Tijd voor verandering

Het Limburgse ondernemerschap scoort zwak. De infrastructuur is ongelijk verdeeld. En de innovatietrein rijdt te traag. Het is tijd voor verandering.

Limburg heeft zijn reconversie grotendeels achter de rug. “Vandaag tellen we nieuwe en schitterende ondernemingen, die begrepen hebben dat ze zich moesten focussen,” zegt Paul Kumpen, de voorzitter van de Voka-Kamer van Koophandel Limburg. Zelf staat hij verscheidene keren in de gazellenlijst: bouwbedrijf Kumpen, K-Boringen, en als investeerder in fietsenproducent Race-Productions.

Kumpens woorden nemen niet weg dat Limburg de armste Vlaamse provincie blijft. De werkloosheid is er groter dan in de andere provincies en veel Limburgers trekken naar de hoofdstad. Volgens voorman Jos Stalmans van VKW Limburg, moet vooral de dienstensector beter worden uitgebouwd. Limburg heeft echter geen aantrekkingspool zoals Antwerpen met zijn haven en de instroom van grote buitenlandse investeerders is zo goed als stil gevallen. De vraag is of de 671 miljoen euro aan projecten in het ‘Limburgcontract’, dat met de Vlaamse regering is afgesloten, zullen volstaan om het tij te doen keren.

Veel waarnemers zijn het er over eens dat Limburg zich moet toespitsen op sectoren zoals land- en tuinbouw, logistiek en de industrie, die een relatief hoge score halen. Grote namen zoals Ford Genk of Arcelor gooien heel wat gewicht in de schaal. De provincie scoort al jarenlang onder niveau in de sector dienstverlening. Toerisme is wel een snel groeiende activiteit: bijna 4 miljoen overnachtingen, een jaaromzet van 550 miljoen euro en 15.000 jobs.

Het zich focussen op de kernactiviteiten is een van de tien aanbevelingen voor de provincie, die de bedrijfsleiders van honderd van de grootste Limburgse ondernemingen in januari hebben neergeschreven in hun “Honderd voor 10”-nota, opgemaakt door de Voka-Kamer van Koophandel.

Euregio

Gouverneur Steve Stevaert beklemtoont dat zijn provincie pal in het midden ligt van de kennisdriehoek Aken-Luik-Brussel. Hij verwacht veel van de opkomst van de Euregio in het gebied en werkt aan het slopen van de grenzen met Duitsland en Nederland. De recentste Limburgse exportcijfers zijn zeer bemoedigend en wijzen op een groot vertrouwen. De bereikbaarheid van de provincie laat weliswaar te wensen over, stipt Stevaert aan. De spoorverbinding met Brussel mag dan al zijn verbeterd, richting Maastricht, Luik of Aken is er nog veel werk aan de winkel. In de stoutste Limburgse dromen wordt Hasselt een Euregionaal knooppunt waarbij het hst-station van Luik de naam “Liège/Limburg” krijgt. De vroegere steenkoolprovincie is voorts vragende partij voor de uitbouw van de IJzeren Rijn, de spoorverbinding tussen Antwerpen en het Ruhrgebied. De Limburgse bedrijfswereld zou daar zeker zijn voordeel bij doen. Net als bij een modernisering van het Albertkanaal.

Op de weg moet tegen 2012 een definitieve oplossing komen voor het pijnpunt ‘Klaverblad van Lummen’. Een betere ontsluiting van Zuid-Limburg – Sint-Truiden en omgeving – staat eveneens hoog op de prioriteitenlijst. De Vlaamse overheid heeft zich in het Limburgcontract geëngageerd om deze missing link grondig te bestuderen. Bij dit alles dient vermeld dat Limburg minder dan de andere provincies te kampen heeft met files op de weg.

