Surfen op de melkoceaan

De wereldwijde vraag naar zuivelproducten stijgt en daarvan profiteren ook de Vlaamse melkveehouders. Milcobel produceert onder meer de kaas op de pizza’s van Dr. Oetker of Pizza Hut en het roomijs van Aldi of Delhaize. Diversificatie is nodig om de koe bij haar gulden hoorns te vatten.

In het midden van de Westhoek, de landelijke uithoek van West-Vlaanderen, grazen niet alleen koeien. In Langemark produceert de fabriek van Milcobel jaarlijks 25.000 ton mozzarella. De coöperatie verwerkt een derde van alle geproduceerde melk en is het grootste zuivelconglomeraat van ons land.

Wereldwijd gaan de inkomens omhoog en veranderen de voedingspatronen. Vooral China, India en het Midden-Oosten stuwen de vraag naar levensmiddelen naar omhoog. De Chinese honger naar vollemelkpoeder lag de voorbije jaren indrukwekkend hoog, met stijgingspercentages rond 100 procent. Ook de vraag naar kaas en mageremelkpoeder groeide met dubbele cijfers.

België speelt daarbij een hoofdrol, we produceren amper een 0,5 procent van alle koeienmelk, maar we zijn goed voor 8 procent van de wereldwijde uitvoer van mageremelkpoeder en 4 procent van vollemelkpoeder. De Belgische zuivelexport buiten de Europese Unie steeg in 2010 met ruim 70 procent naar 559 miljoen.

De gestegen vraag lijkt een levensverzekering voor voedingsproducenten. Toch priemen de beelden van woedende melkveehouders die hun productie over de velden sproeiden nog op het netvlies. Maar de prijzen voor een liter melk zijn sinds 2009 met 37 procent gestegen. Nu hoor je geen enkele melkveehouder klagen.

Op volle toeren

De fabrieken van Milcobel draaien op volle toeren. In Kallo en Langemark produceren ze melkpoeder, babyvoeding, mozzarella en boter. De belangrijkste exportlanden zijn Algerije, Jordanië, Marokko, Mauritanië en Saoedi-Arabië. Zowel overheden, private distributeurs als voedingsreuzen zoals Kraft Foods zijn klant, via de Verenigde Naties wordt voedsel aan de Palestijnse gebieden geleverd. Die exportactiviteiten buiten de Europese Unie zijn goed voor een derde van de geconsolideerde omzet.

De productie van de 3300 melkveehouders van de coöperatie steeg sinds 2005 met 14 procent, tot 1,1 miljard liter. Milcobel verwerkt de melk tot consumptiemelk, boter, kaas en roomijs. Patric Buggenhout, de directievoorzitter van Milcobel, blijft nuchter. “We focussen nog niet op China, want we vinden voldoende nieuwe afzet. In onze fabrieken in Kallo en Langemark botsen we bijna op onze capaciteitslimieten.” In Langemark wordt de mozzarellafabriek uitgebreid, in Kallo komt een nieuwe, grotere toren voor de productie van melkpoeder. Het is een investering tot 2018 van 80 miljoen euro.

Milcobel haalde in 2010 een bedrijfswinstmarge van amper 1 procent. De zuivelafdeling van het Franse Danone haalde 14 procent. Ook de grootste zuivelcoöperatie van de wereld, FrieslandCampina, haalde een bedrijfswinstmarge van 5 procent, op 8,8 miljard liter verwerkte melk. FrieslandCampina is het nummer twee in ons land met 505 miljoen liter.

FrieslandCampina heeft een stevige voet aan de grond in Zuidoost-Azië en profiteert van de Chinese groei. Danone haalt zijn hogere winst onder meer uit de gesofistikeerde gezondheidsproducten.

Melkgeld genereren

Ook Milcobel timmert voort aan diversificatie. Zijn strategie leest als een grote zoektocht naar meer toegevoegde waarde. De organisatie heeft slechts bestaansrecht als ze voldoende melk kan verwerken en een zo hoog mogelijke prijs aan haar melkveehouders kan uitkeren.

