Telecom is een tijdbom

Europa is op een telecomijsberg gebotst. De gevolgen van die aanvaring zouden wel eens erger kunnen zijn dan de ontsporing in de VS.

Het is opmerkelijk hoe de meesten van ons in staat zijn om de problemen van anderen te analyseren, maar er tegelijk niet in slagen om de eigen zwakheden te zien. Zo ook in de economie. Of heeft u nog niet gemerkt hoe vandaag in Europa talloze beleidsverantwoordelijken zich geroepen voelen om de problemen en risico’s van de Amerikaanse economie nauwkeurig te beschrijven, maar niet merken dat het Europese schip intussen op een telecomijsberg is gebotst? Nochtans zou die aanvaring wel eens zeer zware gevolgen kunnen hebben voor de economische groei, de stabiliteit van het financiële systeem en de ontwikkeling van de nieuwe economie.

UMTS-veilingen. Vorig jaar rond deze tijd – dus nog in volle technohype – werden in Europa de licenties voor de derdegeneratietelefonie geveild. Die UMTS werd algemeen beschouwd als het volgende nieuwe nieuwe ding (na internet). Geen wonder dus dat niemand deze trein wilde missen. Veilingen moesten er voor zorgen dat ook de overheid een faire prijs kreeg voor een publieke eigendom (een frequentie).

De ontvangsten waren geweldig voor sommige landen (de grote), teleurstellend voor andere (de kleintjes). De telecombedrijven investeerden in totaal 121 miljard euro in de licenties voor draadloze breedbandcommunicatie (zie tabel). Ze zullen nog minstens hetzelfde bedrag moeten neertellen voor allerhande apparatuur en zendmasten om de zaak operationeel te krijgen. Het totale investeringsbedrag waartoe de telecombedrijven zich hebben verbonden, is groter dan de huidige waarde van alle telecomactiviteiten samen in Europa.

Normaal zou men denken dat over zo’n investering goed is nagedacht. Niets is minder waar: hoewel de licenties verleden jaar werden geveild en voor vijftien jaar gelden, zal 3G (de derdegeneratietelefonie) geen enkele opbrengst genereren vóór het jaar 2006. Een groot deel van de leningen waarmee de licenties werden aangekocht, hebben echter een korte looptijd. Ze zullen vervallen en opnieuw moeten worden onderhandeld voor die datum.

Het meest frappante is nog dat geen enkele analist een zinnig antwoord kan geven op de vraag welke UMTS-applicaties tot een succes zullen uitgroeien. Er werd bovendien uitgegaan van een verdere explosieve groei van de draadloze communicatie. De groeicijfers van de afgelopen jaren werden geëxtrapoleerd naar de toekomst, met een blue sky-afronding naar boven, wat wel van zeer veel optimisme getuigde.

Telecombankiers. Intussen is gebleken dat de schatting voor 2001 alvast niet zal worden behaald. De foutenmarge zal even exponentieel oplopen als de groeicurve van de eerste schattingen.

Meer nog, de schuldexplosie van de telecombedrijven (de zogenaamde telco’s) heeft hun kredietwaardigheid stevig aangetast. Het wordt voor deze ondernemingen zelfs moeilijk om nog geld te lenen om het 3G-netwerk uit te bouwen. De leveranciers beginnen daarom de rol van bankier over te nemen. Nokia bijvoorbeeld gaf vorige week voor 3 miljard euro leningen aan enkele telco’s om ze in staat te stellen hun producten aan te schaffen. Het probleem breidt zich daardoor alleen maar uit naar andere sectoren.

Dat dit faliekant zal aflopen, ligt voor de hand. Het lijkt er op dat niet het bedrijf dat de 3G-licenties heeft gekocht er geld mee zal verdienen, maar wel de tweede koper: de operator die binnen enkele jaren bij het faillissement het telecombedrijf goedkoop zal overkopen.

Het telecomfiasco heeft zelfs het potentieel van een Japans scenario: overinvesteringen in langetermijnactiva, gefinancierd door bankkredieten (zie Trends, 29 maart 2001, blz. 78). Het wordt tijd dat de Europese Centrale Bank (ECB) aandacht besteedt aan deze problematiek. Omdat in euroland nog geen centraal banktoezicht bestaat, is er ook weinig inzicht in het totale risico voor de banksector. Zonder het te weten, hebben we in Europa een gelijkaardige overdrijving als in de VS meegemaakt (zie grafiek). Als er niet tijdig wordt ingegrepen, kan dit de economie en het financiële systeem ernstig ontwrichten.

De auteur is chief economist bij Petercam.

Geert Noels