Storm over medialand

In de traditionele eindejaarsoverzichten in de media, zullen de media deze keer zelf een hoofdrol spelen. Want er waaide een storm over het Vlaamse medialandschap, en alles wijst erop dat die ook in 2014 aanhoudt.

Eerst enkele recente feiten op een rijtje. Door de creatie van Mediahuis heeft Corelio de facto Concentra overgenomen. De Finse groep Sanoma heeft dan weer haar Belgische activiteiten in de etalage gezet. De televisiezender Vier blijft (nu De Slimste Mens is afgelopen) ter plaatse trappelen.

De oplages van de gedrukte media blijven dalen. De kranten maken dat deels goed door de verkoop van digitale abonnementen (vooral De Tijd). Bij de magazines is het één en al treurnis. Daar zijn gevestigde waarden als Dag Allemaal, Humo en Flair in vrije val. Alleen Trends gaat tegen de trends in en groeit.

Sanoma heeft getracht het tij te keren door zijn traditionele portefeuille te verbreden met onder meer Story Radio. Maar Libelle TV bewijst met zijn vaak pijnlijk lichte programmatie dat er nog werk aan de winkel is.

De digitale wereld is zonder twijfel de grote uitdaging. In Vlaanderen verschijnt, in navolging van buitenlandse voorbeelden, met Newsmonkey een nieuwsoortige nieuwssite ten tonele. Deze gratis nieuwssite mikt vooral op de sociale media. Ook vernieuwend is dat Newsmonkey een beroep doet op crowdfunding. Afwachten of dit initiatief succesvol wordt.

Aan al die wijzigingen in het nieuwslandschap liggen oorzaken van fundamentelere aard. Een eerste is dat er in Vlaanderen te veel media zijn. Kijken wij naar landen met een vergelijkbare bevolking, maatschappelijke inrichting en levensstijl, dan kan het huidige aanbod onmogelijk gehandhaafd blijven.

Het krantenlandschap zal er binnen vijf jaar fundamenteel anders uitzien. Gazet van Antwerpen zal dan allicht niet meer bestaan. In navolging van Het Volk, zal ook deze titel opgeslokt worden door Het Nieuwsblad. De concurrentiestrijd met die andere grootpubliekskrant, Het Laatste Nieuws, belooft heviger dan ooit te worden. Het Belang van Limburg zou, tegen de internationale stroming in, weleens kunnen standhouden. Elke dag verdwijnen er wereldwijd lokale kranten. De penetratie van Het Belang in Limburg is echter groot. Of er in Vlaanderen plaats is voor twee zogenoemde kwaliteitskranten – De Standaard en De Morgen – is een groot vraagteken. Wie elke dag de twee vergelijkt, moet vaststellen dat de verschillen steeds kleiner worden. Gaat De Morgen op termijn op in De Tijd?

Opmerkelijk is dat Vlaanderen, anders dan andere landen, geen rechts georiënteerde krant heeft. Die constatering is des te opvallender omdat driekwart van de bevolking rechts stemt. Sterker nog: 80 procent van de Vlaamse journalisten bekent zichzelf tot links, blijkt uit cijfers van de Vlaamse Journalisten Vereniging. De nieuwssite Doorbraak doet een poging in dat journalistieke gat te springen, maar er zullen veel financiële middelen nodig zijn om dat waar te maken. Of zal een vernieuwd Het Nieuwsblad vanuit Antwerpen die rol op zich nemen?

Ook het Vlaamse tv-aanbod kan op termijn onmogelijk overleven. De tijd dat Vlamingen massaal afstemden op de Nederlandse zenders ligt weliswaar al lang achter ons. De Walen kijken nog wel voornamelijk naar buitenlandse zenders, de Franse voorop. Maar hoewel de Vlaming steevast afstemt op Vlaamse zenders, doet hij dat almaar meer uitgesteld. De vraag is of Stievie – vanaf morgen operationeel – kan opboksen tegen Bhaalu en de vele buitenlandse alternatieven die er zitten aan te komen. Wie uitgesteld kijkt, spoelt per definitie de reclameblokken door. Waarmee de commerciële zenders hun voornaamste inkomstenbron zien smelten als sneeuw voor de zon.

Een ander euvel vormt de publieke omroep. Niet alleen blijft de VRT ongebreideld reclame uitzenden en daardoor vissen in de vijvers van VMMa (vanaf 2014 Medialaan) en SBS Belgium. Ook met het overweldigende nieuwsaanbod via de webstek van DeRedactie verzuurt de overheidsomroep het leven van de privéredacties. Die moeten betaalmuren optrekken, willen zij de nodige inkomsten kunnen blijven genereren.

En die zijn nodig. Uiteindelijk zijn media ook mediabedrijven. Het belangrijkste asset voor elk mediabedrijf blijft de redactie. Uitstekend opgeleide, degelijk betaalde en onafhankelijk werkende journalisten zijn de enige wissel op de toekomst. Maar ook daar ziet de toekomst er niet rooskleurig uit. Voortdurend wordt op het aantal journalisten bespaard. Waar is de tijd dat er op elke redactie specialisten waren in alle domeinen?

Uiteindelijk heeft de lezer-kijker-luisteraar-surfer het laatste woord. De Vlaming stemt met zijn voeten, ook in zijn mediagebruik.