‘Thatcher, Turtelboom & taksen’

Als de vrij gulle herverdeling moet worden bijgestuurd in België, doe het dan niet via de invoering van Thatcher-taksen. Dat schrijft Daan Killemaes, hoofdredacteur van Trends.

In 1989 waagde de Britse premier Margaret Thatcher zich een brug te ver met een gemeentelijke poll tax. De Iron Lady hief een vast bedrag per kop om de gemeentekas te spekken. Een behoorlijk asociale maatregel, want iedereen betaalde evenveel, arm en rijk, al waren er uitzonderingen voor werklozen en studenten. Er stak een storm van protest op, die mee aan de basis lag van de politieke neergang van Thatchter. Haar opvolger, John Major, ook van de conservatieve partij, verving de hoofdelijke taks door een gezinsheffing berekend op basis van de waarde van het bewoonde huis.

Vlaams minister van Energie Annemie Turtelboom (Open Vld) waande zich vorige week eventjes Margaret Thatcher. Om de put van het groenestroombeleid te vullen – wat op zich noodzakelijk is – voert ze een heffing in die voor de meeste verbruikers neerkomt op een taks van 100 euro per aansluiting, ongeacht het elektriciteitsverbruik of het inkomen. Best hardvochtig dus, zeker omdat het gaat om een belasting op een basisbehoefte als elektriciteit, al vijlen sociale correcties de scherpe kantjes weg. Voor singles komt de Turteltaks zelfs neer op een hoofdelijke poll tax.

De socialisten kunnen zich enkel troosten met de gedachte dat de Turteltaks ook een vorm van vermogensbelasting is, omdat eigenaars van verschillende eigendommen de taks meerdere keren betalen. Toch is de heffing sociaal hard omdat het doorgaans om een vorm van omgekeerde herverdeling gaat, terwijl vooral de hogere inkomens en opportunistische bedrijven gebruikmaakten van de gulle subsidieregeling voor zonnepanelen. Die vormen een interessante en bijna risicoloze belegging, die je in deze tijden van lage rente niet meer vindt op de financiële markten. Zonnepaneeleigenaars krijgen er bijna een schuldgevoel bij.

De ironie is dat deze asociale belasting de put van een socialistische initiatief moet vullen. Wijlen Steve Stevaert was de bedenker van de subsidieregeling voor zonnepanelen, al hebben alle Vlaamse regeringen boter op het hoofd door het systeem te laat af te bouwen, ondanks herhaaldelijke waarschuwingen voor de snel oplopende factuur. Wellicht had ook Stevaert nooit vermoed dat de combinatie van een te gul subsidiesysteem en van een snel dalende prijs van zonnepanelen een mechaniek van omgekeerde herverdeling op de rails had gezet. Zelden heeft een socialist meer gedaan voor de belegger dan Stevaert.

Er is nog meer ironie in het spel. Stevaert was ook de geestelijke vader van het socialistische gratisbeleid en de jacht op forfaitaire belastingen – zeg maar Thatcher-taksen – zoals het kijk- en luistergeld. Herverdelen, zo wist Stevaert als geen ander, doe je door steun te geven in centen (dat voelen de armen het meest), en te belasten in procenten (dat voelen de rijken het meest). Het gratisbeleid en de afschaffing van forfaitaire taksen werden gefinancierd via de begroting, en dus uiteindelijk via de opbrengst van progressieve belastingen.

Het gratisbeleid is op de schop gegaan, en Turtelboom draait de klok nog wat verder terug door opnieuw een forfaitaire taks in te voeren. Let op, België staat tegenover geen enkel land met blozende kaken als het over herverdeling van inkomen of over de spreiding van vermogen gaat. De voorbije twee decennia is de inkomensongelijkheid verder afgebouwd, onder meer dankzij een beleid dat vooral de lagere uitkeringen en inkomens ontzag. Ook de centrumrechts regering-Michel volgt die koers.

De herverdeling loopt in dit land ook almaar meer via de sociale zekerheid, die almaar minder een verzekering is en zich almaar meer ontpopt tot een algemeen recht. De sociale zekerheid wordt al voor 40 procent gefinancierd met algemene belastingmiddelen, en nog maar voor 60 procent via premiebetalingen waarmee rechten worden opgebouwd. Het gratisbeleid was een extra gecamoufleerde laag van herverdeling die overconsumptie in de hand werkte. Het is dan ook terecht afgevoerd. Maar als de vrij gulle herverdeling moet worden bijgestuurd in België, doe het dan via een verlaging van de belastingtarieven, of via hervormingen in de sociale zekerheid, en niet via de invoering van Thatcher-taksen. De groenestroomput kan billijk worden gevuld met algemene middelen uit de Vlaamse begroting, eventueel te compenseren met extra besparingen.

Het is verleidelijk de factuur te verhalen op diegenen die het meest profiteerden van het systeem, zoals de bedrijven die op hun daken hele velden zonnepanelen aanlegden. Maar ook die bedrijven zijn ingegaan op een aanbod van de overheid, en zijn dus moeilijk als verantwoordelijke aan te wijzen. Eerst zwaaien met subsidies, om ze nadien terug te vragen? Dat zou neerkomen op een vorm van contractbreuk, waarvan elke overheid zich moet onthouden omwille van de rechtszekerheid. De overheid heeft het recht en de plicht het beleid bij te sturen, maar dan het liefst niet retroactief. Pacta sunt servanda. Fraaie oplossingen zijn er niet om de groenestroomput te vullen, maar het had een stuk eleganter gekund.