“Wij zijn geen beursgenoteerd, maar een boerengenoteerd bedrijf”, analyseert Buggenhout. “Onze winsten worden grotendeels aan onze melkveehouders uitgekeerd. Onze doelstelling is melkgeld genereren. Ons industrieel-commerciële apparaat moet die melk tot waarde brengen en zo kunnen we de boeren een goede prijs betalen.”

Het volume van de gewone consumptiemelk vermindert. De productie van de huismerken van onder meer Aldi en Lidl is sinds 2005 meer dan gehalveerd. Wie private labels goed wil doen, heeft tien tot vijftien lijnen nodig. Maar de investeringen zijn duur – een productielijn kost 10 miljoen euro – terwijl een liter melk in de winkel een halve euro kost.

Milcobel maakt liever speciale melk: fairtradechocolademelk voor Oxfam, coöperatiemelk voor Delhaize of melkdrankjes zoals Yogho! Yogho! of Choco! Choco! “Zo verdienen we meer”, rekent Buggenhout. Maar het blijven kleine volumes, chocolademelk bedroeg 4 procent van de totale Belgische zuivelconsumptie in 2010.

Een ander segment met een hoger renderend is de consumptiekaas. Brigand, Brugge, Nazareth of Watou zijn bekende merken en die productie loopt bijzonder lekker. De groei van die afdeling is zo stevig dat ze sinds 2011 noodgedwongen wordt afgeremd. De productie in de kaasfabriek in Moorslede (West-Vlaanderen) wordt ruim verdubbeld van 9000 tot 20.000 ton. In april opent de vernieuwde vestiging, na een investering van 40 miljoen euro.

“De consumptie van Belgische kazen groeit sneller dan de kaasmarkt in België. Die markt groeit met 1 procent, maar de Belgische kazen groeien met 2 tot 3 procent. Brugge-kaas – sponsor van eersteklasser Cercle Brugge – is een succes en dat gaan we ook buiten België op de kaart zetten.” In Roubaix, net over de Franse grens, werd de vennootschap Les Fromagers des Flandres opgericht.

Een aanverwante kaasactiviteit is de kaasdistributie met 900 kazen en 2000 merken. Milcobel is marktleider met Kaasimport Jan Dupont en Camal, begin januari kocht het de Nederlandse kaasboer SherlockCheese.

Volle vrachtwagens

Milcobel botst ook tegen de marketingmacht en de kracht van de grote voedingsconglomeraten als Nestlé of Unilever. Het roomijs van Ysco krijgt geen euro marketing, toch is het een van de Europese zwaargewichten, met een productie van 160 miljoen liter. Het eigen merk Ysco maakt echter nauwelijks 9 procent van het ijsvolume.

Toch ligt het roomijs van Milcobel in alle Europese supermarkten, als huismerk. “Dat is een bewuste strategie. We gaan voor de grote volumes, zo efficiënt mogelijk en in heel Europa, van Finland tot Portugal. Daar kunnen we met volle vrachtwagens naartoe, want dat is het businessmodel van Ysco: volle vrachtwagens.”

Volle trucks zijn ook het zakenmodel voor de vierde bedrijfspoot: producten voor de voedingsindustrie zoals melkpoeders in grootverpakking en boter in bulk of mozzarella. De mozzarella van Milcobel ligt op de pizza’s van Dr. Oetker, McCain en Pizza Hut en daardoor is de Westhoek een van Europa’s grootste mozzarellaproducenten, niet in individueel verpakte bolletjes, maar versneden en geraspt als pizzabeleg.

WOLFGANG RIEPL, FOTOGRAFIE SOFIE VAN HOOF

“Wij zijn geen beursgenoteerd, maar een boerengenoteerd bedrijf” Patric Buggenhout, Milcobel