Stress in Beijing

Belgische bedrijven investeerden de voorbije jaren in China. Want als het zo doorgaat, wordt het land de tweede geopolitieke en economische wereldmacht na de VS. Maar wat bezielt de Chinese regering om zo hard tegen Taiwan en een religieuze sekte te keer te gaan?

Op 25 april “wandelden” 10.000 mensen, aanhangers van de Falun Gong-sekte rond het hoofdkwartier van de Chinese Communistische Partij ( CCP). De CCP ontketende meteen een politiek-ideologische campagne die herinnert aan de hoogdagen van het maoïsme. Waarom? “De Falun Gong-sekte was slechts de aanleiding,” meent Dirk Van Nuffel. “Omdat in China tot op vandaag niemand vrijuit kan praten over de trauma’s van de Culturele Revolutie heerst daar een collectief traumatisme. De mensen zijn op zoek naar heling. Vanuit de traditie valt men terug op contemplatie (met boeddhistische en taoïstische elementen), de beheersing van lichamelijke energiestromen ( Ta TshiShuang) en de oude krijgskunsten ( Qi Gong). Het gaat om technieken die 25 eeuwen oud zijn en een coherente samenhang hebben, zowel geneeskundig, filosofisch als spiritueel. Maar omdat de traditionele cultuurdragers uitgemoord werden door de Japanse bezetter, door de Guo Min Tang van Tchang Kai Check en tijdens de maoïstische revolutie, komt men terecht bij leermeesters als Li Hongzhi van de Falun Gong. Zij hanteren simpele technieken uit een eeuwenoude voedingsbodem die ze echter niet meer kennen.”

De Vlaamse neuropsychiater Dirk Van Nuffel, opgeleid aan de universiteiten van Amsterdam, Yale en Shanghai, is een expert in de Chinese taal en geneeswijzen; hij verdiept zich al een kwarteeuw in de Chinese leefwereld. De zoektocht naar de primaire bronnen en de eeuwenoude klassiekers van die Chinese wijsheid werd zijn levenswerk.

Volgens Dirk Van Nuffel vragen de Chinese machthebbers, al dan niet terecht, zich af of “die Westerlingen” wel willen dat China doorgaat op de weg van de economische liberalisering. “De CCP-leiding voelt zich bedreigd,” zegt hij. “Als men de jongste gebeurtenissen door hún ogen bekijkt, is hun interpretatie aannemelijk. Wat er ook van zij, hun zienswijze is belangrijk omdat ze de politiek van een grootmacht bepaalt.”

Met de geschiedenis in

het achterhoofd wil het Centraal Comité geen risico’s nemen. Nadat Mao Zedong in 1964 opzij gezet werd ontketende hij de Culturele Revolutie. Hij slaagde er zo in het machtsapparaat via een interne beweging opnieuw in handen te krijgen. “De Falun Gong lijkt een gelijkaardig manoeuvre te zijn,” denkt Dirk Van Nuffel. “De partijleiding heeft dit snel begrepen en zonder bloedvergieten de zaak opgekuist. Wat niets oplost voor een getraumatiseerde bevolking die op zoek is naar alternatieven. Het dialectisch materialisme geeft maar een beperkt antwoord op de noden van de bevolking.”

Militaire dreiging

De partijleiding had aanvankelijk gepland om zich de hele zomer te concentreren op de hoogdringende hervorming van het Chinese banksysteem. Na het onverhoeds opduiken van de Falun Gong werd echter beslist alle tijd en aandacht toe te spitsen op een nieuwe ideologische campagne die op 1 oktober een hoogtepunt moet bereiken wanneer de Volksrepubliek haar vijftigste verjaardag viert. Het intern orde op zaken stellen, is nu de absolute prioriteit.

“De campagne kadert in een breder spectrum, waarin onder meer het Internationaal Muntfonds (IMF), de Wereldhandelsorganisatie (WTO), de spanningen met de VS sinds het bombardement op de Chinese ambassade in Belgrado en de relaties met Taiwan doorwegen,” stelt Dirk Van Nuffel. “Een mengeling van opgedrongen liberaliseringsvoorwaarden voor het WTO-lidmaatschap en van militaire dreiging spelen minstens ook een rol.”

Voor de CCP-leiding lijdt het geen twijfel dat het sovjetsysteem is ingestort omdat het westers model abrupt werd overgenomen. Met als gevolg dat de gemiddelde levensstandaard en -verwachting dramatisch daalden. Daarom sleutelt China sedert 1979 erg behoedzaam aan economische hervormingen. Dirk Van Nuffel ziet dit proces voor 1,5 miljard mensen vrij vlot verlopen: “China zal verder gaan op zijn eigen ritme en dat is geruststellend.”

De militaire dreiging

is ernstiger. Twee Chinese officieren publiceerden onlangs Unrestricted War, met de centrale vraag hoe zwakkere landen zich kunnen wapenen tegen de Amerikaanse overmacht. Hun uitgangspunt? Als de sterkste de spelregels dicteert, verlies je altijd, dus moet China zich ook over niet-conventionele defensiemiddelen bezinnen.

China legt immers een direct verband tussen het bombardement op haar ambassade, de Navo-actie in Kosovo, Tibet en Taiwan. “Wanneer Beijing om uitleg vraagt over de aanslag in Belgrado, antwoordt Washington doodleuk: de landkaarten waren verkeerd! Het kan, maar in de Chinese zienswijze val je bij voorkeur onrechtstreeks aan en dus was dit in hun mentaliteit overduidelijk een teken van agressie. Bovendien zegt de Taiwanese president even later dat zijn land op gelijke voet staat met China, wat ingaat tegen de één land-filosofie sedert Nixon. Is zo’n verklaring denkbaar zonder ruggespraak met Washington? Ook is de VS bereid voor 550 miljoen dollar wapensystemen te leveren aan Taipei. Het zijn zovele signalen om zich zorgen over te maken.”

Interne bedreiging

De meeste volksopstanden gebeuren spontaan en hebben een eigen dynamiek. Maar volgens Dirk Van Nuffel functioneren daarvoor in China de binnenlandse veiligheidssystemen en inlichtingendiensten te goed. Dat systeem kan enkel bedreigd worden door individuen die de technieken van de CCP kennen. Nochtans was de CCP-leiding totaal verrast door de Falun Gong-manifestatie in april. Hoe was het mogelijk op korte termijn 10.000 mensen te mobiliseren?

Zegt Dirk Van Nuffel: “Omdat ze van binnen in de partijstructuren georganiseerd zijn en de interne communicatiestructuur gebruiken. Het Centraal Comité ervaart dit terecht als een teken dat de Falun Gong-beweging over de nodige kaders én een structuur beschikt om de CCP over te nemen. Precies zoals Mao eerder deed. Persoonlijk denk ik niet dat het zo’n vaart loopt, maar ik begrijp zeer goed dat een achterdochtige kliek in Beijing dat zó interpreteert.”

De partijleiding heeft zo zijn bedenkingen bij het feit dat Li Hongzhi, de sekteleider, ageert vanuit New York. Ze ziet hierin een global conspiracy. Dirk Van Nuffel: “Ze denkt: economisch kan Amerika ons niet onderuit halen, ook militair zullen de Amerikanen zich niet in een avontuur storten, maar Kosovo zou wel eens de voorafbeelding kunnen zijn van een “bevrijdingsscenario” voor Tibet of Oost-Turkistan. Kennelijk kiest het Westen voor mollenwerk.

Dirk Van Nuffel relativeert: “10.000 mensen in Beijing komt overeen met nog geen 50 man op de schaal van Vlaanderen. De Falun Gong heeft dus geen schijn van kans om de macht over te nemen.” Maar met haar publieke manifestatie bezorgde ze de CCP-leiding wel ernstig gezichtsverlies. En dus werd de Falun Gong verboden omdat ze sociale instabiliteit zou veroorzaken. “Als de bevolking de indruk zou krijgen dat de CCP-top aan macht inboet, zou dat er wel eens toe kunnen leiden dat je ze effectief verliest,” is de achterliggende redenering.

