Toscane: waar rijke Bel gen ongeremd genieten

Fabelachtige landschappen, een strelend klimaat en adembenemende luxe.

Daarom zijn premier Guy Verhofstadt, dirigent Philippe Herreweghe, baron Daniël Cardon de Lichtbuer en zoveel andere Belgische ondernemers zo in de ban van Toscane. Maar hoe betaalbaar is het er nog?

Florence, Sienna (Italië)

Voor wie in de ochtenduren de verkeersellende en de smog van de Milanese stadsring moet trotseren, heeft de namiddag nog voldoende pracht in huis. De Chiantigiana-route bijvoorbeeld – die Florence met Sienna verbindt – is met haar zachte heuvelkammen, haar uitnodigende wijngaarden en haar ranke cipressen een streling voor het oog. Halverwege ligt Greve in Chianti, een ietwat ingeslapen dorp dat niet meteen bekend staat wegens zijn opmerkelijke kunstwerken. Maar het door loggia’s omgeven marktplein, de Piazza Matteotti, kan zo dienen als decor voor de film ‘La vita è bella’ of een of andere Federico Fellini-prent.

Het allesoverheersende gevoel hier is er een van authenticiteit, eenvoud en schoonheid. Onder één van de middeleeuwse arcades heeft het lokale immobiliënkantoor Studio Immobiliare Becucci een minuscuul reclamebord gehangen voor het betere volk. Wie op zoek is naar een flatje of – beter nog – een landhuis, vindt zijn gading in een prijsvork tussen 205.000 euro (voor de goedkoopste flat) en 2 miljoen euro (voor een huis op vele hectaren grond). Het is in deze onmiddellijke buurt dat heel wat welstellende Belgen de voorbije jaren hun optrekje zijn komen zoeken en vinden.

Een adellijke tafel

Pal boven Greve toornt het schilderachtige vestingsdorp Montefiorale (letterlijk: bloemenberg) uit, waar kunstenaars op een zondagmorgen graag hun ultieme talent op doek komen zetten. Hier kocht baron Daniël Cardon de Lichtbuer tien jaar geleden (hij was toen 65) een optrekje om u tegen te zeggen voor relatief weinig oude Italiaanse lires. “Maar dat was in 1994 en net voor de grote opflakkering van de prijzen,” zegt de gewezen voorzitter van de vroegere Bank Brussel Lambert. “Nu is het huis wellicht minstens het dubbele waard. Maar ik heb deze koop nooit als een belegging gezien. Wel als een meerwaarde voor mijn manier van leven.”

Zelfs in de herfst zomert het nog aardig in Toscane en de Belgische baron heeft voor de gelegenheid zijn chapeau de paille opgezet. Zijn patriciërswoning met onmetelijk hoge plafonds, een imposante hall en statige stenen trappen neigt naar een kasteel, waar de koelte in de zomer zo voelbaar is. Buiten, aan de zijkant van het huis met zijn zestiende-eeuws karakter, toont de ‘kasteelheer’ zijn ‘woonkamer’: onder een boom staat een langgerekte tafel waar de Belgische en Italiaanse vrienden elkaar geregeld vinden. Daniël Cardon de Lichtbuer eet, drinkt en ademt Toscane. “De interesse van de Belgen voor Toscane is nochtans recent,” zegt de bankier op rust. “Vroeger en ook nu nog trekt het welstellende volk zich terug aan de Franse Azurenkust. Maar Toscane heeft een dimensie méér. Hier heb je een intellectuele meerwaarde via de kunst, de kunst van het leven ook waar Italianen zo sterk in zijn. Naar Toscane kom je niet om gezien te worden, maar om inspiratie op te doen. Vraag het maar aan Guy Verhofstadt of aan musicoloog Philippe Herreweghe.”

Van een echte Belgische kolonie is er in Toscane geen sprake. Je telt er de Belgen eerder met tientallen dan wel in honderdvoud. “Maar typisch is dat het onveranderd gaat om mensen met een intellectuele bagage die zich hier perfect weten te integreren,” zegt baron Cardon de Lichtbuer terwijl hij een fruitige Italiaanse champagne ontkurkt. “De Belgen die hier wonen, spreken binnen de kortste keren Italiaans en ze tellen Italiaanse vrienden, ook onder het gewone volk. Rijk of arm, kasteelheer of landbouwer, het doet er hier niet toe. Iedereen praat hier met iedereen onder eenzelfde boom.”