Werk en innovatie

Tussen september 2005 en eind vorig jaar vonden 2889 Limburgers een baan. Ford speelde een belangrijke rol in de daling van de werkloosheid. Bemoedigende cijfers, die in contrast staan met de gegevens over innovatie. Volgens gedeputeerde Marc Vandeput (CD&V), bevoegd voor economie, is Limburg goed voor 11 procent van de economische toegevoegde waarde in Vlaanderen, terwijl de uitgaven voor O&O slechts 4,7 procent bedragen. Jos Stalmans schrijft die achterstand toe aan het feit dat de provincie te weinig grote onderzoeksbedrijven telt die de innovatie stimuleren en kunnen trekken.

Limburg haalt amper 11 procent van de IWT-projecten (Instituut voor de aanmoediging van innovatie door wetenschap en technologie in Vlaanderen) naar zich toe en slechts 4 procent van de toegekende IWT-subsidies. In verhouding tot hun collega’s in de rest van Vlaanderen, investeren de kleine en middelgrote Limburgse ondernemingen veel minder in O&O. De recente opening van het ‘Innovatiecentrum Limburg’ komt dus niets te vroeg. Onder impuls van zijn topman Gerard Buteneers heeft de Limburgse Reconversie Maatschappij (LRM) innovatie tot een absolute prioriteit verheven. Limburgs Voka-voorzitter Paul Kumpen beklemtoont dat de universiteit in Hasselt en de hogescholen een grotere rol moeten krijgen als het over innovatie gaat. Alle belangrijke actoren bespraken eind januari een ‘Toekomststrategie voor Innovatie’ op een Limburgse ronde tafel. Marc Vandeput geeft aan dat Limburg toch al een en ander heeft gerealiseerd: “Met Flanders Drive, maar ook met EDM, i-city, Vim en Pcfruit hebben we bewezen dat we kenniscentra van hoog niveau kunnen creëren.”

Starters

“Limburg kent veel goede managers, maar te weinig ondernemers. En jongeren willen te vaak ondernemen zonder zelf ondernemer te zijn. Waarschijnlijk heeft dat te maken met het feit dat we het met zijn allen te goed hebben,” zegt Paul Kumpen. Marc Vandeput schermt met de alarmerende conclusies van de jaarlijkse ‘Global Entrepreneurschip Monitor’ (Gem) en vindt dat een mentaliteitsverandering zich opdringt. Voka probeert te helpen met zijn ‘Startersacademie’ en het VKW doet dat met zijn ‘Limburgs Platform voor het Familiaal Bedrijf’.

Voka en VKW kondigden eind vorig jaar aan dat ze voortaan zouden samenwerken. Beide werkgeversorganisaties en Unizo staken elkaar geregeld stokken in de wielen en dat leidde soms tot potsierlijke toestanden. “Uiteraard mag elke organisatie haar eigenheid en engagementen behouden. Daar is niets verkeerds mee. Maar als het over belangenbehartiging gaat zoals bij het Limburgcontract bundelen we voortaan de krachten in het belang van het ondernemerschap,” zegt Paul Kumpen. Sommigen hebben het over een cosmetische operatie en stippen aan dat de werkgeversorganisaties elkaar nog steeds in de wielen rijden.

Overregulering

Weinig verrassend komt de overregulering aan bod als Paul Kumpen het heeft over de relatie van de economische wereld met de politieke overheid. Hij benadrukt dat het Staatsblad in 2006 76.468 pagina’s afdrukte, of 350 pagina’s lectuur per werkdag. “Geen mens, geen ondernemer en zelfs geen ambtenaar die dat nog kan volgen. De overheid moet dringend ontvetten en ambtenaren moeten een andere houding leren aannemen. In plaats van te controleren en te bestraffen, zou de nadruk moeten liggen op begeleiden en adviseren.”

