Stroming maakt stroom

Op de Zenne in Drogenbos levert een waterkrachtcentrale stroom aan de kartonproducent Catala. Ze is een wapenfeit van de minicoöperatieve HydroCatala.

Wie een lijstje opmaakt van de waterkrachtcentrales in België, komt doorgaans niet veel verder dan de watervallen van Coo. “Nochtans zijn er zeker nog mogelijkheden”, vindt Joris Vanderveken (49). “Het volstaat een locatie te hebben waar van oudsher stuwrechten zijn, met minimaal twee meter niveauverschil, voldoende debiet en een lokale afnemer van de stroom. Die plaatsen vind je zeker in Wallonië, maar ook in Vlaanderen, bijvoorbeeld op de Dender of in de Vlaamse Ardennen.”

Hij vond de ideale plek voor zijn waterkrachtcentrale in een bocht van de Zenne, op het 11 hectare grote terrein van Catala. De kartonproducent is ook de afnemer van de opgewekte stroom. De watermolen die Vanderveken en zijn team bouwden, kan jaarlijks 550.000 kilowattuur elektriciteit produceren, omgerekend het verbruik van 175 gezinnen.

De centrale maakt gebruik van een Archimedes-schroef, die in beweging wordt gebracht door het gewicht van het water. De schroefas drijft vervolgens een generator aan, die stroom produceert. Omdat de snelheid van de generator kan worden aangepast, kan er meer of minder energie worden opgewekt.

“Van dat type staat er nog één in Luxemburg en één in Nederland. Het voordeel is dat ze traag draaien. Daardoor zijn ze visvriendelijk, omdat de vissen mee naar beneden glijden met het water. Bovendien hebben ze daardoor ook een lange levensduur: met wat onderhoud kan deze machine hier gemakkelijk vijftig tot honderd jaar staan.”

Subsidies drogen op

Vanderveken was twintig jaar accountmanager bij Generale Bank (intussen BNP Paribas Fortis). Drie jaar geleden waagde hij de sprong naar het ondernemerschap. “Ik kwam in contact met bedrijven die inspeelden op de liberalisering van de energiemarkt, en bouwde zo mijn netwerk op.”

In de vergunningsprocedure en technische voorbereidingen kroop vier jaar. Intussen verkent hij met Aquascrew ook de mogelijkheden om een turbine te ontwikkelen om getijdenenergie op te wekken, al zit dat project “nog niet in een commerciële fase”.

HydroCatala is een minicoöperatie. Vanderveken is met 67 procent hoofdaandeelhouder. Daarnaast zijn er Clean Energy Invest (17,5 %), het investeringsfonds van ex-Greenpeace-directeur Peter De Smet, Catala (7,5 %) en businessangel Wim Van Cappellen (7,5 %).

Om de investering van 1 miljoen euro rendabel te krijgen, ontvangt HydroCatala, naast de inkomsten uit de verkoop van de elektriciteit, tien jaar lang groenestroomcertificaten.

Bij de jongste herziening van het subsidiesysteem besliste Vlaanderen echter niets meer te voorzien voor waterkracht. “Er zou te weinig vergelijkbare basis zijn. Maar als waterkracht niet wordt gelijkgesteld met bijvoorbeeld windmolens, zal een project als dit in Vlaanderen geen navolging krijgen. Wat jammer is, want dit is een lokaal duurzaam project. In Wallonië is er wel nog ondersteuning.”

Vanderveken sluit niet uit dat hij opnieuw een coöperatief model opzet om elders waterkrachtcentrales te bouwen. “Deze installatie heeft 110 kilowatt vermogen. Ik denk dat je vanaf 50 kilowatt rendabel moet kunnen zijn.”

Na tien jaar is de banklening voor de centrale in Drogenbos afbetaald. Kan die vervolgens op eigen kracht overleven? “De operationele kosten liggen lager dan de elektriciteitsprijs, en iedereen verwacht dat die alleen maar zal stijgen. De bedoeling is dat deze installatie nog honderd jaar meegaat.”

LUC HUYSMANS

“De bedoeling is dat deze installatie nog honderd jaar meegaat”