Sprookjes van 1001 tuin

“‘Hoogheid, dat gaat niet’ is geen optie.” De Limburgse landschapsarchitect Johan Winters werkt bijna 30 jaar voor de royalty uit het Midden-Oosten en staat van niks meer te kijken. “De tuin van de kroonprins van Dubai moest ik zo ontwerpen dat hij van het dak van zijn villa in het zwembad kon duiken.”

Een kunstmeer in de woestijn, dat benadert de utopie. Het water verdampt aan zes liter per vierkante meter per dag, waanzin.” Maar voor sjeik Mohammed Bin Rashed el Maktoum, de emir van Dubai, deed Johan Winters wat onmogelijk was.

Na decennia ervaring met koninklijke hoogheden in het Midden-Oosten heeft de Limburger zijn normen aangepast, zijn grenzen verlegd. Een tuin aanleggen voor een oliehoogheid is wat anders dan een haag knippen. We hebben het hier over een prestigeregio waar de wereld in het klein, The World, in de Perzische Golf wordt opgespoten. Zodat elke prins zijn continentje kan kopen, Monopoly in het mulle zand.

“Voor een van de vrouwen van sjeik Mohammed bin Rashed heb ik een paardenrenbaan gebouwd te midden van de woestijn en die staat bekend als een van de vijf beste ter wereld. Daar ben ik toch een beetje trots op”, zegt een haast blozende Winters.

Hij komt van ver. De Limburgse tuinarchitect en stedenbouwkundige had een goed draaiend bedrijf in socialewoonwijkprojecten en privévillatuinen toen een Nederlandse firma hem in 1983 een designproject aanbood in de luchthaven van het Saoedische Riyad. Daarna werkte hij daar ook in een project voor de Nationale Bank. “Ik had de smaak te pakken”, zegt Winters, al onderbrak hij zijn werk in de Golfstaten in de jaren negentig een tijd voor de scholing van zijn dochters. In die periode was hij milieuambtenaar voor de stad Maaseik.

George Michael

Voor hij zich definitief in het Midden-Oosten vestigde, deed Winters in de jaren tachtig een ‘projectje’ in het Portugese Quinta de Lago. Hij moest de nodige aanpassingen doen aan het buitenverblijf annex golfterrein van popster George Michael. “Ik moest zorgen dat er niemand kon binnenkijken, maar dat hij wel een mooi uitzicht bleef behouden op het terrein. In die baai hadden ook Madonna en Beckenbauer hun optrekje. Er was een clubhouse en een disco, ik had er mijn eigen penthouse. Mooie werkomstandigheden.”

Popsterren op het cv helpen natuurlijk in de Golf, maar ook zijn werk in Riyad maakte indruk. Winters mocht werken aan de villa van de Libanese president Rafiq Hariri, die in 2005 in Beiroet werd vermoord. In Qatar, waar Winters woont, bouwde hij mee aan Al Waab City, in Dubai ontwierp hij dan weer een kamelenrenbaan en de groteske private tuinen van kroonprins Hamdan.

“Die is supersportief. Hij duikt van een boortoren in de Perzische Golf en uit vliegtuigen. Hij wilde dat ik de tuin zo aanlegde dat hij vanop het dak van zijn villa recht in het zwembad kon duiken. Zestien meter hoog. Voor hem legde ik ook een joggingbaan van zes kilometer aan achter zijn villa. Zodat hij tijdens het lopen toch op planten kon kijken en op waterperken. Geld is geen hindernis in het Midden-Oosten.”

Het kan niet groot en giga genoeg zijn in de Golf, maar de bescheiden Vlaming probeert toch naar fatsoen te streven. Hij werkt zo veel mogelijk met inheemse planten. Dat betekent geen palmbomen in Limburg, maar ook geen exotische planten in een zandstorm. Winters legde zich ook toe op het behoud van irrigatiewater. “Voor de renbaan in Riyad moesten we water pompen van 200 meter diep, het had 65 graden en was verontreinigd met koolwaterstoffen. Dat moest eerst afgekoeld en gezuiverd worden, een hoge ecologische en economische kostprijs. Ik heb de renbaan zo ontworpen dat al het water dat nodig was, voor onder meer 3500 paarden, volledig hergebruikt kon worden, om bijvoorbeeld de aangelegde planten te irrigeren.”

Arabische stijl

De islamitische cultuur is meer gericht op de tuin dan de Europese. “Arabieren leven meer in en met de tuin dan wij. Je vindt bij hen meer gebruiksplanten als rozemarijn, pepermunt en henna. Voor overdag moet ik in genoeg schaduwplekken voorzien en voor de avond zijn er geurende planten als jasmijn en lavendel, om nog lekker buiten te zitten. Je vindt in de islamitische kunst en architectuur ook veel symmetrie terug. Er is veel oog voor detail. De ingangspoort van een villacomplex is het statussymbool bij uitstek. Daarmee moet je meteen imponeren.”

De manier van samenwerken in het Midden-Oosten bevalt Winters uitermate. “Het is een zeer introverte samenleving, waar alles achter gesloten deuren gebeurt. Tegelijk is alles goed geregeld en zijn zakelijke transacties betrouwbaar en veilig. Ze houden zich heel goed aan de afspraken, terwijl er haast niets op papier staat. Voor een westerling is dat in het begin wennen en bang afwachten, maar het is eigenlijk aangenaam werken. De vertrouwensbasis wordt in het begin gelegd, in een gesproken overeenkomst tussen een paar mensen, en aan het einde van een project krijg je keurig je geld. Natuurlijk heeft het zijn keerzijde. Er staat minder op papier en er is minder administratie omdat de sociale zekerheid er uiteraard niet zo is uitgebouwd als in België.”

“Het personeelsbeleid ligt vooral in mijn handen, want ik moet er zeker van zijn dat mijn tekeningen een goede vertaling zijn naar de praktijk, naar wat de klant wil. Het gaat om veel volk, voor een paardenrenbaan spreken we gauw over 700 mensen. De uitvoerende krachten komen voornamelijk uit derdewereldlanden als de Filipijnen en India. Het is boeiend om te zien hoe werknemers uit die culturen anders werken.”

“Filipino’s zijn harde werkers voor wie de snelheid van uitwerking en deadlines belangrijk zijn, een beetje zoals voor de Europeanen. De Indiërs denken meer holistisch, aan kwaliteit en eindresultaat en aan de manier waarop wordt samengewerkt. Dat is zeer interessante input voor ons project, want zij blijven naar het geheel zien.”

JOHAN DE CROM

“In Portugal moest ik zorgen dat er niemand kon binnenkijken bij George Michael, maar dat hij wel een mooi uitzicht bleef behouden op het terrein”