Ode aan de levenskunst

Baron Cardon de Lichtbuer is niet de enige adellijke Belg die Toscane heeft uitgeroepen tot ‘place to be’. Telgen van de families De Liedekerke, De Crombrugghe of Ver- haeghe de Naeyer (mede-eigenaars van Bekaert) hebben hier ook hun optrekje.

In de zomer van 2001 deed de gewezen Belgische ondernemer Carol Van Wonterghem (in 1996 deed hij zijn minderheidsparticipatie in het familiale textielbedrijf Gevaco van de hand) een poging om deze en andere ‘Toscane-Belgen’ bijeen te krijgen voor een muziekfestival. Hij kreeg daarbij steun van de Belgische musicoloog-dirigent Philippe Herreweghe en van de Italiaanse Antonella Zedda, die samen L’Orchestre des Champs Elysées leiden in Parijs. Het nieuwe Toscaanse kind kreeg ook een naam: de Accademia delle Crete Senesi.

Op drie jaar tijd is deze ode aan de klassieke muziek én aan de levenskunst uitgegroeid tot een heuse happening. De aanwezige Belgen, onder wie Almanij-topman Jan Huyghebaert en ondernemers zoals Philippe Vlerick, Franky Carbonez (ex- Prodata) of Jean Vandemoortele ( Groep Vandemoortele) zijn voor een bedrag van minder dan 1000 euro vaak ook de sponsors van het festival. Overdag worden excursies georganiseerd, ‘s avonds wordt er muziek beluisterd. Afgelopen zomer kwamen ook prins Filip en Mathilde zich mengen in het gezelschap. Philippe Herreweghe, die zelf in Toscane woont, zet het muzikale gedeelte luister bij. De Oost-Vlaamse sopraan Dominique Verkinderen, beter bekend als mevrouw Guy Verhofstadt, kwam vocaal aardig uit de hoek. De premier zat op de eerste rij en hoorde dat het goed was.

Buurman van Sting en Madonna

De Via Chianti stond vroeger bol van de landbouwbedrijven die nu eens olijven en dan weer wijn verbouwden. Bemiddelde Toscanen stelden toen nog graag hun ‘casa colonica’ ter beschikking aan pachtboeren. Verhuurder en huurder deelden destijds de opbrengsten van de landerijen. In de jaren zestig en zeventig raakten tientallen pachthoven echter in verval omdat de nieuwe generatie liever naar de stad trok voor werk. Het zijn vaak die huizen annex landerijen die zijn overgegaan in handen van de welstellende Italiaanse burgerij of van kapitaalkrachtige buitenlanders.

De Toscanen noemen deze Via Chianti nu wel eens smalend de ‘ Dormitorio de Firenze’. Maar het zijn dan wel oogverblindend mooie slaaphuizen. Volgens ingewijden woont de Belgische dirigent Philippe Herreweghe in Toscane op een van de mooiste plaatsen op deze wereld. In het pas verschenen boek ‘Levenskunst in Toscane’ ( Uitgeverij Beta Plus, verdeeld door Lannoo) krijgt de voyeuristische lezer tweehonderd bladzijden lang waar voor zijn geld. Antwerpenaar Axel Vervoordt heeft er enkele van deze vroegere pachthoven opgeknapt voor rekening van Belgische eigenaars. Het werden pareltjes van gratie of echte ‘palazzo’s’. Onder zijn buitenlandse cliënteel bevinden zich ronkende namen als Sting en Madonna. In zijn Belgische portefeuille zit onder meer de fraaie Toscaanse woning van Laurent Josi (ex- Cobepa, verzekeringsgroep Josi).

In de buurt van Arezzo, in het zuidoosten van Toscane, heeft Guy Verhofstadt zijn favoriete optrekje waar hij graag de handen uit de mouwen steekt. “Zijn passie voor de regio is eindeloos,” zegt de Toscaanse politica Chiara Boni, die de premier al enkele keren ontmoette. Inmiddels heeft Verhofstadt zijn eerste woning met olijfbomen verpatst en ingeruild voor een nieuwe woning annex wijngaard in Tiberina. Bepaalde bronnen melden dat hij daarvoor zeer diep in de geldbeugel heeft moeten tasten.