United Brains of Limburg

Het aantal Limburgse studenten neemt toe, maar Limburg blijft rode lantaarndrager. Slechts 31 procent van de Limburgse beroepsbevolking heeft een diploma hoger onderwijs, tegenover 35 procent in Vlaanderen. Dat heeft te maken met het aanbod dat te gering is aan de universiteit Hasselt en het gebrek aan samenwerking tussen de twee Limburgse hogescholen. Om het met de woorden van Steve Stevaert te zeggen: “Er moet een soort ‘United brains of Limburg’ ontstaan”. Marc Vandeput gaat een stap verder en stelt dat de Limburgse onderwijswereld er goed aan doet systematisch samenwerking te zoeken met Leuven, Eindhoven, Maastricht en Luik. “Hierbij moet Limburg zich niet enkel interesseren voor bestaande successectoren zoals ICT of gezondheidszorg, maar ook voor nieuwe sectoren zoals life sciences. Ons pleidooi voor een Euregionale kennisregio is geen fetisj maar een bittere noodzaak om brain drain om te zetten in brain gain.”

Werkgevers wijzen op de kloof die nog altijd gaapt tussen de onderwijs- en de bedrijfswereld. “Dat komt vooral omdat de onderwijswereld moeite heeft om het snelle tempo in de bedrijfswereld te volgen,” vindt Paul Kumpen. Hij pleit daarom niet alleen voor meer samenwerking, maar vooral ook voor een meer praktijkgericht Limburgs onderwijs. “De Limburgse jongeren moet weten dat attitude in het bedrijfsleven belangrijker is dan IQ.”

Bedrijventerreinen

Het is opmerkelijk dat Limburg, in tegenstelling tot andere Vlaamse provincies, geen tekort heeft aan bedrijventerreinen. “We zijn zelfs het reservegebied van Vlaanderen. Dat komt onder meer door de geplande 300 hectare aaneengesloten bedrijvenparken in en rond Lommel. Het grootste in zijn soort in Europa,” zegt Jos Stalmans. Daarmee is meteen gezegd dat de spreiding van het aanbod aan bedrijventerreinen slecht is. “We hebben misschien een provinciaal overschot, maar subregionaal is er wel degelijk schaarste. In West-Limburg (Lummen, Beringen), Noord-Limburg (Bree, Bocholt) of Oost-Limburg (Maasmechelen) is er sprake van een tekort. Het heeft onder meer te maken met planningsprocessen die het tempo van de economie niet kunnen bijbenen,” zegt Paul Kumpen.

Marc Vandeput geeft dit toe, maar verwijst naar een reeks initiatieven die de provincie heeft genomen bij de opmaak van de Ruimtelijke Uitvoeringsplannen: bedrijventerreinen in onder meer Maaseik, Bree, Rotem, Alken, Maasmechelen en Overpelt. Dit gaat gepaard met aandacht voor nieuwe watergebonden bedrijventerreinen. “Toch laten we voor watergebonden activiteiten enorme mogelijkheden liggen. De groene jongens, weet je wel,” zegt Jos Stalmans. Gerard Buteneers vindt niettemin dat “ruimte om te ondernemen” in de eerste plaats een aangelegenheid is van de Vlaamse overheid. “In plaats van geld te stoppen in ondernemerschap zou het veel zinvoller zijn om euro’s boven te halen voor een aangepaste infrastructuur.”

De honderd Limburgse topondernemers die aan de nota ‘Honderd voor Tien’ werkten, willen meer dialoog met de buitenwereld, waarvan ze meer begrip verwachten. Beter wederzijds begrip en een constructieve communicatiepolitiek worden ook verwacht van de vakbonden. “Maar de relatie met de vakbonden is zeer werkbaar,” vindt Paul Kumpen.”We kunnen goed samenwerken. In het recente verleden liep het alleen enkele keren spaak in grote bedrijven, waarbij de vakbonden ook industrieterreinen afsloten. We zijn toen met een stakingshandleiding op de proppen gekomen. We zien de vakbonden graag, maar ook niet zo graag dat we alles zomaar kunnen laten gebeuren.”

WWW.TRENDS.BE

De Voka-nota “Honderd voor 10”

Karel Cambien