Staatsfondsen grijpen de macht

G rote staats(investerings)fondsen zijn de afgelopen tijd erg actief geworden en hebben stukken van westerse banken en bedrijven gekocht. Dat is niet noodzakelijk gevaarlijk, maar we moeten ons er wel van bewust zijn dat de dealers nu ook activa van krediet- en oliejunkies aan het opkopen zijn.

Ik moet toegeven dat ik zelf ook wat schrok bij het herlezen van m’n column vorige week (‘ Deze financiële crisis komt in de geschiedenisboeken’). Een beetje zoals een verslaafde schrikt als iemand hem wijst op zijn verslaving.

Op dezelfde manier moet je kijken naar de aankopen van Chinese, Arabische en andere staatsinvesteringsfondsen of SIF’s (1) in vooral Amerikaanse financiële instellingen. Dit zijn de dealers van de westerse verslavingen (of het nu van olie of krediet is). En ze komen hun activa meer en meer tegen dumpingprijzen kopen.

SUV’s voeden SIF’s. Iedereen heeft het tegenwoordig over de SUV’s. Welnu, met de oliedorst van deze zware 4×4-terreinwagens voeden zich de meeste SIF’s. Hun totale activa zijn gegroeid tot meer dan 2300 miljard dollar. Daarvan zijn tweederde olie-inkomsten en één derde overtollige reserves van Aziatische exporterende landen (2). De olie-SIF’s beleggen hun inkomsten met drie duidelijke oogpunten; bij de niet-olie-SIF’s geldt vooral het laatste punt:

Welvaart veiligstellen voor toekomstige generatiesals de natuurlijke rijkdommen uitgeput zijn.

Economische diversificatie bewerkstelligen.

Strategische belangen uitbouwen in bepaalde sectoren.

Een groot aantal van de SIF’s bestaat al meer dan een kwarteeuw. Maar nu pas groeien hun reserves sterk. Het Noorse oliefonds (300 miljard dollar) geldt als de beste van de klas: transparant én efficiënt belegd. De meeste zijn dat echter niet. De SIF’s worden stilaan belangrijke spelers in de financiële markten. Ze hebben dit jaar de hefboomfondsen voorbijgestoken, zij het dat die laatste hun kapitaal vele malen verhogen met geleend geld, iets wat de SIF’s gelukkig (nog?) niet doen. SIF’s vertegenwoordigen slechts 1,5 % van de totale wereldactiva. In dat opzicht zijn ze niet belangrijker dan pakweg een grote beheerder zoals UBS (zie grafiek). Maar in een periode dat heel de wereld snakt naar liquiditeiten, hebben zij er wellicht de grootste reserve van. Net om die reden kunnen zij zich vandaag aan interessante voorwaarden inkopen bij Citigroup, Bear Stearns en andere banken.

Strategische belangen dienen. De SIF’s zullen in de toekomst nog verder groeien – sommige waarnemers denken dat ze zullen verdrievoudigen de komende tien jaar. De situatie kan echter snel omkeren. Het Westen kan een energiepolitiek uitwerken om zijn olieafhankelijkheid te verminderen, en misschien zullen China en Azië zelf meer beginnen consumeren en daardoor minder reserves opbouwen. Maar dat weten ze zelf ook, en daarom spelen strategische overwegingen mee bij hun huidige ‘shopping’. Abu Dhabi kocht vorige week bijvoorbeeld een stuk hightech: chipproducent AMD, de grote concurrent van Intel. Ook China aast op knowhow en vooral strategische grondstoffen – tot in Afrika toe. Strategie wordt vandaag niet langer op militaire wijze uitgevochten, maar met financiële wapens. En dan is het arsenaal van de staatsfondsen vandaag sterker dan dat van de VS.

Westen: niet bang zijn maar ook niet naïef. Gezien hun enorme belang is dus vooral openheid van de SIF’s vereist. Voertuigen op de internationale openbare financiële snelweg moeten zich houden aan de regels én een leesbare nummerplaat dragen. Na de ongevallen met hefboomfondsen en allerhande buitenbalansfondsen, die de huidige problemen in grote mate hebben veroorzaakt, zou je verwachten dat iedereen zijn lesje nu heeft geleerd.

Het is echter allemaal niet zo nieuw. De kapitaalinjectie van de Abu Dhabi Investment Authority (Adia, het grootste staatsfonds ter wereld), in Citigroup doet denken aan die van de Saoedische Prins Alaweed bin Talal in dezelfde bank in 1991. Toen was de interventie nodig om de bank te redden van de zogenaamde spaarbankencrisis; vandaag van de kredietcrisis. De opkomst van de SIF’s is een bevestiging van de groeiende macht van de ontluikende economieën, maar geeft vooral ook de verschuiving aan van de reële economische en financiële macht van het Westen naar het Oosten.

De SIF’s maken echter nu pas een belangrijke strategische stijlbreuk, en dus is het belangrijk om die staatsinvesteringsfondsen aandachtig te volgen. In plaats van schuldpapier in dollar, kopen de staatsfondsen nu activa in dollar. Als rationele belegger zou je dat al veel langer hebben gedaan. Maar vanuit machtsoogpunt was het nodig om hun prooi eerst in hun greep te krijgen, zoals nu met de schuldvorderingen. China bijvoorbeeld is op die manier zonder slag of stoot belangrijke stukken van de VS aan het innemen. Beangstigend? Vooral voor de VS. Slim? Zeker! In de stijl van de Chinese strateeg Sun Tzu (500 voor Christus): de vijand onderwerpen zonder te vechten is het echte summum van krijgskunst.

DE AUTEUR IS HOOFDECONOOM VAN PETERCAM VERMOGENSBEHEER. REACTIES: visienoels@trends.be

(1) IN HET ENGELS: SOVEREIGN WEALTH FUND OF SWF.

(2) ZIE IMF, ‘THE RISE OF SOVEREIGN WEALTH FUNDS’, SIMON JOHNSON, SEPTEMBER 2007.

(3) VOOR MEER DETAILS: DEUTSCHE BANK RESEARCH, ‘SOVEREIGN WEALTH FUNDS – STATE INVESTMENTS ON THE RISE’, 10 SEPTEMBER 2007.

Geert Noels