7 tips om echt onbereikbaar te zijn na de werkuren: ‘Geniet van uw verworven recht op deconnectie’

Sinds 1 april geldt in ons land het recht op deconnectie. Na de werkuren mag u voortaan onbereikbaar zijn voor mail of telefoontjes van uw werk. Bijna driekwart van de werknemers (74%) is voorstander, maar de meeste werknemers (65%) en nog meer leidinggevenden (75%) verwachten dat onbereikbaar zijn in de praktijk niet mogelijk is. We geven 7 tips om toch gebruik te maken van uw recht op deconnectie.

Als u werkt in een bedrijf dat 20 of meer werknemers telt, dan hebt u het recht om na de werkuren niet bereikbaar te zijn. Het zogenoemde recht op deconnectie maakt sinds 1 april verplicht deel uit van de cao of arbeidsovereenkomst.

En hoewel onbereikbaar zijn surreëel lijkt voor het merendeel van de werknemers en leidinggevenden, hebt u dus er dus wel degelijk recht op. Protime, een bedrijf bekend om zijn tools voor tijdregistratie, liet 1.000 Vlaamse werknemers ondervragen. 34 procent van hen ervaren minder stress door deconnectie van het werk. Lode Godderis, professor arbeidsgeneeskunde aan de KU Leuven, legt in zeven tips uit hoe u succesvol na het werk de mails en telefoons negeert.

1. Afspraken en shiften

Alles begint bij de juiste verwachtingen bij zowel werknemer als werkgever, steekt professor Godderis van wal. “Zorg dat dat tijdens een teamoverleg wordt vastgelegd hoe werknemers onbereikbaar kunnen zijn, terwijl tegelijk waar nodig de permanentie op de werkvloer wordt bewaakt. Goede afspraken en overleg zijn echter cruciaal, zodat de verwachtingen duidelijker worden.”

“Voor sommige sectoren, waar bepaalde taken of communicatie na de uren cruciaal zijn, kan het bijvoorbeeld helpen om te werken met shiften. Als u ‘s avonds de tijd neemt om mails of telefoontjes te beantwoorden, dan wil dat zeggen dat u op een ander moment kan deconnecteren. Uit het onderzoek blijkt dat 41 procent door het ‘recht op deconnectie’ meer op zijn strepen staat wanneer er buiten de werkuren contact met hen wordt opgenomen.”

We gebruiken meer dan ooit digitale middelen om met elkaar in contact te komen. Videovergaderingen zijn ontzettend populair, maar volgens de professor kan u deze tools ook gebruiken om u af te schermen van het werk. “In de agenda geeft u aan wanneer u bereikbaar bent en met de focusmodus in de instellingen van uw smartphone weert u meldingen van uw professionele e-mail volgens een vast tijdschema. Geen meldingen buiten de werkuren”, zegt professor Godderis.

2. Deconnectie en telewerk

Dat we na de coronaperiode veel meer thuis werken, ervaren de meeste mensen als positief. Toch zoeken we nog volop de juiste weg in dat telewerken. Enerzijds doordat werknemers grotendeels zelf opdraaien voor de kosten die ze thuis maken, maar ook voor onze mentale gezondheid. “Wie veel thuis werkt, loopt het risico dat werk en privé te dicht samenkomen. Het is dus een kwestie van zelf barrières opzetten. Pendel ook naar huis, net zoals u ‘s ochtends onderweg zou zijn naar het werk. Dat klinkt misschien vreemd, maar een wandeling bereidt u voor op het werk. Werk ook best in een andere ruimte dan waar u’s avonds ontspant”, zegt de professor.

‘Het klopt niet dat iedereen een hele hoop stress ervaart door buiten de werkuren bereikbaar te zijn.’

Lode Godderis, KU Leuven

Al beseft hij dat dat niet altijd praktisch haalbaar is. “Wie bijvoorbeeld in een kleine studio woont, kan zijn laptop beter opbergen in een kast na het werk. Zo is er een visuele prikkel uit ons gezichtsveld die aan werk doet denken. En na het werk sluit u weer af met een wandeling. Als u weer thuis komt, is er geen laptop te zien.”

3. Flexibiliteit en vergoeding

“Het klopt niet dat iedereen een hele hoop stress ervaart door buiten de werkuren bereikbaar te zijn. Niet iedereen heeft er problemen mee en zeker niet wanneer het een situatie van geven en nemen is. Misschien kan u ook in omgekeerde zin op flexibiliteit rekenen van uw werkgever”, merkt Godderis op.

