Tijd om schoon schip te maken

Gebroken samenlevingen lijm je niet met de hogedrukreiniger, gebroken beurzen niet met opgefokte groeicijfers. De rijkste industrielanden moeten de politieke en economische realiteit onder ogen zien en orde op zaken stellen.

Herinnert u zich de controverse van eind jaren negentig over de ‘Aziatische waarden’. Toen een financiële crisis het Oost-Aziatische mirakel brak, haalden westerse commentatoren die Aziatische waarden onderuit. Leiders beriepen zich daarop om hun snelle economische opkomst te verklaren. Onzin, klonk het vanuit Washington en Brussel: “vriendjeskapitalisme, corruptie en hebzucht hebben velen zand in de ogen gestrooid”.

Londen leek vorige week op Jakarta in mei ’98. Dezelfde brandende woonwijken met burgermilities die het overnamen van een machteloze politie. Het kan ook in Brussel en Antwerpen gebeuren. Maar terwijl Oost-Azië economisch opfleurt, kleuren onze beurzen en binnensteden rood. “Vriendjeskapitalisme, corruptie en alle inefficiënties opruimen die economische groei stremmen”, dat is wat rijke industrielanden volgens het Britse zakenblad The Economist te doen staat.

We betalen de prijs voor een economisch en sociopolitiek beleid dat grotendeels gebakken lucht was: groeicijfers, opgefokt door buitensporige kredietverlening en ‘vrijheid, blijheid’ in de samenleving, althans voor wie het zich kon veroorloven.

In de euforie zagen weinigen de financiële crisis aankomen. Wie wilde, kon wel de sociale cohesie zien verdampen, want in Londen, Parijs, Brussel, stonden volkswijken meer dan eens in brand. In 1992 al zei Sami Naïr, professor aan de universiteit Paris VIII, in Trends: “Vooral de middenklasse profiteert van de economische mutatie. Tegelijk worden de onderste bevolkingslagen _ die de nodige vaardigheden, noch de mogelijkheden hebben om zich om te schakelen en mee te evolueren _ uitgesloten.”

In zijn boek Le regard des vainqueurs _ les enjeuxs français de l’immigration waarschuwde Naïr voor parallelle samenlevingen en Londense toestanden. Tegen de multiculturele hype in pleitte Sami Naïr ervoor immigranten westerse waarden bij te brengen zoals individualisme, gekoppeld aan burgerzin, gelijkheid en verdraagzaamheid. “De voorwaarden om zonder drama’s nieuwkomers te integreren.” Intussen had de meerderheidscultuur die ‘traditionele’ waarden ingeruild voor onverschilligheid, verpakt als ‘vrijheid, blijheid’.

Gelukzoekers uit de achterbuurten van Lagos of Lahore vinden bij ons niet het verhoopte eldorado, maar dezelfde achterbuurten die ze ontvluchtten. Die frustraties versterken het afzetten tegen de meerderheidscultuur. In Londen en in Brussel verlangen hangjongeren naar luxekleding en technologische gadgets, maar dat streefdoel is losgekoppeld van het soort welvaart dat van hen verantwoordelijke volwassenen kan maken. Dat laatste kan alleen door een geïntegreerd en kordaat immigratiebeleid. Niet het waterkanon of een zeepbeleconomie.

Erik Bruyland