Op zijn zuiderse buitengoed – waar de kelder vol ligt met Toscaanse wijn, waaronder de door hem aanbeden Brunello – komt de premier naar eigen zeggen tot rust en op volkomen nieuwe gedachten. In ‘Levenskunst in Toscane’ getuigt Verhofstadt: “Toscane en Noord-Italië staan vandaag in de Europese toptien van de zich voortdurend vernieuwende regio’s. Dat aanstekelijke contrast tussen onze oudste wortels en onze wildste dromen ervaar ik nooit intensiever dan in Toscane. Sinds vele jaren inspireert deze streek mij dan ook tot mijn meest productieve bedenkingen.”

Karel De Gucht is zijn kopman intussen gevolgd en kocht een landgoed in de Chianti-streek. Hier schreef de Belgische minister van Buitenlandse Zaken enkele jaren geleden zijn boek ‘Het einde der Pilaren’.

Vlaamse delicatessen en topwijnen

Als Belgen zich in Toscane vestigen, doen ze dat naar eigen zeggen “uit puur genot” of omwille van de inspirerende omgeving en de levenskunst. Dit is onder meer het geval voor nazaten van de familie Van Doninck ( Veritas), voor de Brusselse interieurspecialiste Isabelle de Borchgrave (die in Arezzo een woning heeft), maar ook voor de uit Kortrijk afkomstige Carol Van Wonterghem.

De net vijftig geworden jurist Carol Van Wonterghem gaf in 1996 een nieuwe wending aan zijn leven en viel voor Toscane. Hij leerde er de Toscaanse wijnen beter kennen en kwam er via wijninvoerder Calogero Licata in contact met de roemrijke Toscaanse familie Falvo van het wijngoed Avignonesi (Montepulciano). Daaruit ontstond een zakelijke entente met de bedoeling Toscaanse producten in het buitenland aan de man te brengen. Het Italiaans-Belgische bedrijf (Van Wonterghem nam een minderheid) luistert naar de naam Classica in Montepulciano. Classica verdeelt uiteraard in de eerste plaats wijnen, maar ook een waaier aan stijlvolle Toscaanse producten, zoals de beroemde messen van Berti uit Scarperia of typisch regionale voedingswaren. Dit jaar opende Classica in Montepulciano zijn eerste buitenlandse winkel: Negozio Classica in de chique Londense buurt Notting Hill. “Ik verkoop via de Toscaanse producten mijn grenzeloze passie voor de regio,” aldus Van Wonter-ghem.

Het ongetwijfeld boeiendste Vlaamse businessverhaal in Toscane werd echter geschreven door Jan Theys, zoon van de legendarische radiolegende en sportjournalist Piet Theys. In een eerder leven was de net vijftig geworden Vlaming onder meer rockjournalist ( Humo), concertorganisator, radiopresentator en vooral een succesrijke muziekproducent. Met het platenlabel BMG en met zijn eigen platenfirma Double T Music was hij het zakelijke brein achter onder meer Vaya con Dios, Helmut Lotti, K’s Choice, Noordkaap, Ozark Henry en de cd-reeks De Prehistorie.

Toen hij in 1998 de meerderheid in zijn zaak verkocht aan Sony, trok hij naar de glooiende Toscaanse streek rond Riparbella, om er op een zonnige heuvel van 38 hectare een buitenverblijf te kopen met de zangerige naam ‘Fattoria Fiammingha Serra All’Olio’. De hele Toscaanse partij bood ook voldoende plaats voor een lang gekoesterde droom in de vorm van een eigen wijngaard annex wijnkasteel.

Zijn op 250 meter hoogte gelegen en ossenbloedrode wijndomein ‘Caiarossa’ (letterlijk: rood huis) – 12 hectare en met uitzicht op de Tyrrheense zee – is van erg ver te zien in deze oeverloos rustige regio. Alles werd de voorbije jaren from scratch opgebouwd. Het wijndomein bevat onder meer een vier verdiepingen tellende kelder waar druiven worden geperst volgens het zwaartekrachtprincipe. Rondom staan 100.000 nieuw geplante druivelaars te wachten op de pluk. Op een boogscheut liggen wereldbefaamde Toscaanse wijnhuizen zoals Tenuta San Guido, Ornellaia of Le Macchiole.