“Het kan bijvoorbeeld handig zijn om in een situatie van telewerken en tijdens de klassieke nine-to-five kantooruren even de deur uit te gaan voor boodschappen of om de kinderen van de kinderopvang te halen. Misschien doet u aan co-ouderschap, dan zou u een uurtje langer kunnen werken in de week dat de kinderen niet bij u thuis logeren en bent u sneller vrij wanneer ze er wel zijn. Anderzijds zou u ook om een financiële compensatie kunnen vragen in ruil voor het bereikbaar zijn.” Dat kan in de vorm van overuren uitbetalen of door een flexwerkvergoeding die contractueel wordt bepaald.

4. Wat als het echt dringend is?

U spiekt toch even in de meldingen van uw telefoon en merkt dat er echt een urgent probleem is. Schiet u dan in actie of blijft u rustig tv kijken? “Die processen moeten vooraf worden bepaald”, zegt de professor stellig. “Als u in een sector werkt waarin u echt dringende zaken ook na de uren moet oplossen, dan zou u kunnen afspreken dat zo’n informatie alleen telefonisch wordt doorgespeeld. Dan kan u op zijn minst de meldingen op uw mailbox uitschakelen buiten de werktijden.”

‘Zelfs in een competitieve omgeving wil een baas dat u optimaal functioneert, ook al betekent dat dat u niet elke avond uw mailbox in de gaten houdt.’

Lode Godderis, KU Leuven

5. Onbereikbaar in een competitieve omgeving

Niet elke werkomgeving is dezelfde en in sommige bedrijven of afdelingen kan het er soms competitief aan toe gaan. Hoge werkdruk is bijna de regel, niet de uitzondering. Hoe kaart u dan uw recht aan om onbereikbaar te zijn? “Hou het bij de feiten”, adviseert de professor arbeidsgeneeskunde. “Leg uit hoe die mails en telefoontjes buiten de uren uw productiviteit negatief beïnvloeden. Zelfs in een competitieve omgeving wil een baas dat u optimaal functioneert, ook al betekent dat dat u niet elke avond uw mailbox in de gaten houdt. Toon aan wat voor werk u verricht en hoeveel uur u per week klaar staat voor het bedrijf. Maar het is wel zo dat verschillende onderzoeken erop wijzen dat het in dit soort werksituatie het moeilijkste is om deconnectie bespreekbaar te maken.”

6. Klein versus groot bedrijf

Of een bedrijf al dan niet afspraken heeft gemaakt over de bereikbaarheid buiten de kantooruren, hangt vaak af van de grootte van de onderneming. In de organisaties met minder dan 20 personeelsleden werd bij een kwart afspraken gemaakt over de beschikbaarheid buiten de werkuren (geen afspraken: 58% / weet het niet: 17%). In organisaties met 20 medewerkers of meer werden hierover afspraken gemaakt bij 35% van de werknemers (geen afspraken: 49% / weet het niet: 16%).

‘Probeer altijd in eerste instantie om toch samen met uw baas tot een oplossing te komen. Als dat niets uithaalt, kan u contact opnemen met de hr-afdeling of met de vakbond’

Lode Godderis, KU Leuven

“Grote bedrijven hebben veel vaker een duidelijk beleid, terwijl werknemers in kleinere bedrijven het moeten hebben van informele afspraken. In een klein bedrijf is het een kwestie van initiatief te nemen. Het voordeel is dat u door die informele wijze van contact vaak kan rekenen op een grotere flexibiliteit. Dankzij uw persoonlijke relatie met collega’s of uw specifieke thuissitituatie krijgt u mogelijk meer begrip.

7. Als de baas niet mee wil

Maar wat doet u best wanneer uw autoritaire baas echt verwacht dat u dag en nacht paraat staat, zonder dat hij ervoor open staat om afspraken te maken? “Probeer altijd in eerste instantie om toch samen met uw baas tot een oplossing te komen door feitelijk de situatie goed te schetsen. Als dat niets uithaalt, kan u contact opnemen met de hr-afdeling of met de vakbond.”

Als het recht op deconnectie in een bedrijf niet geregeld wordt, voorziet de wet in een kleine administratieve geldboete tot maximaal 100 euro. Leidinggevenden en werkgevers riskeren daarnaast een strafrechtelijke geldboete tot 1.000 euro wanneer de psychosociale risico’s in de onderneming niet worden aangepakt volgens de preventiehiërarchie.

Lees ook: