ontstuitbare opgang van de wereldmarkten, nog optimistisch gestemd over het ontluikende Russische kapitalisme. Sinds de Azië-crisis beoordelen ze de Russische economie eerder als een halfleeg glas. Voordien leek het nog halfvol. Zulke subjectieve beoordelingen kunnen gaan doorwegen, aangezien zo’n 30% van Ruslands schatkistcertificaten in handen is van buitenlandse beleggers. Wegens hoog oplopende overheidstekorten en de grote afhankelijkheid van buitenlandse financiering is Rusland dus niet immuun voor ontsporingen van het Latijns-Amerikaanse of Oost-Aziatische type.

Russische en buitenlandse ondernemers dringen aan op een faillissementswetgeving. Lukt zoiets? Nauwe banden tussen Russische topfinanciers en overheden lijken een afspiegeling van het ‘vriendjeskapitalisme’ in Azië?

Corporate governance is nog steeds een probleem in Rusland. Er is vooruitgang geboekt in het verbeteren van de wetgeving, in het reguleren van businesspraktijken, maar er is nog een hele weg af te leggen. Als Rusland aantrekkelijk wil worden voor noodzakelijke directe buitenlandse investeringen, zal er flink wat bijgeschaafd moeten worden. Bijvoorbeeld om investeringen mogelijk te maken die de economische infrastructuur van het land verbeteren, om overdracht van technologie te vergemakkelijken of om het bedrijfsmanagement te upgraden. Want hoe meer Rusland zich openstelt voor buitenlandse concurrenten en nieuwkomers, hoe meer het zogenaamde crony capitalism, dat ook Rusland een negatieve reputatie bezorgt, aan banden wordt gelegd.

Lage grondstofprijzen, minder olie-inkomsten kunnen de handelsbalans in het rood doen omslaan. Nog een klap voor de roebel?

Voor zijn inkomsten uit export is Rusland erg afhankelijk van basisgrondstoffen zoals olie, gas en allerlei metalen. Bijgevolg zit de huidige neerwaartse trend van internationale grondstofprijzen niet mee. Men verwacht een verdere vermindering van Ruslands handelsoverschot en een inkrimping van het lopende overschot tot een bijna-evenwicht. Het lot van de roebel hangt nu sterk af van de maatregelen die de regering op binnenlands vlak bereid is te nemen ter compensatie van de minder gunstige grondstofprijzen. Dit wordt bepalend, aangezien de buitenlandse reserves maar goed zijn voor zo’n 17 miljard VS-dollar, waarvan 4,5 in goud.

Rekening houdend met de realiteit van de ondergrondse economie, zou het reële BNP en het inkomen per capita er dubbel zo groot zijn als blijkt uit officiële statistieken.

In Rusland is de informele economie vrij omvangrijk. Vandaar dat officiële statistieken het reële gewicht van Ruslands totale productie, BNP, investeringen en consumptie onderschatten. De informele sector is heel wat wendbaarder en ongetwijfeld dynamischer dan grote delen in de officiële sector. Een efficiëntere inning van de belastingen is dus essentieel voor de sanering van de staatsfinanciën.

ERIK BRUYLAND