Einde communisme?

Dat China met fenomenen als de Falun Gong de eerste stuiptrekkingen van het Chinese communisme zou beleven, wuift Van Nuffel weg. “De autoriteiten hebben de Falun Gong verboden om de eerder genoemde redenen – mogelijke dreiging van buitenuit en vanuit het eigen apparaat. Ook omdat in het verre verleden gelijkaardige bewegingen de macht van de keizer ernstig bedreigd hebben. In 1409 keerde de Witte Lotus-beweging zich tegen de Mongoolse heersers. In 1850 bracht Hong Xiuquan de Qing-dynastie van de Manschoes aan het wankelen. Als de Falun Gong uitgeroeid is, zal een andere beweging het partijapparaat van binnenin aantasten.”

De keizer heeft

er steeds alles aan gedaan om de materiële welstand van zijn volk te verbeteren. Dat gebeurt sedert eeuwen op basis van een meritocratie van ambtenaren. China introduceerde 2000 jaar geleden voor het eerst staatsexamens voor zijn functionarissen. In dezelfde duizendjarige traditie geeft de Communistische Partij de Chinezen meer welstand, opvoeding, behuizing en voedsel. Het beste middel daartoe lijkt haar een geleide vrijemarkteconomie te zijn. “Nu blijkt dat er nog andere niet-materiële behoeften zijn, probeert de CCP ze te kanaliseren via erkende religies. De partij erkent de Chinese katholieke kerk, met aan het hoofd een CCP-lid, als een volwaardige godsdienst. De Paus van Rome daarentegen is een sektelid. Wat niet officieel erkend is, is een sekte en voor deze generatie leiders niet toelaatbaar,” zegt Van Nuffel.

Westerse waarden

Tot en met Deng Xiaoping waren alle hoge posten in handen van diegenen die de Lange Mars meemaakten; zij genoten geen hoger onderwijs. Thans is een tussengeneratie aan de macht. Leden van de CCP vertegenwoordigen 4% van de bevolking, hun kinderen studeerden in het buitenland. De nieuwe generatie die in de komende twintig jaar aan de top komt, is dus vertrouwd met begrippen als politieke inspraak, individuele rechten, mensenrechten. “Wat hen in het Westen vooral heeft ontgoocheld en gekwetst, is de totale miskenning en verkeerde interpretaties over hun continent door zogenaamde China-watchers,” leert Dirk Van Nuffel uit gesprekken in het Chinees – dat laatste is essentieel.

Er zijn twee stromingen:

zij die de westerse kennis op een pragmatische manier willen aanwenden, met behoud van de Chinese identiteit en anderen die – zoals de dissident Wei Jingsheng – menen dat gebruik van het westerse instrumentarium onvermijdelijk ook het wereldbeeld fundamenteel verandert in westerse zin. Dirk Van Nuffel gelooft in een derde weg: “Dat is een gedachtenstroom die zich reeds manifesteert bij veertigers als premier Zhu Ronghi.” Hij noemt ze liberale traditionalisten. Zij zijn begonnen met een herbronning van de Chinese Communistische Partij. In november 1998, lang vóór de Falun Gong te kop opstak, besefte de partijleiding dat er dringend wat gedaan moest worden aan “het wijdverspreide verlies aan idealisme, de vervreemding van de partij, vervaging van het politiek bewustzijn en verslaving aan geld.” De Falun Gong heeft die morele beweging versneld.

Dirk Van Nuffel ziet China bij het begin van het volgend millennium evolueren van een totalitair systeem naar een autocratische meritocratie onder de leiding van de CCP. Met verkiezingen, zoals in Hongkong. “Taiwan zal zich bij een dergelijk systeem kunnen aansluiten. China is niet aan het uiteenvallen of evolueert niet naar een fascistische staat.” Van Nuffel ziet China terugkoppelen naar een moderne versie van de meritocratie van keizer Qun Shi Huan, de man van de terracotakrijgers in Xian.

ERIK BRUYLAND