“Ik zeg niet dat we de allerbeste wijn ter wereld maken, maar wél dat we de ambitie moeten hebben om het maximum te halen uit onze mogelijkheden,” zegt Theys als we hem op een zondag opzoeken. “Zopas kregen we hier een collega van de Pomerol-legende Château Pétrus op bezoek. Hij stond versteld van de kwaliteit van onze jonge wijn.”

Jan Theys woont nu “zeventig tot tachtig procent” van zijn tijd in Toscane, want de banden met het thuisland wil hij – zoals de meeste Belgen ter plaatse – niet helemaal doorknippen. Hij heeft in het Brusselse nog zakelijke belangen te verdedigen in het tv-productiehuis Skyline (waarin ook de Gimv participeert).

De ideale gids

Damien Wigny (ex- KB-Lux, nu gepensioneerd) is zonder twijfel de Belg met de grootste parate kennis over Toscane. Dit jaar viert de gewezen topbankier dertig jaar aanwezigheid in het Italiaanse noorden. In 1974 kocht Wigny zich een eerder bescheiden landhuis in Gaiole (Chianti), waar een stelletje Romaanse kerkjes de wondermooie heuvelruggen sieren. De ‘instapprijs’ voor de woning was toen verwaarloosbaar klein. “Ik kocht het voor een appel en een ei,” getuigt Wigny. In de jaren tachtig ruilde de bankier op rust dat huis voor een nieuwe, maar grotere woonst in Brolio, netjes gelegen onder het feeërieke Castello di Brolio van de bemiddelde en roemrijke familie Ricasoli. De Ricasoli’s maakten van het in de Middeleeuwen fel bevochten slot een van de bekendste wijnhuizen uit het hele chiantigebied.

In deze buurt woont Wigny zowat de helft van zijn tijd, want hij houdt eraan om ook zijn Belgische contacten niet te verwaarlozen. In zijn riante woning staat zijn passie tegen een muur: zo’n 6000 boeken die alleen betrekking hebben op Toscane sieren de bibliotheek. Volgens Ann Lie- baerts van De Warande is Damien Wigny zowat de beste gids die je in heel Toscane kan vinden. Met een groep van een veertigtal Warande-vrienden – waaronder heel wat Vlaamse ondernemers – trok ze de voorbije jaren al twee keer richting Florence en Sienna. “Zijn kennis en begeestering maakten op iedereen een diepe indruk,” zegt Liebaerts.

Op de vraag wat er hem zo aantrekt in Toscane, is Damien Wigny zo duidelijk als maar zijn kan: “Alles. Er heerst een algemene levenskwaliteit die je volgens mij nog zelden kan terugvinden op andere plaatsen. In België is het Zoute zeker aantrekkelijk, maar Toscane is nog andere koek. Je hebt de pracht van de steden en de authenticiteit van de landschappen. Hier mag je niet meer bouwen en mag je zelfs geen steen meer op een andere steen leggen. Dit zorgt ervoor dat Toscane blijft wat het is. Ik ken persoonlijk geen plaatsen in de wereld waar het beter toeven is. Zelfs de Provence moet het volgens mij afleggen.”

Officieel is Damien Wigny sinds 2002 op rust, maar dat is een zeer relatief begrip. ” Facio il signore,” zegt hij geamuseerd over zichzelf, wat vrij vertaald zoveel wil zeggen als “ik doe wat ik wil en sta niet onder tijdsdruk”. Maar de passie stroomt waar ze niet gaan kan en in wezen is Wigny superactief. In het verleden schreef hij al twee lijvige gidsen (een over Florence, een over Sienna) vol bij Duculot (nu in handen van de Doornikse uitgeverij Casterman). Maar nog is zijn honger niet gestild. Momenteel loopt hij dagelijks op nieuwe Toscaanse paden om de schier onmetelijke kunst en cultuur te boek te stellen. “Ik ontdek zelfs na dertig jaar nog nieuwe wonderen of unieke musea,” zegt Wigny. Om zijn levenswerk rond te maken, wil de gewezen bankier alvast nog drie boeken zien verschijnen, en daar werkt hij dagelijks aan. Zijn ultieme droom bestaat erin dat zijn oeuvre niet alleen in het Frans en het Italiaans zou verschijnen, maar ook in het Engels. Misschien lukt het dromen in Toscane beter dan op andere plaatsen op deze wereldbol?

Karl Cambien

“Sinds vele jaren inspireert Toscane mij tot mijn meest productieve bedenkingen.” (Guy Verhofstadt)